Morgunblaðið - 17.04.1985, Blaðsíða 23
MORGUNBLAÐID, MIÐVIKUDAGUR 17. APRlL 1985
23
Afmæliskveðja:
Zóphónías Pálsson
skipulagsstjóri
Zóphónías Pálsson, skipulags-
stjóri ríkisins, er sjötugur i dag.
Hann fæddist hjónunum Páli
Zóphóníassyni og Guðrúnu Hann-
esdóttur á Hvanneyri í Borgar-
firði 17. april 1915. Páll var þjóð-
kunnur dugnaðar- og hæfileika-
maður, sem lengi var í fararbroddi
á umbrotatímum í sögu þjóðarinn-
ar. Margir af bestu eiginleikum,
sem hann einkenndu, hafa einnig
þótt fylgja börnum hans og ýms-
um ættmönnum öðrum.
Zóphónías lauk stúdentsnámi
frá MR árið 1934 og námi í mæl-
ingaverkfræði í Kaupmannahöfn
1939. Styrjaldarárin dvaldi hann i
Danmörku við störf og fram-
haldsnám, en er hann kom heim
1945 réðst hann til starfa sem
verkfræðingur hjá Skipulagi bæja
og kauptúna. Hann varð yfir-
verkfræðingur við sömu stofnun
1950 og var síðan skipaður skipu-
lagsstjóri árið 1954, en stofnunin
heitir nú Skipulag ríkisins.
Zóphónías hefur því starfað að
skipulagi byggðar hér á iandi um
40 ára skeið og rutt þar brautina á
margan hátt. Á þeim tíma hafa
verið byggð 80% þeirra íbúða sem
fslendingar búa í, og meginþorri
alls atvinnuhúsnæðis lands-
manna. Stofnun sú, sem Zóphóní-
as veitir forstöðu, hefur annast
gerð skipulagsuppdrátta fyrir
þéttbýlisstaði landsins, en eftir
því sem innlendum sérfræðingum
hefur fjölgað á því sviði hafa
stærstu sveitarfélögin þó tekið
skipulagsmálin í sínar hendur í
vaxandi mæli í samvinnu við
Skipulag ríkisins. Jafnframt hefur
öll byggð í landinu verið bundin
gerð skipulagsuppdrátta. Zóphóní-
as hefur haft forgöngu um hag-
nýtingu nýjunga á sviði korta-
gerðar fyrir byggðir landsins og
embættisstörf hans í ýmsum
nefndum og ráðum eru fleiri en
hér verða talin. Enginn maður er
kunnugri byggðinni í landinu og
persónukunnátta hans og víðtæk
þekking á mörgum sviðum er al-
veg óvenjuleg. Hér er ekki ætlunin
að festa á Blað „minningarorð um
lifandi mann“ eins og sagt hefur
verið um afmælisgreinar, enda er
Zóphónías enn í blóma lífsins og
mun yngri til sálar og líkama en
fyrir fiskvinnsluna í upptöku virð-
isaukaskatts. Sé vikið að göllunum
eru þeir fyrst og fremst fólgnir í
fyrirhugaðri framkvæmd laganna.
Við ríkjandi aðstæður getur fisk-
vinnslan ekki borið þá fjárbind-
ingu, sem felst í því að innskattur
er ekki endurgreiddur fyrr en eftir
lok hvers uppgjörstímabils, sem
getur verið lengst 3 mánuðir. Það
mál verður að leysa með skuldarv-
iðurkenningum eða öðrum viðun-
andi hætti. Ef það verður ekki
gert má áætla að lánsfjárþörf
fiskvinnslunnar aukist um
150—200 milljónir króna á upp-
gjörstímabili. Aðrir ókostir eru
fjölgun skattgreiðenda og aukin
fyrirhöfn við uppgjör. Hvoru
tveggja má telja léttvægt miðað
við það er ynnist við fulla endur-
greiðslu á öltum innskatti.
Enn eru mörg óvissuatriði er
svör verða að fást við eigi forráða-
menn fyrirtækja jafnt sem aðrir
að geta tekið endanlega afstöðu til
virðisaukaskattsins. Þetta eru sér-
staklega ýmsar hliðarráðstafanir,
sem boðað er að gerðar verði svo
sem í húsnæðismálum í formi
styrkveitinga og niðurgreiðslna,
og aðgerðir til að draga úr verð-
áhrifum með lækkun skatta eða
tolla að ógleymdum aðgerðum til
að draga úr hækkun matvæla.
Fari þessi frumvörp ekki að sjá
dagsins ljós er hætt við að and-
staða gegn virðisaukaskattinum
verði meiri en ella.
Knútur Óskarsaon er riðskipta-
fneðingur og framkræmdastjóri
Sambands fískrinnslustöðranna.
fæðingarárið gefur til kynna. Sá
sem þessar línur ritar kynntist
Zóphóníasi fyrir tæpum tveimur
áratugum, þegar leysa þurfti
skipulagsmál byggðar á Húsavík.
Þá og síðar hefur dugnaður hans,
hæfni og skemmtilegt viðmót
ávallt vakið aðdáun mína. Zóph-
ónías er frjór í hugsun, með létta
lund og á afar gott með öll sam-
skipti við aðra. I starfi hans koma
oft til álita deilumál milli ein-
staklinga og milli einstaklinga og
skipulags- og byggingaryfirvalda
og í slíkum tilvikum hefur Zóph-
ónías jafnan reynst mannasættir
og talsmaður heilbrigðrar skyn-
semi. Sveitarstjórnarmenn hafa
ótal sinnum þegið af Zóphóníasi
holl ráð og ábendingar og kunna
honum miklar þakkir fyrir.
Zóphónías kvæntist árið 1940.
Er Lis kona hans danskrar ættar,
frá Álaborg á Jótlandi, dóttir Nic
Nellemann, mælingaverkfræð-
ings, og Grethe konu hans. Jafn-
ræði er með þeim hjónum. Lis er
vel menntuð hæfileikakona og hef-
ur hún síðustu ár m.a. kennt
dönsku við Háskóla Islands. Börn
þeirra eru fjögur og hafa þau erft
hæfileika foreldra sinna í ríkum
mæli.
Ég færi Zóphóníasi og fjöl-
skyldu hans árnaðaróskir á þess-
um tímamótum frá stjórn Sam-
bands ísl. sveitarfélaga og Skipu-
lagsstjórn ríkisins um leið og hon-
um eru færðar þakkir fyrir farsæl
embættisstörf á liðnum árum.
Björn Friðfinnsson
Zóphónías Pálsson, skipulags-
stjóri ríksins, er sjötugur í dag. Á
slíkum tímamótum rifjast gjarn-
an upp fyrir manni viðkynning og
samskipti við afmælisbarnið, ekki
síst þegar einungis er um ánægju-
legar minningar að ræða.
Nokkuð á þriðja áratug hef ég
fylst allnáið með störfum Zóph-
óníasar og átt við hann mjög svo
ánægjulegt samstarf, fyrst sem
fulltrúi í bygginganefnd Vest-
mannaeyja frá 1962 og síðar sem
bæjarstjóri 1966—1975.
Við þurftum mikið að leita til
skipulagsstjóra við gerð nýs aðal-
skipulags fyrir kaupstaðinn og í
framhaldi af því gerð deiliskipu-
lags víða í bænum.
Um þverbak keyrði þó í eldgos-
inu 1973 og fyrstu mánuðina og
árin þar á eftir.
Strax og bjartsýnustu menn
þóttust sjá, að gosið væri í nokk-
urri rénun var óskað eftir því við
Aðalfundur Land-
fræðifélagsins
Á MORGUN, 18. aprfl, klukkan
20.30 verður haldinn aðalfundur
Landfræðifélagsins á Hótel Loftleið-
um.
Á dagskrá verða venjuleg aðal-
fundarstörf, umræður um kennslu
og fræðsluefni í landafræði og
önnur mál.
Stofnfundur Nem-
endasambands FB
MIÐVIKUDAGINN 24. apríl næst-
komandi verður stofnfundur nem-
endasambands Fjölbrautaskólans í
Breiðholti í hátíðarsal skólans kl.
21.00.
Tilgangurinn með stofnun fé-
lagsins er að ná til sem flestra
nemenda Fjölbrautaskólans í
Breiðholti sem lokið hafa námi af
einhverri braut skólans. Á
dagskrá stofnfundarins verður
meðal annars kosning stjórnar, 10
ára afmæli skólans næsta haust,
árleg samkoma eldri nemenda og
önnur mál. Allir eldri nemendur
eru hvattir til að mæta og taka
þátt í stofnun og mótun nemenda-
sambandsins.
í Kréttalilkvnning
skipulagsstjóra að þegar yrði haf-
ist handa við deiliskipulag að nýj-
um vesturbæ sem rúma skyldi 700
íbúðir.
Flestir hefðu á þeim tíma tekið
okkur með velviljaðri þolinmæði
en talið að lítið lægi á, gosið væri
jú í fullum gangi. Það gerði Zóph-
ónías ekki. Hann hófst þegar
handa við skipulag nýja vestur-
bæjarins. Kom það sér einkar vel
að ekki sé meira sagt um það er
gosinu lauk. 400 hús höfðu farið
undir hraun og ösku og meirihluti
eigenda þeirra vildi byggja ný hús
og það strax. Skipulagsstjóri
studdi okkur með ráðum og dáð.
Jafnhliða því að unnið var að
deiliskipulagi fyrir nýjan vestur-
bæ, sem tók ótrúlega skamman
tíma, var unnið að deiliskipulagi
víðar í bænum, svo að unnt yrði á
sem allra skemmstum tíma, að út-
vega öllum lóðir, sem þess óskuðu.
Að öllu þessu vann skipulags-
stjóri af áhuga og dugnaði og fyrir
það standa Vestmannaeyingar í
mikilli þakkarskuld við hann og
starfsmenn hans.
Seinna meir þegar ég var félags-
málaráðherra, sem skipulagsmál
heyra undir, áttum við aftur mjög
svo ánægjulegt samstarf, en þá
var m.a. sett ný byggingareglu-
gerð fyrir landið allt, en að undir-
búningi þeirrar reglugerðar vann
skipulagsstjóri af miklum dugn-
aði.
Ég þakka Zóphóníasi Pálssyni
fyrir langt og ánægjulegt sam-
starf og sendi honum og fjölskyldu
hans mínar bestu árnaðaróskir í
tilefni afmælisins.
Magnús H. