Morgunblaðið - 22.12.1983, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 22. DESEMBER 1983
Vantar 30% upp
á að fiskverð geti
staðið undir
eðlilegum rekstri
Hvers vegna
hefur friðunin
ekki skilað sér?
„I»AD ER sá Ijóður á samþj’kktum
Fiskiþingsins nú, að rekstrarvandi
útgerðarinnar er ekki tekinn fvrir,
ekkert er ályktað um hann. Ég álít
að það vanti 30% upp á að fiskverð
geti staðið undir eðlilegum rekstri
fiskiskipanna og hægur vandi er
að komast að þeirri tölu hjá LÍÚ,
en ekki l'jóðhagsstofnun. Hún
miðar útreikninga sína oftast nær
við eitthvað, sem er fjarri raun-
veruleikanum, sleppir því, sem lið-
ið er,“ sagði Kristján l'álsson, út-
gerðarmaður í Ólafsvík, er Morg-
unblaðið ræddi við hann um ný-
afstaðið Fiskiþing, afkomu útgerð-
ar og stjórnun fiskveiða.
„Það, sem skeð hefur síðastlið-
in þrjú ár, er að þau skip, sem
hafa verið keypt ný eða verið
endurbætt, hafa flest orðið að
taka erlend, gengistryggð lán,
reyndar með mismunandi vöxt-
um. Flest þessara lána hafa ver-
ið tekin í dollurum samkvæmt
eindregnum tilmælum banka-
manna, sem sögðu að hann væri
alltaf að lækka. Þessu hafa
bankamenn lýst yfir undanfarin
ár þrátt fyrir að reynslan hafi
sýnt fram á allt aðrar stað-
reyndir. Þetta hefur þýtt það, að
til dæmis hjá útgerðinni, sem ég
er með, skuttogarann Má SH,
höfum við borið 40% þyngri
fjármagnskostnað af okkar upp-
haflega erlenda dollaraláni, sem
var með 8% vöxtum en ef við
hefðum verið með innlent vísi-
tölutryggt lán með 2,5% vöxtum.
Þá tek ég ekki tillit til þess, að
mörg af nýju skipunum, sem
byggð voru innanlands, voru
byggð fyrir dollaralán frá
Scandinaviabank og vextir af
þeim lánum komust allt upp í
22% á síðasta ári. Þetta hefur
þýtt það, að brúttóaflaverðmæti
hefur ekki einu sinni dugað fyrir
vöxtum og gengistryggingu.
Fjármagnskostnaður af lánum
okkar, bæði á 8% vöxtum og
sumum, sem tekin hafa verið hjá
Scandinaviabank samkvæmt
ráðleggingum til framlengingar
öðrum, hefur því verið það
þyngri á tveimur og hálfu ári að
það munar okkur 40 til 44 millj-
ónum króna. Við teljum að þetta
sé ein meginástæðan fyrir því,
að flest af þessum nýju skipum
eru undir uppboðshamrinum í
dag. Eflaust væru mörg þeirra
skuldlaus eða skuldlítil við
opinbera sjóði og frumlánendur
ef gengi hefði verið stöðugt. Því
get ég lýst yfir stuðningi mínum
við fyrirætlanir ríkisstjórnar-
innar um að halda genginu stöð-
ugu.
