Morgunblaðið - 10.03.1984, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 10. MARZ 1984
37
leikum, sem tengdir voru vaxandi
sjósókn.
Þegar Sigfús hóf útgerðarferil
sinn á árunum fyrir 1920 voru
hafnarskilyrði mjög erfið á Dalvík
og aðstæður allar. En smátt og
smátt færðist þetta í betra horf og
er ekki ofsagt, að Sigfús hafi jafn-
an verið í hópi þeirra, sem hvöttu
til athafna og að nýr rekstur yrði
settur á fót. Eitt þessara fyrir-
tækja var Ishúsfélag Dalvíkinga,
sem stofnað var upp úr 1920, en
rekstur þess var m.a. í því fólginn,
að beitan var tekin á sumrin og
geymd fram á vor. Gjörbreytti
þetta útgerðarháttum Dalvíkinga.
Sigfús annaðist beitumálin um
áratugi, fyrst á Skúmi, bát beitu-
félagsins, en síðar á eigin bifreið,
en hann var einn þeirra, sem
fyrstir eignuðust vörubifreið á
Dalvfk og meðal stofnenda bíl-
stjórafélagsins þar. í tengslum við
þann rekstur flutti hann fyrstu
ámokstursvélina til Dalvíkur og
nýtti malarnám Hrísabænda til
hvers konar byggingarfram-
kvæmda.
Enginn vafi er á því, að Útgerð-
arfélag Dalvíkinga hf. er sá bauta-
steinn, sem lengst mun halda
nafni Sigfúsar á lofti, en þeir
Björgvin Jónsson beittu sér mjög
fyrir stofnun þess á árunum fyrir
1960 í samvinnu við Dalvíkurbæ
og KEA, sem þar eru aðaleigend-
ur. Árið 1959 kom Björgvin til
landsins og Björgúlfur ári síðar,
250 tonna togskip, smíðuð í
Austur-Þýzkalandi. Fram til árs-
ins 1966 var Sigfús framkvæmda-
stjóri félagsins, en þá tók Björgvin
við því starfi og gegndi því til síð-
ustu áramóta. Hefur þetta fram-
tak reynst Dalvíkingum farsælt,
enda markaði það þáttaskil í hrá-
efnisöflun fyrir frystihúsið. Fyrir
réttum áratug endurnýjaði félagið
skipastól sinn, er skuttogarar voru
keyptir í stað hinna eldri skipa og
bera þeir nöfn þeirra. Þá var Sig-
fús meðal stofnenda Söltunarfé-
lags Dalvíkur sf. og framkvæmda-
stjóri þess um skeið.
Það lýsir vel áhuga Sigfúsar á
öllu því, sem mátti verða til þess
að auka á fjölbreytni atvinnulífs-
ins og skapa nýjar útflutnings-
tekjur, að hann setti á stofn all-
stórt minkabú á Dalvík upp úr
1940 í félagi við Kjartan Magnús-
son á Mógili og norskan mann og
ráku þeir það með góðum árangri,
þangað til slíkur rekstur var
bannaður með lögum. Sigfúsi varð
tíðrætt um reynslu sína af þessari
starfsemi, þegar við hittumst, og
auðheyrt, að hann átti erfitt með
að sætta sig við, að þessi atvinnu-
grein skyldi aflögð einmitt þegar
Islendingar höfðu náð góðum tök-
um á henni.
Sigfús var mikill áhugamaður
um kirkjubyggingu á Dalvík og
formaður byggingarnefndar. Þá
lét hann sig skólamál varða og var
um skeið formaður skólanefndar.
Sigfús kvæntist Asgerði Jóns-
dóttur Gíslasonar bónda í Hrís-
gerði i Fnjóskadal 29. september
1918. Börn þeirra: Jóna Kristín, nú
látin, sem gift var Einari Einars-
syni bifvélavirkja í Reykjavík.
Hlín, gift Þórði Péturssyni bif-
vélavirkja í Reykjavík. Hörður,
bifvélavirki á Dalvík, giftur
Hermínu Þorvaldsdóttur. Kári,
sem dó ungur, en síðar var annar
sonur þeirra heitinn eftir honum,
sem er viðskiptafræðingur að
mennt og skrifstofustjóri í ríkis-
bókhaldi, kvæntur Guðrúnu
Guðnadóttur. Fósturdóttir Ás-
gerðar og Sigfúsar er Ragnheiður
Sigvaldadóttir, gift Júliusi Krist-
jánssyni forstjóra á Dalvík.
Þau Ásgerður og Sigfús voru
farsæl í einkalífi og áttu barna-
láni að fagna. Þau voru góð heim
að sækja, vinmörg og vinsæl. í
mínum huga hvílir heiðríkja yfir
minningu Sigfúsar. Hann var
dæmigerður athafnamaður, sem
hvarvetna eygði nýja möguleika
og var óðfús að byrja á nýju verk-
efni, þegar hið síðasta var komið í
höfn. Hann var einarður í skoðun-
um en þó hlýr í viðmóti og allra
manna skemmtilegastur, hafði
enda góða frásagnargáfu. Um
skeið tók hann virkan þátt í leik-
húslífi Dalvíkinga og lék þá
gjarna hlutverk af léttara taginu,
sem honum þótti takast vel.
Sigfús fylgdi Sjálfstæðisflokkn-
um fast að málum, enda var það í
samræmi við þá lífsskoðun hans,
að okkur vegnaði best þegar ein-
staklingurinn væri frjálsastur til
athafna og framtaks. Á þeim
vettvangi áttum við gott samstarf
og geymi ég hlýjar endurminn-
ingar frá samfundum okkar fyrr
og síðar.
Þessi fátæklegu orð bera Ás-
gerði og fjölskyldunni innilegar
samúðarkveðjur okkar hjóna við
fráfall góðs drengs, sem sjónar-
sviptir er að. Ég bið þeim guðs
blessunar í þeirra þungu sorg.
Megi Sigfús Þorleifsson í friði
hvíla.
Halldór Blöndal
Afi okkar er nú farinn til heim-
kynna Föður síns.
Það var ávallt mikil tilhlökkun
að fara til Sigfúsar afa og Ásgerð-
ar ömmu á Dalvík á sumrin. Við
fundum það vel hvað við vorum
velkomnir bæði hjá þeim og öðr-
um ættingjum okkar. Þau höfðu
alltaf nóg að starfa, því að í mörg
horn var að líta, en jafnan var
mjög gestkvæmt á heimili þeirra.
Við áttum þarna mjög ljúfar
minningar og okkur fannst Dalvík
vera mikið ævintýraland. Þar var
hægt að svala athafnaþránni með
ýmsu móti, t.d. með því að dorga á
bryggjunni, veiða silunga á stöng í
Svarfaðardalsá, salta síld, tína
ber, hjálpa við heyskap, fara á sjó
og keppa í knattspyrnu o.fl.
Afi var einkar hugkvæmur mað-
ur og laginn í höndunum, þannig
að allt lék I höndunum á honum.
Hann hafði lært járnsmíði og
lagði stund á þá iðju jafnhliða þvi
sem hann rak útgerð. Eru okkur
minnisstæðar frásagnir hans af
erfiðleikum þeim sem þá voru og
menn hér á landi urðu að búa við
til að hafa í sig og á. En með mikl-
um dugnaði og atorku tókst hon-
um að brjótast út úr erfiðleikum
þessara kreppuára. Honum tókst
að kaupa einn bátinn af öðrum,
annaðhvort einn eða í félagi með
öðrum. Hétu nokkrir bátanna
Björgvin og Baldur og var okkur
minnisstætt hve hann hélt mikið
upp á þessi skipsnöfn í gegnum
tíðina, enda voru þetta jafnan
miklar happafleytur. Þannig vann
hann bæði við járnsmíðastörf og
stundaði útgerð á sama tíma.
