Morgunblaðið - 22.12.1984, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 22. DESEMBER 1984
Pétur Jónsson óperusöngvari:
Lærði þrettán
óperur á nokkr-
um mánuðum
ÍSLENSKA óperan efnir í dag kl. 14.30 til hátíðartónleika í minningu Péturs
Jónssonar óperusöngvara, en lidin eru 100 ár frá fsðingu hans. Munu
fjölmargir íslenskir söngvarar heiðra minningu brautryðjandans mikla, sem
söng í stsrstu óperuhúsum 1‘ýzkalands um langt skeið, og kom alltaf heim til
sttlandsins á sumrin og hélt hljómleika fyrir landa sína. Um jólaleytið 1944
átti Valtýr Stefánsson, ritstjóri Mbl., viðtal við Pétur þar sem hann rifjaði
upp nokkra atburði úr lífi sínu og merkilegum frsgðarferli, eins og segir í
fyrirsögn. Til kynningar á Pétri Jónssyni fara hér eftir nokkrar glefsur úr
viðtalinu:
Ekki kveðst Pétur hafa hugsað
til þess að læra að syngja: „Eng-
inn benti mér á það. Sigldi til
Hafnar til að læra tannlækningar.
Tveim árum síðar kom Svein-
björnsen tónskáld þangað og setti
upp stóra hljómleika. Voru það
einir mestu hljómleikar í Höfn
þann vetur. Blöðin sögðu að ég
hefði sungið best af þeim sem þar
komu fram. Þetta var í fyrsta sinn
sem ég söng opinberlega að heitið
gæti. En það truflaði mig ekkert
frá mínu tannlæknanámi fyrst í
stað. En árið 1910 byrjaði ég nám
við óperuskólann í Höfn. Næsta ár
fór ég í söngför með dönskum stú-
dentum til Ameríku. Var kominn
að prófi í tannlæknaskólanum, en
hætti við það því rétt um sama
leyti var ég ráðinn við Kurfurst-
en-óperuna í Berlín. Og hugsaði
sem svo að úr því kæmu mér
tannlækningar ekkert við. Þó ég
væri ráðinn þarna þá kunni ég
ekkert. Hafði alltof lítið lært til að
geta keppt við bestu söngvara í
Berlín og kunni ekki málið nægi-
lega vel. Þegar til kom fékk ég því
frest í eitt ár, tók að læra af kappi
þangað til sumarið 1914.“ Ekki
kveðst Pétur hafa haft efni á því.
Hann borðaði fyrir 10 pfenninga á
dag, þ.e. drakk eitt glas af öli og át
með þurrt brauð sem kostaði ekk-
ert. „Einu sinni átti ég að syngja
inn á plötur. Þurfti þá að ganga
gegn um hálfa Berlín, af því ég
átti ekki fyrir strætisvagnafarinu.
Þegar ég var hálfnaður að syngja,
bað ég um frest á því sem eftir var
því ég var svo svangur. Fékk borg-
unina og flýtti mér á matsöluhús.
Að þessu námi loknu byrjaði
Pétur að syngja í Kiel og tók til
óspilltra málanna að læra óperur.
Lærði 13 á nokkrum mánuðum:
„Tenórinn sem átti að leika aðal-
hlutverkið í Aida hafði þannig
samning að hann þurfti ekki að
mæta á æfingum. Nú spurði ég
forstjórann að því hvorrt ég mætti
þá ekki syngja á æfingunum sem
halda skyldi á sviðinu með
hljómsveit. Hann féllst á það. Þeg-
ar ég hafði sungið fyrsta þátt réð
hann mig að nýju við óperuna og
þá fyrir fjórfalt hærra kaup en
fyrri samningur hljóðaði upp á.
Síðan rann upp erfiður tími fyrir
mig, því ég var látinn syngja
þarna í öllum 13 óperunum sem ég
hafði lært frá því ég kom til Kieí
um sumarið 1914. Varð ég oft að
HJÁLPARSJÓÐUR
GÍRÓNÚMER 90000-1
Kveðjutónleikar Péturs Jónssonar í Gamla Bfói.
taka tvær frumsýningar í sömu
vikunni. Eftir fyrsta söng minn í
Kiel barst sú fregn út um allt
Þýzkaland að hér væri kominn nýr
tenór fram á leiksviðið, sem mikið
kvæði að. Næstu fjögur ár var ég
svo við Kielar-óperuna. En fór oft
sem gestur til annarra staða, eink-
um til Hamborgar. Þeir vildu fá
mig þangað. En mér fannst ég
vera of ungur og óreyndur til að
keppa við þá miklu naglahausa
sem þar voru fyrir svo ég varð
kyrr. Þangað til 1918. Þá bauðst
mér góð staða við óperu í
Darmstadt. Þar hafði verið mikill
söngvari, Joseph Mann að nafni.
Hann fór til Berlínar, en ég kom í
staðinn.