Ég átti sæti í fiskveiðinefnd
þingsins og var samþykkur því,
að kvóti yrði settur á. Þó hann sé
óæskilegur fyrir allar útgerðir
og áhafnir, fyrst og fremst hvað
varðar nýtingu tækja og fjár-
magns, væri hægt að stytta
veiðitíma verulega ef skipin
fengju að veiða á þann hátt, sem
útgerðirnar vildu sjálfar, það er
þegar þorskveiði er sem mest á
vetrarvertíð og sumrin. Þá kæmi
það í ljós hve fljótt við getum
tekið það, sem við höfum verið
að veiða á mjög löngum tíma
undir skrapdagakerfi, bara
vegna þess, að við höfum viljað
halda skipum úti til þess að
halda vinnu í landi. Ef við fáum
að veiða þetta nú á þann hátt,
sem við viljum og á hagkvæm-
asta tímanum, eru miklar líkur á
því, að við getum klárað
þorskkvóta okkar á hálfu ári. Þá
eru eru allar líkur á því, að það
borgi sig ekki að landa skrap-
fiskinum hér heima því verð á
honum er langt undir kostnaðar-
verði við að ná honum. Ef út-
gerðir hugsuðu eingöngu um
Kristján Pálsson
sjálfa útgerðina myndu þær láta
skipin sigla eins mikið og mögu-
legt væri með skrapfiskinn eða
þá leggja skipunum í stað þess
að fiska hann. Þá kæmi kannski
í ljós með svona dæmi hvað út-
gerðin hefur í raun verið að
greiða miklar atvinnuleysisbæt-
ur fyrir ríkissjóð. Það kæmi
náttúrlega af sjálfu sér, ef skip-
unum yrði lagt á óhentugasta
tímanum, sem er frá hausti og
fram í febrúar, að ríkissjóður
yrði að halda uppi atvinnuleys-
isbótum fyrir sjómenn og land-
verkafólk á þeim tíma. Það hefur
ekki þurft hingað til vegna þess,
að flotanum hefur verið haldið
úti í mjög óhagkvæmum rekstri.
Ég tel það mjög varhugavert að
stærri og stærri hluta skipanna
verði lagt hluta úr árinu eins og
allt stefnir í, fyrst og fremst
vegna þjóðarhags. Þá eigum við
möguleika á veiðum við strendur
Bandaríkjanna, en þeir nýtast
ekki verði skipum lagt og vel má
hugsa sér að breyta stærstu tog-
urunum í frystiskip til þess að
þau gætu nýtt sér möguleikana,
sem þar hafa verið boðnir. Það
er ljóst að við erum með beztu
fiskiskip og beztu fiskimenn í
heimi og með þeim getum við
gert stóra hluti á hvaða miðum
sem er,“ sagði Kristján Pálsson.
„HELZTU mál sjávarútvegsins nú
og nýafstaðins Fiskiþings voru fisk-
veiðistefnan, friðunaraðgerðir,
gæðamál og hringormavandinn.
Þegar þessi mál eru athuguð vakna
með manni ýmsar spurningar. Erum
við að fá upp ormasýktan stofn, sem
vegna þess skilar minni afrakstri?
Hvers vegna er aukinn hringormur í
fiskinum, er það vegna vaxtar sela-
stofna, fæðuskorts, að fiskurinn leit-
ar í aðra fæðu en áður, veldur loðnu-
leysi þessu? Er of mikið af smáfiski
í sjónum, sem þarf að grisja, veldur
kaldur sjór samdrættinum? Þetta
eru margar og stórar, en engu að
síður nauðsynlegar spurningar. Það
þarf að fylgjast miklu betur með
fiskstofnunum, fá nánari upplýs-
ingar um vaxatarhraða einstakra
árganga og síðast en ekki sízt að fá
svar við því hvers vegna friðun und-
anfarinna ára hefur ekki skilað sér,“
sagði Guðjón A. Kristjánsson, skip-
stjóri frá ísafirði og formaður Far-
manna- og fiskimannasambandsins,
er Morgunblaðið ræddi við hann um
fiskveiðistefnuna.
„Hvað sem öðru líður eru menn
ásáttir um að nauðsynlegt sé að
fækka selnum og nýta hann jafn-
framt í loðdýrafóður. Það er ljóst
að grunnslóðarfiskur er sýktari en
djúpslóðarfiskur. Selurinn er á
grunnslóðinni. Eins og er má ekki
fylgja fiskinum inn á grunnslóð-
ina, þegar hann gengur þangað
inn á vorin lítið sem ekkert sýkt-
ur. Þess í stað er leyft að taka
hann þegar hann gengur út aftur
á haustin stútfullur af hringormi.