Hann lét sig þó fleira skipta.
Hann stundaði jafnhliða þessu
nokkra sauðfjárrækt, síldarsöltun
og minkarækt og sá auk þess um
alla malardreifingu á Dalvík og
nágrenni til húsbygginga og vega-
gerðar. Meira að segja sóttu Hris-
eyingar og Grímseyingar möl til
Dalvíkur. Mokaði hann mölinni
jafnan sjálfur með vélskóflu á
vörubílinn og keyrði síðan. Vann
hann gjarnan við malarflutn-
ingana þegar bátarnir voru á sjón-
um. Það voru ófáar ferðirnar sem
við strákarnir fengum að sitja í
vörubílnum þegar afi var að flytja
möl um sveitina og á Dalvík. í öllu
þessu umfangsmikla starfi kynnt-
ist hann fjölda fólks og gaf sér
jafnan góðan tíma til að ræða við
menn, þrátt fyrir mikið annríki,
um ýmis mál og ekki síst mál sem
snertu framfarir á Dalvík og í
sveitinni. En í allri umræðu hans
kom fram mikill áhugi fyrir hag
byggðarinnar á Dalvík svo og
þjóðmálum almennt og trú á at-
orku einstaklingsins. Hann var
ágætlega ritfær og vel máli farinn
og fékkst nokkuð við leiklist á sín-
um yngri árum.
Afi og amma reistu sér hús sem
stóð á sjávarkambinum fyrir
miðri höfninni og var þaðan ákaf-
lega fallegt útsýni yfir höfnina og
út á Eyjafjörðinn. Þaðan var því
gott að fylgjast með skipum og
bátum um fjörðinn og munum við
vel hve gaman var að sjá bátana
koma inn í höfnina drekkhlaðna af
síld. í jarðskjálftunum miklu
sumarið 1934 eyðilagðist járn-
smiðjan gjörsamlega og eldra
íbúðarhúsið, sem lokið var við að
byggja 1921, skemmdist það mikið
að byggja varð annað íbúðarhús
við hliðina og tókst það fyrir
mikla elju á 5 mánuðum, þannig
að mögulegt var að flytja inn í það
hús fyrir jólin 1934. Það hús hefur
síðan staðið af sér allan íslenskan
veðraham mjög vel. Þar bjuggu
þau síðan þar til þau fluttu á
Dalbæ, dvalarheimili aldraðra á
Dalvík.
Ásgerður amma lifir mann sinn
88 ára gömul og biðjum við algóð-
an guð að styrkja hana við fráfall
eiginmanns um leið og við þökkum
þeim fyrir ánægjulegar samveru-
stundir á umliðnum árum.
Sigfús Gauti, Pétur Orri,
Ásgeir og Einar Ingi.
Veistu, ef þú vin átt,
þann er þú vel trúir,
og vilt þú af honum gott geta,
geði skaltu viö þann blanda
og gjöfum skipta
fara að finna oft.
(Hávamál)
í örfáum línum langar mig að
minnast afa míns, Sigfúsar Þor-
leifssonar. Það er erfitt að gera
grein fyrir vinum sínum, ekki síst
þeim sem eru manni hvað hug-
stæðastir. — Afi var fæddur og
uppalinn í sveit, en sem unglingur
sá hann öldur brotna við fjöru-
kamb á Dalvík. Þar varð síðan
vettvangur starfs hans sem ungs
manns og fuilþroska.
Athafnamaður var hann alla
tíð, í þess orðs bestu merkingu, og
slakaði aldrei á klónni í málefnum
þeim sem máttu horfa til betri
vegar fyrir gróandi mannlíf í
heimabyggð hans.
Einn er sá þáttur sem mér
fannst einkenna afa, en það var
fyndni hans og gamansemi. Afi
var gæddur heillandi frásagnar-
gáfu sem unun var á að hlýða.
Á undanförnum vikum og mán-
uðum hafði afi búið við heilsu-
brest, og kvaðst hann ekki ósáttur
við að hverfa yfir „móðuna miklu“.
Hann hafði ákveðnar skoðanir á
málefnum þessa heims og annars.
I mínum huga gistir hann nú sína
Höll sumarlandsins.
Blessuð sé minning góðs drengs.
Sigvaldi Júlíusson
ATHYGLI skal vakin á því, að
afmælis- og minningargreinar
verða að berast blaðinu með góð-
um fyrirvara. Þannig verður
grein, sem birtast á í miðviku-
dagsblaði, að berast í síðasta lagi
fyrir hádegi á mánudag og hlið-
stætt með greinar aðra daga. í
minningargreinum skal hinn
látni ekki ávarpaður. Þess skal
einnig getið, af marggefnu til-
efni, að frumort Ijóð um hinn
látna eru ekki birt á minningar-
orðasíðum Morgunblaðsins.
Handrit þurfa að vera vélrituð og
með góðu línubíli.
húsum á Hóli. Fátækleg verstöð
með nokkrum umkomulausum
húsum á malarkambi blasti við yf-
ir ána í vestur. Það var Bolungar-
vík. En Hóll var höfðingjasetur
frá fornu fari. Áin liðaðist mjó og
djúp hjá túnfætinum. Börnin á
Hóli horfðu á Bolungarvík taka
breytingum, úr vissri fjarlægð.
Áin var á milli. Guðmundur var
snemma tápmikill og frísklegur til
allra starfa, ef til vill kaupsýslu-
maður í sér, samt ötull og fylginn
sér við búverkin. Eftir að móðir
hans var orðin ekkja, gerðist Jón,
bróðir hans, bústjóri hjá henni og
keypti, árið 1926, hlut Gunnars
Halldórssonar í jörðinni, en hafði
áður átt sex hundruð sjálfur. Jón
var fæddur bóndi, natinn með af-
brigðum við skepnuhirðingu og
með græna fingur. Tryggvi, bróðir
þeirra, sömuleiðis mikill aðdáandi
moldarinnar, gróðursins og fer-
fætlinganna, veiktist af berklum
skömmu eftir þetta og kom það þá
í hlut bræðranna, Jóns og Guð-
mundar, að vinna búinu allt það
gagn, sem þeir máttu.
Á meðan gerðist mikil saga í
Bolungarvík.
En á Hóli urðu líka miklir at-
burðir. Árið 1936 festi Guðmundur
Magnússon kaup á jörðinni allri,
þegar undan er skilinn hluti Örn-
ólfs Hálfdánarsonar, föður Krist-
ínar, sem tveimur árum síðar átti
eftir að verða kona hans. Og þótt
Hól! hefði verið bústaður hefð-
armanna fyrr á tíð, voru þar tún
smá, þegar Guðmundur tók við
búi. Hann réðst nú í það af miklu
atfylgi að tína grjót úr móa og
mýri, bringum og brekkum, ræsa
fram votlendið og þurrka það upp,
grafa skurði, reisa girðingar,
slétta, plægja, herfa, slóðdraga, sá
og bera á. Hann byggði bæ og úti-
hús betri en verið höfðu áður,
dreif þetta farva af mikilli
smekkvísi, hafði margt í fjósi og
var vel fjáreigandi jafnan. Hann
átti ótalin spor um landareignina,
því að á myndarbúi er í mörg horn
að líta og á sólfögrum kvöldum
hleypur vorfuglinn heiðló samsíða
bóndanum, vini sínum, í skriðunni
við troðninginn inn í Hólsdal og
flautar veikt, þó vonglatt, á hljóð-
færið sitt góða. Á þvílíku kvöldi
lærirðu að bera kennsl á lífið og
þekkir æ síðan, að það er það.
Á veturna verður snjótittlingur-
inn eftir í dalnum einn fugla, þeg-
ar kollegar hans eru flognir suður
á bóginn að halda metnaðarfulla
konserta.
En þótt Guðmundur og Kristín
byggju myndarbúi, var bóndinn
ekki þeirrar gerðar að sitja ein-
rænn og sagnafár að sínu, lítt upp-
næmur fyrir amstri annarra
manna og áhugamálum. Hann var
þvert á móti ákaflega félagslyndur
og sá af ómældum tíma til marg-
víslegra trúnaðarstarfa, sem sam-
borgarar hans völdu hann til.
Hann sat í hreppsnefnd Hóls-
hrepps í mörg ár og síðar í bæjar-
stjórn, virðulegur og traustur full-
trúi Framsóknarflokksins, eins og
sönnum bónda sæmdi. Meðal kjós-
enda átti hann óskertum vinsæld-
um að fagna fram á efri ár, ólíkt
því, sem stundum vill verða í
stjórnmálum, er hinir yngri menn
skáka hinum eldri til hliðar f ung-
æðislegum ákafa og æskufullu
sjálfsöryggi. í langri og viðburða-
ríkri röð af prófkjörum Fram-
sóknarfélagsins í Bolungarvík átti
Guðmundur sætum sigri að fagna
í hvert einasta skipti, og það jafnt
fyrir því, þótt ungir og áfram-
gengir umsækjendur um trúnað-
arstörf byðu sig fram við hlið
hans.
Ég átti því láni að fagna að
starfa nokkuð að félagsmálum
með Guðmundi Magnússyni. Við
sátum um skeið saman í framtals-
nefnd Hólshrepps og var starf
hennar einkum fólgið í því að lesa
yfir niðurjöfnun útsvars og freista
að gera þar á nokkra leiðréttingu,
ef þurfa þótti. Ávallt var Guð-
mundur reiðubúinn að milda kröf-
ur sveitarsjóðs, ef í hlut áttu
gjaldendur, sem höfðu lítið að
borga með. Fundir framtalsnefnd-
ar voru öðrum þræði hinar
skemmtilegustu samkomur og
féllu margar spaugilegar athuga-
semdir við upplestur á skattfram-
tölum séðra og samhaldssamra
bjargálnamanna í Bolungarvík.
Einn var sá vinnuflokkur, sem
við Guðmundur tilheyrðum og
fékk okkur mikillar gleði og
ánægju og það var jólagjafanefnd
Lionsklúbbsins. Óðar en búið var
að vefja glitpappír utan um marg-
víslegan glaðning, var haldið af
stað, oftar en ekki í bifreið Guð-
mundar, að koma pökkunum til
skila. Á þessum ferðum rifjaði
Guðmundur upp endurminningar,
hlýjar og græskulausar, er vörp-
uðu ljósi á menn og málefni í Bol-
ungarvík fyrr á tíð.
En þótt leiðir lægju saman á
vettvangi þessara tveggja vinnu-
flokka, var þó hin þriðja nefnd,
þar sem við unnum mest saman og
það var skólanefnd. Þetta var I
þann mund, sem skólamál voru að
komast í tísku á íslandi. Hvar sem
tveir eða þrír söfnuðust saman,
var eins víst að umræðuefnið væri
. fræðslumál. Þar sem menn hittust
á strætum og gatnamótum og
sáust stinga saman nefjum, mátti
ganga að því vísu, að gerð væri
úttekt á hæfni kennara, ásig-
komulagi skólahússins, möguleik-
um í útileikjum nemenda kringum
skólabygginguna, jafnvíst að
skeggrætt væri um tækjabúnað á
áhaldaherbergi kennara, stjórn-
málaskoðanir fræðaranna, einka-
mál lærifeðranna og þannig áfram
í það óendanlega. Skólamál voru
nú allt í einu mál málanna og hver
sá talinn maður að minni, sem
ekki gat hvar og hvenær sem var
lokið sundur munni um barna-
kennslu af mikilli sérþekkingu,
jafnvel sálfræðikunnáttu og gott
ef ekki guðfræði. Guðmundur
Magnússon hafði á árum áður
kennt nokkuð við Grunnskólann
og farist það verk vel úr hendi.
