Morgunblaðið - 24.08.1983, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 24. ÁGÚST 1983
19
Opið bréf
til Björns Önundarsonar tryggingayfirlæknis
- frá Mariu
Magnúsdóttur
Bréf þetta rita ég svo alþjóö megi
vita hvernig komið er fram við starf-
andi húsmæður og þær sem eru að
byrja að vinna utan heimilis eftir
árabil, sem sættu sig við að ala upp
börn sín oft við litlar tekjur eigin-
manna sem borguðu þó skatt til
rikis og bæja án þess að kvarta.
Skora ég því á alla sem byrja að lesa
þetta bréf að klára það og hugsa um
hverskonar framkoma þetta er við
hóp af konum í þessu þjóðfélagi og
kallaðar eru húsmæður. & ekki
kominn tími til að breyta þessu
nema allir líti á þessa stétt sem 3.
flokks mannverur eins og Ld. negra
í Afríku.
Árið 1980 í desember veiktist ég,
fékk blóðþykkni upp í höfuðið. Ég
missti mál og tilfinningu hægra
megin, einnig réði ég ekki við
hreyfingar. Ég gat lengi vel ekki
skrifað né lesið. Þegar ég reyndi
að tala komu orðin brengluð út úr
mér, eins var með lestur, það sem
ég reyndi að lesa eða skrifa var
sama sagan. Var ég á spítala í 12
daga og sett á blóðþynningarmeð-
ul og fékk þjálfun í hreyfingum. Á
spítalanum var mér sagt að fá
þjálfun i Kópavoginum þar sem ég
bý og var með það send heim. Ég
vil taka fram að tvo karlmenn
kannast ég við, annar var skorinn
upp í baki, hinn fékk álíka áfall og
ég. Var báðum komið í þjálfun
strax í Grensásdeild Borgarspítal-
ans.
Eftir áramótin 1980—’81 fór ég
með á bréfi nafn á þjálfara, sem
ég átti að hafa samband við. En
það furðulega var að enginn kann-
aðist við mig sem sjúkling og varð
ég með mitt brenglaða mál að út-
skýra sjúkdóm minn. Fór ég ekki
að svo stöddu í æfingar, en reyndi
að æfa mig heima sjálf og halda
heimilið sem áður. Ég átti bágt
með að elda vegna tilfinningaleys-
is því ég fann hvorki fyrir því ef ég
brenndi mig eða skar fyrr en það
var afstaðið.
Eftir 2—3 mánuði fór ég snögg-
lega aftur á spítala vegna ofskynj-
unar og kulda. Mér var sagt eftir á
að heilinn sendi röng skilaboð því
nú var blóðið farið að renna í
gegnum blóðþykknið. Var ég tekin
af blóðþynningarmeðulunum og
sett á annað meðal sem ég svo
sjálf átti að auka við mig þegar ég
kæmi heim. Var ég ekki nema 2—3
vikur á spítalanum í þetta skiptið.
Þegar heim var komið fór ég aftur
til þjálfarans og byrjaði loks f æf-
ingum en það furðulega skeði að
aftur var ég ekki til sem sjúkling-
ur hjá Tryggingastofnuninni.
Hverjum sem þar er um að kenna,
allt þetta var ekki til að uppörva
sjúka manneskju sem tvisvar var
búið að senda heim og sama sem
sagt við „sestu út í horn og lifðu
við þetta". Ég var með tvo drengi
heima báða í skóla svo ég var ekki
á því að gefast upp.
Eftir nokkurn tíma voru meðul-
in farin að virka þannig á mig að
ég gat engan veginn setið eða leg-
ið, hvað þá farið í gönguferðir sem
ég átti að gera. Varð ég að hringja
í lækni einn daginn og er hann leit
á meðulin sagði hann að þetta
væru prufumeðul og spurði hver
hefði skipað þetta magn af þessum
meðulum. Var ég látin hætta strax
á þeim. (Fékk ég þessa meðhöndl-
un vegna titilsins sem ég ber, þ.e.
húsmóðir, ég hef oft hugsað um
það þennan tíma.) Það var búið að
reyna að fá fyrir mig talþjálfun en
það reyndist erfitt.
Öllu þessu stóðum við í hjónin
og átti maðurinn minn að keyra
mig ásamt því að stunda vinnu og
getur því hver og einn sagt sér
hvernig ástandið var orðið eftir
eitt og hálft ár. Maðurinn minn er
ekki atvinnurekandi eða vinnur á
eigin vegum, hann er venjulegur
launþegi. Eftir þetta reyndum við
að koma mér á Reykjalund en það
gekk svona og svona. Ég var farin
að fá furðuleg köst þar sem ég var
orðin alvarlega taugaveikluð. Var
ég mikið ein alla daga og gerði
mér ekki grein fyrir hvað var að
ske. Yngri sonur minn sem heima
var, var þá 11—12 ára og tók þetta
mjög á hann. Kom hann alltaf
beint heim úr skólanum og kom
oft inn á dag þegar hann var úti að
leika sér til að athuga hvort ailt
væri í lagi.
Ég spyr því Björn Önundarson,
eru þetta þessar félagslegu að-
stæður sem þú lítur á þegar þú
metur okkur húsmæðurnar í ör-
orkustigann. Þá langar mig að
segja þér að þú ert staddur á ís-
landi en ekki á Indlandi. Ég átti
ekki börnin mín sem félagslega
hjálp ef eitthvað kæmi fyrir mig
nú eða í ellinni.
Þegar eitt og hálft ár var liðið
frá því að ég veiktist komst ég loks
á Reykjalund. Vil ég því nota
þetta tækifæri til þess að þakka
allt það sem fyrir mig var gert
þar. Var ég loks þar sett í talþjálf-
un og endurhæfingu, eins létta
vinnu sem mig var farið að lengja
eftir að prófa. Þar kom fram að
þessi köst sem ég hafði verið að fá
voru flogaköst. Á Reykjalundi var
ég í tvo og hálfan mánuð. Er ég
kom heim fór ég að vinna á hinum
almenna vinnumarkaði og vann ég
í fjóra mánuði hálfan daginn.
Varð ég þá að gefast upp því þetta
var of erfið vinna fyrir mig. Það
virðist ætla að verða mjög erfitt
fyrir mig að fá létta vinnu við mitt
hæfi.
Varð ég eftir þetta að fá nudd á
bakið vegna misræmis í hreyfing-
um sem ollu nú kvölum. Þá skeður
það einu sinni enn að valdakóng-
urinn Björn önundarson vill ekk-
ert styrkja þennan sjúkling og
helst ekkert af honum vita. Það er
gott að vera kóngur í ríki sínu en
þetta ríki átt þú ekki einn, Björn
Önundarson. Eftir þetta fór ég
fram á það að fá örorkumat en það
hafði ég ekki fengið né nokkra
aðra hjálp, s.s. húshjálp. Ég fékk í
eitt ár 1000.- kr. á mánuði en ef ég
María Magnúsdóttir
hefði fengið húshjálp hefði ég orð-
ið af 1000.- krónunum. ótrúlegt en
satt.
Það leið ekki langur tími þar til
ég fékk bréf frá Tryggingastofnun
ríkisins. Var ég beðin um að senda
ljósrit af tekjum eiginmannsins sl.
árs til stofnunarinnar. Ég hringdi
og talaði við ritara tryggingayfir-
læknis, sem er Björn Önundarson.
Tjáði hún mér að þetta væri alltaf
gert er fólk fengi örorkumat. Fór
ég nú niður í Tryggingastofnun og
bað um ritara Bj. ön. Spurði ég
hana með hvaða heimild Trygg-
ingastofnun færi fram á ljósrit af
tekjum eiginmannsins. Sam-
kvæmt lögum sagði hún. Hvaða
lögum?, spurði ég, því samkvæmt
landsiögum verða öll lög að koma
frá Alþingi og ég vissi ekki að til
væru þau lög frá Alþingi sem
greindu frá því að örorkumeta
ætti giftar konur eftir tekjum eig-
inmanna. Þetta voru lög sem
Tryggingastofnunin ákvæði sjálf.
En í rauninni kæmi þeim ekkert
við hvað maðurinn minn hefði I
tekjur. Það væri starfsmat sem ég
bæði um til að ég vissi, hvað ég
gæti starfað og þyrfti því ekki að
tyg&ja alltaf upp hvað hefði komið
fyrir mig við atvinnurekendur.
Tók hún þá bréfið af mér og bað
mig að hafa samband við Trygg-
ingastofnunina eftir nokkurn tíma
sem ég svo gerði. 65% öryrki var
það sem yfirlæknir mat mig.
Þá kem ég að meginefni máls-
ins. Veit alþjóð að yfirtrygginga-
læknir metur fjöldann af öllum
eiginkonum ekki meira en 65% ör-
yrkja vegna félagslegra aðstæðna
og vegna þess að þær eru giftar,
jafnvel þó aðrir læknar telji þær
margar hverjar vera meiri ör-
yrkja. Sem sagt giftar húsmæður
eru ekki manneskjur í hans aug-
um, þær eru sníkjudýr og þær eru
metnar eftir því.
Ég spyr því yfirtryggingalækni,
hverskonar dómur er þetta á
heimavinnandi húsmæður sem
margar hverjar voru farnar að
vinna utan heimilis eftir aðstæð-
um en þó ekki búnar að fá félags-
leg réttindi í almennum sjóðum.
Hvað sjálfa mig snertir er ég þó
búin að eiga 5 börn og öll eru þau
skattgreiðendur, jafnvel sá yngsti
þó lítið sé. Að mínu mati er ég
ekki manneskja í augum yfír-
tryggingalæknis, heldur dýr sem
hægt var að nota meðan það gaf af
sér afurðir og geti það ekki unnið
eftir það á húsbóndinn að leggja á
sig tvöfalda vinnu, jafnvel þre-
falda, því oft eru aðstæður þannig
að hann verður að fylgja kröfu
húsfélags eða meðeiganda eða að
selja allt sem búið er að vinna
fyrir í gegnum tíðina. Það er
þungur dómur. Svo vogar trygg-
ingayfirlæknir sér það, að ætla að
meta mig eftir tekjum sem eru
ekki raunhæfar. Ég gæti skilið
þetta ef ég væri að þiggja ein-
hverjar bætur sem væru gjöf. En
á íslandi eru bætur skattlagðar
sem ég held að sé eina landið í
veröldinni sem það gerir.
Þakka ég svo fyrir dóminn sem
ég fékk og býð tryggingayfirlækni
að athuga það að margir eigin-
menn, sem eru með 65% öryrkja á
sínum vegum, eru um fimmtugt og
ekki er það betra þegar bæði hjón-
in eru orðnir öryrkjar, maðurinn
af of miklu vinnuálagi.
Til skýringa á bótum öryrkja þá
á 75% öryrki að fá bætur, en
50—74% örorku má greiða með
tilliti til efnahags og annarra fé-
lagslegra aðstæðna eftir mati
tryggingayfirlæknis. Ég held að
betra væri að húsmæður mættu
ekki sækja um örorkumat því
þessi dómur er andlega niðurlægj-
andi. Ég er ekki eina gifta hús-
móðirin sem hefur fengið þessa
meðhöndlun og vona ég að þær séu
sammála mér og bréf þetta sé
fyrir okkur allar.
María Magnúsdóttir er húsmódir í
Kóparogi.
Mest fyrir peningana!
Mazda B 1800 Pickup
Léttur og lipur skúffubíll, sem ber 1 tonn. 5 gíra kassi og
1800 cc vél, sem er í senn aflmikill og sparneytinn.
Ríkulegur búnaður og sæti fyrir 2 farþega auk öku-
manns. Margar gerðir af léttum, lausum húsum
fáanlegar.
Verð aðeins kr.
221.400
gengisskr. 9.8.83
BILABORG HF
Smiöshöföa 23 sími 812 99
Mest
Mazda E 1500 Pallbíll
Þessi bíll hefur þegar sannað ágæti sitt við fjölbreyttar
aðstæður í íslensku atvinnulífi. Hann er frambyggður,
með 1 tonns burðarþoli, byggður á sterkri grind og með
tvöföldum afturhjólum. Hann er óvenju þægilegur í
hleðslu og afhleðslu, þar sem pallgólfið er alveg slétt og
án hjólskála og hleðsluhæðin er aðeins 73 cm með skjól-
borðin felld niður.
Verð aðeins kr.
214.800
gengisskr. 9.8 83.
BILABORG HF
Smiöshöföa 23 sími 812 99