Þetta getur varla talizt hag-
kvæmt. Mjög líklegt er að mikill
hringormur í fiski hái honum í
vexti eða drepi jafnvel. Þá fara nú
fleiri þúsundir dagsverka í hreins-
unina og það verður að gera allt,
sem talið er að hægt sé til að
sporna við þessari óáran, því ann-
ars endar þetta með því, að fisk-
vinnslan stendur ekki lengur und-
ir sér vegna ormatínslukostnaðar.
Við veltum því nú mjög fyrir
okkur hvers vegna 6 ára friðunar-
aðgerðir á smáfiski hafa ekki skil-
að sér. Fyrir 1975 vorum við að
veiða þorskinn allt niður í 43
sentímetra langan, en í dag er
bannað að koma með minni fisk en
Guðjón Kristjánsson
50 sentímetra að landi, minni fisk-
ur en það er gerður upptækur.
Fyrr á árum var það algengt að
um helmingur aflans í þyngd væri
á bilinu 43 til 57 sentímetrar. Á
þessum árum var einnig fiskað
mikið af þriggja til fjögurra ára
fiski og möskvinn aðeins 120 milli-
metrar og þá voru hér um 200 er-
lend skip á miðunum auk okkar.
Eftir hrun síldarstofnsins 1967 til
1968 fói mikill hluti bátaflotans á
troll, þannig að sóknin þá í smá-
fiskinn var mun meiri en nú. Samt
skilar friðunin sér engan veginn
og verði hún ekki farin að skila sér
eftir um tvö ár, tel ég að við hljót-
um að hafa verið á rangri leið.
Hingað til hefur hún aðeins skilað
sér í minni þyngd fisksins. Við
höfum enn engin svör fengið við
þessum spurningum, vitum ekki
hvort það eru veiðarnar eða nátt-
úran, sem valda þessum sam-
drætti og virðumst ekki geta feng-
ið nein viðhlítandi svör hjá fiski-
fræðingum. Skekkja þeirra á mati
stofnstærðar hefur verið um 30%
upp eða niður undanfarin ár og
þeir virðast því alls ekki færir um
að meta það, sem þeir eru að
reyna. Ef við eigum að halda veið-
um áfram af einhverju viti verða
að fást svör við þessum spurning-
um og haga okkur síðan í sam-
ræmi við þau, geti svörin talizt
nokkuð rétt,“ sagði Guðjón Krist-
jánsson.
-
Uppbygging síðustu
ára byggð á sandi
„Fiskifélag íslands á að vera
vettvangur allra þeirra er hagsmuna
eiga að gæta í sjávarútvegi eins og
lög félagsins frá 1973 og áður mæla
fyrir um. Á hverju fiskiþingi, sem
haldið er árlega og gert er ráð fyrir
að standi í sex daga, hefir það verið
venja að menn gæfu sér tíma til að
ræða og gera ábyrgar tillögur um öll
áhuga- og vandamál sjávarútvegs og
vinnslu, stór og smá. Ennfremur ör-
yggismál á sjó og landi, gæðamál
nýtingu fiskveiðilandhelginnar, frið-
un hrygningarstöðva, uppeldisstöðv-
ar og afkomu, sem eðlilega hafa bor-
ið hæst.
Nokkuð hefir áunnist í einstaka
málum, en því miður virðist svo að
afkoma sjávarútvegs hafi gleymst
hjá ríkisstjórnum og Alþingi á und-
anförnum árum.
Þetta eru stór orð, en sannleik-
urinn er sá, að uppbygging síðustu
ára er fram hefir farið og er byggð
á sandi, þrátt fyrir góðæri í afla-
brögðum og síhækkandi verðlag á
erlendum mörkuðum," sagði Þor-
steinn Jóhannesson útgerðarmað-
ur í Garði, er Mbl. ræddi við hann
um stjórnun fiskveiða og nýaf-
staðið Fiskiþing.
„Ekki er úr vegi, að menn kynni
sér og rifji upp álit og tillögur að-
alfundar LÍU og fiskiþinga t.d.
síðastliðin 10—12 ár.
Árið 1971 var gott aflaár, það
mesta frá því áður hafði verið. Þá
var taprekstur útgerðar á árinu
yfir 55 milljónir. Svo vandi út-
gerðar er ekki að byrja núna, þó
afli hafi verið í hámarki. En því
miður hefir þetta ástand varað á
undanförnum árum.
Vandi útgerðar er sagður leyst-
ur með bráðabirgðaráðstöfunum
og gengisfellingum ásamt öðrum
verðbólguhvetjandi aðgerðum. Og
þjóðinni er talin trú um að hún sé
orðin rík. Enda hefir kröfugerð
um lífsafkomu verið í samræmi
við það, án þess að gera sér grein
fyrir afkomu þeirra greina, sem
afla þjóðinni tekna, sem er nauð-
synlegt íhugunarefni fyrir þá er
um þessi mál fjalla. Því umburð-
arlyndi þeirra sem við þessa at-
vinnugrein starfa, þ.e. útvegs-
manna og sjómanna, getur þrotið
og þrýtur með sama gangi þessara
mála.
Ef við snúum okkur að 42. fiski-
þingi, sem nú var að ljúka. Þar var
lítillega rætt og ályktað um
starfsskilyrði sjávarútvegs og
stjórnun fiskveiða. Fjárhagsnefnd
fiskiþings gerði tillögu um starfs-
skilyrði sjávarútvegs (afkomu)
þunnskipaðar rökum um afkom-
una við núverandi stöðu, og ófull-
nægjandi ábendingum til úrbóta.
Þetta var samþykkt í fljótræði eða
af meðfæddri hófsemi. Hvað segir
formaður LÍÚ um núll-stefnuna?
Hvað eru menn að tala um
Þorsteinn Jóhannesson
núll-stefnu, þegar vitað er, að
sjávarútvegur hefir verið rekinn
með stórtapi eins og formaður
LlÚ hefir verið að túlka á undan-
förnum árum. Meira að segja
Þjóðhagsstofnun hefir viðurkennt
það að hluta. Það getur orkað
tvímælis, með þessi vel reknu
fyrirtæki, sem talað er um í tillög-
unnni.
Það er ekki alveg sama hvernig
til þeirra var og er stofnað. Að-
stöðumunur er og getur verið gíf-
urlegur á margan hátt. Byggða-
sjóður kemur þar inn í myndina
eins og vitað er. Ég vil búa svo að
þessum atvinnuvegi að öll fyrir-
tæki í sjávarútvegi verði vel rekin
og skili hagnaði. Það verður af-
farasælast fyrir þjóðina.
I tillöguna vantar að segja þjóð-
inni sannleikann, með rökstuðn-
ingi og það sem viðurkennt er, að
útgerð hefir á undanförnum árum,
verið rekin með óeðlilegum halla,
svo eigendur fjölmargra nýend-
urbyggðra og nýbyggðra skipa eru
komnir í þrot með að standa í skil-
um við lánastofnanir og aðra.
Þröngsýnir menn hrópa „úlfur,
úlfur, það eru bara of mörg skip.“
Staðreyndin er þó, að skipin eru
til, og verða vonandi til. Menn eru
búnir að gleyma hvers vegna þau
urðu til. Mig minnir, að því hafi
verið stefnt, í nokkrum mæli af
flestum, fram undir þetta og þá
hafðir í huga aðrir þættir þjóðlifs-
ins, svo sem iðnaður, þjónusta og
fleira.
Vera má að einhæfni hafi verið
helst til mikil, og vissulega ber að
huga að því og líta á fleiri þætti til
gjaldeyrisöflunar. En þó er sýnt,
að þessi vandi, sem nú steðjar að,
verður vart leystur eftir venju-
legum leiðum um aðgerðir í sjáv-
arútvegi. Þar verður að koma til
raunsæi á málefninu. Því í raun er
þetta vandi þjóðarinnar allrar.