Meðan Pétur var ráðinn í
Darmstadt fór hann oft til ann-
arra borga í Þýzkalandi og söng
sem gestur við óperur. M.a. söng
hann hlutverk Siegfrieds í óperu
Wagners í Berlín. Og einnig söng
hann í Sviss: „Varð að taka hlut-
verkin hvar sem var án æfinga á
staðnum. Þegar ég t.d. kom til
Berlínar eitt sinn til að syngja í
Stadtóperunni með Leo Blech sem
stjórnanda, spurði hann mig hvort
ég hefði sungið hlutverkið áður.
Já. Engu sleppt úr. Nei. Síðan
opnaði hann hurðina á herbergi
sínu og sagði: Þarna er leiksviðið
og benti mér þangað. Við sjáumst
þar í kvöld. Sælir.
Eftir 4 ár í Darmstadt ræð ég
mig til Berlínar árið 1922. Átti að
fá hæsta kaup sem þar var borgað
í óperum. En þá kom hrunið. Þá
tapaði ég öllu sem ég hafði sparað
saman. Þá urðu mörkin svo lítils
virði að maður fékk milljón á dag
og varð að hlaupa í næstu búð til
þess að fá eitthvað fyrir pen-
ingana, því allt var orðið meira
virði en þeir. Ég varð að syngja í
Danzig til þess að fá fyrir kolum. 1
Berlín var ég í tvö ár. En réð mig
svo til Bremen 1924. Þar voru önn-
ur peningamál og því var ég þar.
Þar fékk ég áfall. Hljóðhimnan
sprakk. Það var árið 1926.“ Pétur
fékk upp úr því slæma blóðeitrun
og kom upp úr kafinu að hann var
með sykursýki.
„Árið 1929 flyt ég svo til Berlín-
ar. Ætlaði mér þá að hverfa að því
ráði að fastráða mig ekki við neitt
leikhús, heldur syngja sem gestur
hér og þar í Þýskalandi. Það tókst
verr en ég hafði búist við. Þá fyrst
gerði ég mér ljóst að ég hafði t.d.
vanrækt það að leita mér sam-
banda í Ameríku. Missti af því
m.a. vegna þess að ég kom alltaf
hingað heim á sumrin þegar ég
mögulega gat. En þá fóru helstu
söngvarar Þýzkalands í veg fyrir
umboðsmenn amerískra söng-
leikahúsa er þeir komu að vestan
til þess að hitta, prófa og ráða
nýja menn. Mér var alltaf vel tek-
ið hér í Reykjavík ... Svo kom ég
heim árið 1932. Ætlaði að vera
heima í eitt ár eða svo, til að hvíla
mig og jafna mig. En þá komst ég
of mikið út úr, náði ekki sambönd-
unum aftur. Þá breyttist lika
margt í Þýzkalandi. Kannski var
það gott að það fór svona. Kannski
hefði ég orðið fastur þar og ekki
komist þaðan þó ég hefði viljað.
Valtýr spyr Pétur hvort þetta
hafi ekki verið ógurleg áreynsla,
sem óperusöngvararnir urðu að
leggja á sig. „Jú. Þett er oft óskap-
legt púl. Ég lék alltaf nokkuð
sterkt. T.d. eftir Carmen var ég
alltaf steinuppgefinn. Eða t.d. að
syngja Sigfried-hlutverkið, hafa
sungið í þrjá klukkutíma. Svo
kemur Brynhildur, venjulega mik-
ill kvenmaður, segir Pétur og mát-
ar með faðminum hvað hinar
þýsku söng-Brynhildar eru á að
giska umfangsmiklar. Hún hefur
hvílt sig, en syngur nú eins og hún
hefur kraftana til. En Ieikhúsgest-
ir eru ekki ánægðir nema maður
syngi Brynhildarnar í kútinn áður
en lýkur.“ Pétur játar því að hann
hafi sungið mest Wagnerhlutverk.
„Það átti best við mig. Og það var
metið mest.“ Og með mestu og
frægustu söngstjórum? „Já, t.d.
með Sigfried Wagner, Rich,
Strauss, Balling, Albert Leo Blech,
Kleiber o. fl. Og vitanlega lærði
maður mikið af því að kynnast
þessum færustu mönnum á sviði
tónlistar."
Á tónleikum íslensku óperunnar
í dag munu eftirtaldir söngvarar
heiðra minningu Péturs Jónsson-
ar: Anna Júlíana Sveinsdóttir, El-
ín Sigurvinsdóttir, Elísabet Erl-
ingsdóttir, Garðar Cortes, Guð-
mundur Jónsson, Halldór Vil-
helmsson, Kristinn Hallsson,
Kristinn Sigmundsson, Magnús
Jónsson, Ólöf Kolbrún Harðar-
dóttir, Sigríður Ella Magnúsdótt-
ir, Sigurður Björnsson og Simon
Vaughan.
„Viö álítum rétt og sjálfsagt aö
leyfa ekki umræöur né gefa
fólki kost á að velja um neitt
nema á grundvelli sósíalismans.”
Hjörleifur Guttormsson, fyrrum orku- og iðnaðarráðherra,
Rauða bókin, bls. 47.
Bókin er til sölu í bókaverslun Sigfúsar Eymundssonar.
HEIMPALLUTT
samtók ungra sjálfstœöismanna i Reykjavik