Morgunblaðið - 10.03.1984, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 10. MARZ 1984
Minning:
Sigfús Páll Þor-
leifsson Dalvík
Fæddur 30. janúar 1898
Dáinn 1. raars 1984
Þeim fækkar óðum hinum eldri
Dalvíkingum sem hægt er að kalla
aldamótakynslóðina. Einn í þeirra
hópi var tengdafaðir minn, Sigfús
Páll Þorleifsson, sem lést 1. mars
sl. í Fjórðungssjúkrahúsinu á Ak-
ureyri eftir stutta legu þar.
Sigfús fæddist að Syðra-Holti í
Svarfaðardal 30. janúar 1898 og
ólst þar upp. Foreldrar hans voru
hjónin Kristín Rósa Gunnlaugs-
dóttir og Þorleifur Sigurðsson er
þar bjuggu. Kristín var ekkja eftir
Sigfús Pálsson og áttu þau fimm
börn, Guðlaugu, Guðrúnu, Gunn-
laug, Jón og Sigurð.
Sigfús var eina barn þeirra
Kristínar og Þorleifs. Aldursmun-
ur Sigfúsar og hálfsystkina hans
var nokkur og hafði hann því lítið
af þeim að segja í uppvextinum.
Skólaganga var takmörkuð á
þeim tíma sem Sigfús ólst upp. Þó
naut hann kennslu heimiliskenn-
ara við lestur og skrift og gekk
síðar tvo vetur í barnaskóla á
Dalvík.
Þegar hann var sextán ára hóf
hann nám í járnsmíði í fyrstu í
Svarfaðardal en síðar á Akureyri
hjá Ólafi Jónatanssyni.
Að námi loknu hóf hann að
stunda járnsmíðar á Dalvík fyrst
og fremst á vetrum. Þótti hann
snjall við smíðarnar og voru þær
orðnar margar skeifurnar sem
hann smíðaði um dagana fyrir
sveitunga sína og aðra.
Fljótt kom í ljós að það var mik-
ið í Sigfús spunnið því að honum
var um tvítugsaldur falið það trú-
verðuga starf að vera formaður í
fjögur sumur á tólf smálesta báti
sem Höeppnersverslunin á Akur-
eyri átti og stundaði vöru- og
fólksflutninga milli Akureyrar,
Dalvíkur, Hríseyjar og fleiri
byggðarlaga við Eyjafjörð. Þrátt
fyrir reynsluieysi fórst honum
þetta verk vel úr hendi.
Eftir tvo áratugi lagði hann
járnsmíðarnar á hilluna en sneri
sér að mestu að útgerð og fisk-
verkun sem hann raunar hafði
stundað meðfram iðn sinni allt frá
árinu 1920.
Hann byrjaði útgerð á sexær-
ingi sem hann lét smíða fyrir sig á
Dalvík. Sá bátur þótti fljótt of lít-
ill og keypti þá Sigfús fjögurra
smálesta dekkbát í féiagi við ann-
an mann.
Þessir tveir bátar urðu upphaf
hans útgerðar sem spannaði yfir
hálfa öld. Fram til ársins 1957
hafði Sigfús gert út ýmist einsam-
all eða í félagi við aðra sex vélbáta
og um tíma tvo vélbáta samtímis.
Gert var út á handfæri á smærri
bátunum en síðar línuveiðar og
síldveiðar á sumrin.
Árið 1948 tók Sigfús þátt í
stofnun hlutafélags sem keypti
360 smálesta skip frá Englandi
sem gert var út til síldveiða frá
Dalvík og var þess á milli leigt til
flutninga. Skip þetta hét Pól-
stjarnan og síðar Baldur og var
selt árið 1956.
Þegar íslensk stjórnvöld hófu
undirbúning að byggingu togskipa
í Austur-Þýskalandi vaknaði
áhugi Sigfúsar á að kaupa slíkt
skip til Dalvíkur, skip sem gæti
sótt á fjarlæg mið þar sem línu-
veiðar minni skipa fóru þá þverr-
andi. Varð það úr að Sigfús og
Björgvin Jónsson skipstjóri
tryggðu sér kaup á einu þessara
togskipa. Síðar var ákveðið að
stofna hlutafélagið Útgerðarfélag
Dalvíkinga um kaup skipsins
ásamt Dalvíkurhreppi og Kaupfé-
lagi Eyfirðinga. Skip þetta sem
skírt var Björgvin kom til Dalvík-
ur síðla árs 1958. Síðar hafði fé-
lagið bolmagn til að kaupa annað
sams konar skip sem hlaut nafnið
Björgúlfur. Sigfús var fram-
kvæmdastjóri þess félags til árs-
ins 1%6 er' hann seldi hlut sinn í
félaginu.
Á sviði fiskverkunar lét Sigfús
einnig til sín taka. Hann tók þátt í
rekstri fiskvinnslufyrirtækja á
Dalvík og einn af stofnendum
Söltunarfélags Dalvíkur og um
skeið framkvæmdastjóri þess.
Loðdýrarækt var eitt af áhuga-
málum Sigfúsar og var fyrir hans
forgöngu sett á fót minkabú á
Dalvík sem þar var rekið um ára-
bil á fimmta áratugnum.
Sigfús átti um áratugaskeið
vörubifreiðir og annaðist um tíma
akstur þeirra. Leigði hann á þeim
tíma malarnám Dalvíkinga í landi
Hrísa. Var það mikið starf að ann-
ast sölu á byggingarefni til Dal-
víkur og fleiri byggðarlaga. í fé-
lagi við aðra keypti hann upp-
mokstursvél, þá fyrstu sinnar teg-
undar sem til Dalvíkur kom, og
þótti hún stórvirkt tæki á þeim
tíma.
Eins og sjá má á því sem hér
hefur verið rakið var Sigfús mikill
atorku- og dugnaðarmaður og bar
jafnan hag byggðarlags síns fyrir
brjósti. Er óhætt að segja að það
hafi verið hans hugsjón að gera
veg þess sem mestan, þess vegna
var hann ávallt reiðubúinn að til-
einka sér nýjungar í atvinnu-
rekstri sem hann taldi að myndu
leiða til aukinna framfara.
Sigfús sinnti ýmsum félags-
störfum. Hann var fulltrúi útgerð-
armanna á fiskiþingum og aðal-
fundum Landssambands íslenskra
útvegsmanna. Á árunum 1954 til
1958 var hann formaður skóla-
nefndar Dalvíkurhrepps. Einnig
sat Sigfús landsfundi Sjálfstæðis-
flokksins um árabil.
Sigfús var líflegur maður, kvik-
ur á fæti og fullur atorku að
hverju sem hann sneri sér. Hann
var félagslyndur og mannblend-
inn, hafði góða frásagnargáfu og
ákveðnar skoðanir á málefnum og
lét þær ávallt í ljósi. Áræði var
hans sterki eiginleiki sem kom
m.a. fram í viðureign hans við
náttúruöflin, bæði á sjó og landi.
Oft var hann fenginn til að fylgja
lækni í misjöfnum veðrum til
sjúkra og var hann ávallt farsæll í
þeim ferðum.
Á Akureyri hafði Sigfús kynnst
konuefni sínu, hinni mætu mann-
kostakonu, Ásgerði Jónsdóttur frá
Grímsgerði í Fnjóskadal. Þau
gengu í hjónaband 29. september
1918 og hófu búskap í Syðra-Holti
í Svarfaðardal en fluttu hálfu ári
síðar til Dalvíkur og byggðu sér
hús sem þau fluttu í árið 1921. Það
hús skemmdist af völdum jarð-
skjálftans 1934 og var þá ráðist í
byggingu annars húss sem þau
bjuggu í allt þar til þau fluttu á
dvaiarheimili aldraðra á Dalvík á
árinu 1979.
Sigfús og Ásgerður eignuðust
fimm börn; Kristínu sem lést 1959,
gift Einari Einarssyni, Hlín sem
gift er undirrituðum, Hörð kvænt-
an Hermínu Þorvaldsdóttur og
Kára kvæntan Guðrúnu Guðna-
dóttur. Einnig eignuðust þau
dreng sem lést í æsku. Fósturdótt-
ir Sigfúsar og Ásgerðar er Ragn-
heiður Sigvaldadóttir, gift Júlíusi
Kristjánssyni.
Heimili þeirra hjóna stóð jafn-
an opið ættingjum og vinum auk
þess sem þau höfðu sjómenn og
aðra, sem störfuðu við útgerð
þeirra, á heimilinu. Reyndi þá
mest á dugnað og atorku húsmóð-
urinnar.
Þegar niðjahópurinn stækkaði
var oft mannmargt í kringum þau
hjónin og trúi ég að barnabörnin
gleymi seint sumardvölinni hjá
afa og ömmu.
Ég bið góðan Guð að varðveita
eftirlifandi eiginkonu Sigfúsar og
kveð tengdaföður minn með erindi
úr kvæðinu „Höfðingi smiðjunn-
ar“ eftir eyfirska skáldið Davíð
Stefánsson, sem Sigfús hafði
miklar mætur á:
Hann tignar þau lög, sem lífið,
með logandi eldi reit.
Hann lærði af styrkleika stálsins
að standa við öll sín heit.
Hann lærði sín verk að vanda
og vera engum til meins.
Þá væri þjóðinni borgið
ef þúsundir gerðu eins.
Blessuð sé minning hans.
Þórður Pétursson
Það var við því að búast, að
hérvistardögum Sigfúsar Þor-
leifssonar útgerðarmanns á Dal-
vík tæki að fækka. Hann var far-
inn að lýjast og hafði lifað langan
dag, en falls von að fornu tré, seg-
ir gamalt orð. Samt sem áður er
erfitt að sætta sig við þá tilhugs-
un, að vinnulúnar hendurnar
þreifi ekki lengur um pontuna og
hann bjóði manni ekki oftar tó-
bakskorn. Hann lést 1. marz sl. á
sjúkrahúsinu á Akureyri.
Sigfús fæddist í Syðra-Holti í
Svarfaðardal hinn 30. janúar 1898,
einkasonur hjónanna Þorleifs
bónda þar Sigurðssonar á Þor-
leifsstöðum Sigurðssonar og
Kristínar Rósu Gunnlaugsdóttur í
Hrappstaðakoti Sigurðssonar. Þau
hjón brugðu búi árið 1920 og
fluttu til Dalvíkur, þar sem Krist-
ín andaðist fjórum árum síðar en
Þorleifur lést í hárri elli. Sigfús
var því Svarfdælingur í húð og hár
og festi mikla tryggð við þær
byggðir.
Hugur Sigfúsar hneigðist ekki
til búskapar, heldur beindist at-
hygli hans að þeim breyttu at-
vinnuháttum, sem þá voru að
ryðja sér til rúms hér á landi á
fyrstu áratugum aldarinnar. Ung-
ur lærði hann járnsmíði á Akur-
eyri og setti síðan á stofn eigin
smiðju á Dalvík. En hún fullnægði
ekki athafnaþrá hans, sem beind-
ist í æ ríkari mæli að þeim mögu-
Guðmundur Magnm-
son Hóli — Minning
Fæddur 10. marz 1912.
Dáinn 4. marz 1984.
Með þakklátum huga vildi ég
minnast með fátæklegum orðum
Guðmundar Magnússonar, áður
bónda á Hóli í Bolungarvík, er lézt
óvænt og skyndilega að kvöldi
hins 4. þ.m.
Guðmundur var fæddur að Hóli
10. marz 1912, sonur mætra hjóna,
Heigu Ólafsdóttur og Magnúsar
Tyrfingssonar, er þar bjuggu.
Systkinahópurinn var stór og
þetta var myndarlegt atgervisfólk.
Magnús Tyrfingsson lézt um aldur
fram er Guðmundur var enn barn
að aldri, en ekkjan hélt áfram
búskap með börnum sínum af
miklum dugnaði. Saga þessarar
fjölskyldu varð saga þungrar
reynsiu harma og heilsuleysis, en
allt virtist það borið af reisn og án
möglunar.
Guðmundur lifði öllu lífi sínu
allt til loka á þessari sinni fögru
föðurleifð, fyrst á búi móður sinn-
ar og systkina og síðan sjálf-
stæður bóndi um áratuga skeið.
Hann kvæntist eftirlifandi konu
sinni, Kristínu Örnólfsdóttur,
mikilhæfri konu, sem bjó manni
sínum og 5 börnum þeirra elsku-
legt og gott heimili. Slíkur er
lauslega byggður hinn ytri rammi
um líf Guðmundar Magnússonar.
Hann var maður góðra hæfileika
og lagði á marga hluti gjöva hönd,
lagði mörgum góðum málum lið og
vann að velflestum félagsmálum
af heilindum og drenglund.
Þeim hlutum verða eflaust gerð
betri skil af mér færari mönnum.
Hér verður aðeins rætt um aðal-
störf hans að búskap og í þágu
bændanna og þeirra málefna, en
veg þeirra vildi hann sem mestan.
Ekki veit ég hvort búskapurinn á
Hóli var hans óskadraumur eða
bara hlutskipti, en hitt veit ég að
hann unni sinni jörð og vann
henni mikið og vel, enda fríkkaði
og yngdist þetta forna höfuðból í
höndum hans.
Hún þynnist nú óðum hin vaska
fylking þeirra bænda sem voru svo
lánsamir að lifa sín manndómsár
á tímum þeirrar miklu byltingar
sem tilkoma tækninnar hafði í för
með sér í sveitum þessa lands.
Það er mikill ljómi yfir þessum
tímum og einhvern veginn hefði
allt hið mikla strit horfið úr minn-
ingum.
Landið er dýrasta eign hverrar
þjóðar og þeim auðnaðist að skila
komandi kynslóðum nýju landi og
margföldum möguleikum, en
hinni undursamlegu tilfinningu
þess manns sem hefur horft á
undrið gerast — nýtt land skapast
og heilar byggðir endurrísa á
fáum árum og veit sig hafa skilað
sínum hlut, þeirri tilfinningu er
ekki hægt að deila — þeir eiga
hana einir.
Guðmundur Magnússon gekk
vel fram í þessum hópi. Hann var
búfræðingur frá Hvanneyri og
kom vissulega þaðan með nýjar
hugmyndir og nýjan anda heim að
Hóli. Hann vann mikið ræktun-
arstarf með hinum fyrstu frum-
stæðu tækjum búnaðarfélagsins
og hafði þá oft langan vinnudag.
Síðar eignaðist hann sjálfur
fyrstu dráttarvélina með sláttuvél
og þá þurfti að slá nýju túnin,
bæði sín og annarra, því aldrei var
til „nei“ í hans munni hvernig sem
á stóð. Hann var maður sem ákaf-
lega gott var að biðja og vildi öll-
um greiða gera, en ekki verða slík-
ir kostir einyrkjanum til verk-
drýginda og er þá ótalið það sem
var nágrönnum hans ómetanlegt,
en það voru hæfileikar hans til
dýralækninga og má öllum ljóst
vera hversu ómetanlegt það var
meðan ekki var til lærðra að leita,
en þeirri kvöð varð ekki af honum
létt fyrr en Bárður sonur hans
varð fyrsti fasti dýralæknir hér.
Guðmundur Magnússon var
formaður Búnaðarfélags Hóls-
hrepps um langt skeið og vann að
hagsmunamálum bænda af alúð,
hvar sem hann fékk því við komið.
Má þar vel nefnast mikið starf
hans við stofnun og byggingu
Mjólkursamlags ísfirðinga og
nágrennis, en hann vann því mál-
efni mjög og sparaði hvorki tíma
né fyrirhöfn.
Allt þetta skal þakkað af heilum
hug, en mest og bezt skal þó að
leiðarlokum þakkað viðmótið
hlýja og glaða, traust vináttan og
ótal gleðistundir.
Ógleymanleg stund á heimili
þeirra hjóna á sjötugsafmæli hans
þar sem sveitungar hans fjöl-
menntu og svo margt fleira.
Fyrir aðeins einni viku hittum
við hjónin hann á bókasafni bæj-
arins, en hann annaðist það hin
síðustu ár af mikilli natni og um-
hyggju. Glaður og reifur kom
hann til móts við okkur teinréttur
og höfðinglegur að vanda — eng-
um gat dottið í hug að svo langt
væri liðið á daginn.
Ég veit að ég mæli fyrir munn
sveitafólksins hér, þegar ég flyt
honum hjartans þakkir fyrir allt
og votta eftirlifandi konu hans,
börnum og öllum aðstandendum
innilegustu samúð. Ég veit að við
söknum öll þeirra ára, sem ef til
vill hefðu gefist, en gott er hverj-
um þeim sem hlíft er við erfiðu
elliböli, óbuguðum og með fullri
reisn hvarf hann á vit þess
óþekkta.
Guðs friður fylgi honum.
E.Þ.
Andlát Guðmundar á Hóli bar
að óvænt. Hann varð bráðkvaddur
milli kirkju og bæjar siðastliðinn
sunnudag; hafði gengið sér út eftir
kvöldskattinn. Þetta var kyrrt
vetrarkvöld með nýju tungli og
birtu brugðið um dal og hlíð á
Hóli. Kirkjan þó flóðlýst sem
endranær og fjöllin þessir nálæg-
ur varnarveggir. Kannski hefur
vini mínum orðið hugsað til liðins
tíma, þegar ærnar hans blessaðar
dreifðu sér um hólinn ellegar
stóðu í hnapp, strangar á svip, við
fjárhúsdyrnar að bíða eftir því að
fá góðu lyktina gefna á garðann.
Hann hafði þennan þykka, hlýja
lófa, sem grípur varlega um horn-
ið á ánni niðri við rót, svo það
brotni ekki. Svo varð hljótt. Og
dauðdaginn var í stíl við þennan
æðrulausa, glaðlynda og röska
mann. Þegar mér barst helfregn
hans, var ég þakklátur fyrir það,
að hann skyldi ekki þurfa að
þreyja á sjúkrahúsi eða á
gamalmennaheimili, þessi geðríki
sjarmör, þessi vestfirski óðals-
bóndi.
Guðmundur Magnússon fæddist
á Hóli 10. mars 1912, yngsta barn
hjónanna Magnúsar Pálma Tyrf-
ingssonar, bónda á Hóli, og konu
hans, Helgu Ólafsdóttur. Afi hans,
Tyrfingur Pálmason, bjó á Hóli á
undan syni sínum, sonur Pálma
Ásmundssonar á ósi, en móðir
Magnúsar var Karítas Bárðar-
dóttir, ljósmóðir í Bolungarvík í
rúm 40 ár, vinsæl og vel látin í
starfi. Móðurfaðir Guðmundar á
Hóli var Ólafur bóndi á Minna-
Hrauni Guðmundsson, bónda á
Minni-Bakka í Skálavík Helgason-
ar.
Það var stór og myndarlegur
systkinahópur á Hóli í þann tíð.
Börnin voru átta. Elstur var
Magnús Helgi, er lést úr berklum
árið 1924, aðeins 27 ára að aldri;
þá Sæunn Karítas, látin árið 1923,
einnig langt um aldur fram; þá
ólafur Sigurður, er lést 1958; Jón,
bóndi á Hóli, lést 1980 nær átt-
ræður að aldri, en hafði þá lengi
verið sjúklingur; Tryggvi, fæddur
1904, fyrrum bóndi og jarðeigandi
á Hóli, hinn eini systkinanna, sem
nú lifir, dvelur í Sjúkraskýli Bol-
ungarvíkur; Sæunn, átti Hannes
Sigurðsson, vélvirkja í Bolungar-
vík, lést árið 1977; Ólöf, lést 1968,
átti Einar Steindórsson, fram'-
kvæmdastjóra í Hnífsdal. Þá ólu
þau Magnús og Helga upp fóstur-
barn, Lilju Ketilsdóttur, húsfreyju
í Bolungarvík.
Guðmundur ólst upp í foreldra-