Seta hans í skólanefnd einkennd-
ist af sömu friðsemi og umburð-
arlyndi og kennslan áður. Og það
held ég hafi einkum og sérílagi
helgast af því, að honum var inn-
borinn hæfileiki til þess að líta
viðfangsefnin úr heilbrigðri og
hæfilegri fjarlægð. Það var eins og
á uppvaxtarárunum á Hóli forð-
um: áin var á milli. Og undir niðri
vissi Guðmundur, að hvað sem
kerfi og klásúlum liði, þá væri
grundvöllurinn hvað sem hver
segði annars staðar en í bókum:
lífið sjálft var nú einu sinni statt
úti á fiskimiðunum, niðri á túni, í
aflabrögðunum og grassprettunni,
í vöðvunum á vaxandi unglings-
strákum og í hlátri stúlknanna á
vorin, alveg eins og það hefur allt-
af verið og verður meðan heimur
stendur. Eg heyrði Guðmund á
Hóli aldrei taka skakkan pól í
hæðina á skólanefndarfundi.
Eftir að hann brá búi rak hann
um skeið verktakafyrirtæki,
ásamt Örnólfi, syni sínum.
Á gamalsaldri tók Guðmundur
sig til og lagði gangstéttar um
gjörvalla Bolungarvík. Var hann
þá oft fasmikill með vindilinn
milli tannanna.
Hann vann ötullega að félags-
málum bænda á Vestfjörðum,
annaðist dreifingu áburðar og
hafði á hendi forðagæslu, fór
margar frægar bændaferðir, m.a.
eina til Danmerkur og talaði
dönsku nær reiprennandi. Hann
var mikili dýralæknir í sér, þótt
hann hefði ekki numið þau fræði í
skóla, og unun að sjá hann fást við
sjúkar skepnur. Stórgripi spraut-
aði hann þannig, að hann drap
vinstri hendinni leiftursnöggt á
staðinn, þar sem nálin skyldi
ganga í gegn, og stakk henni síðan
á kaf með þeirri hægri og tæmdi
sprautuna á augabragði, svo að
klárinn eða kýrin vissu varla hvað
um var að vera, fyrr en allt var um
garð gengið. Þennan hæfileika
erfði Bárður sonur hans eftir föð-
ur sinn.
Hinn 24. september 1938 gekk
Guðmundur að eiga Kristínu
Bergljótu Örnólfsdóttur, hina
ágætustu konu, dóttur Örnólfs
Hálfdánarsonar bónda á Breiða-
bóli í Skálavík og konu hans, Mar-
grétar Reinaldsdóttur. Þeim varð
fimm myndarlegra barna auðið,
en þau eru Helga, Margrét, Bárð-
ur, Karítas og Örnólfur. Þau hjón-
in voru prýðilega kirkjurækin og
vildu vel kristnihaldinu í Bolung-
arvík. Kristín var um árabil
kirkjuvörður á Hóli og sá um
ræstingu og þrif á kirkjunni af
miklum myndarskap. Guðmundur
og Kristín gáfu kirkjunni rúm-
góða lóð undir bifreiðastæði og
grunar mig, að hún verði í dag
nokkuð þéttsetin. Ég hefi stundum
leitt hugann að því, hve barnalega
nýi presturinn hlýtur að hafa
komið reyndum heimsmanninum
fyrir sjónir og hvort Guðmundur
muni ekki oftlega hafa furðað sig
á blaðrinu úr prédikunarstólnum.
„Oft veit ég ekkert fyrst í stað
hvað þú ert að fara, en undir lokin
finnst mér mesta furða, hvað þér
tekst að tengja þræðina saman,"
sagði hann við mig eitt sinn, er við
sátum á tali.
Ég kveð vin minn með söknuði
og sendi konu hans og börnum
innilegar samúðarkveðjur.
Gunnar Björnsson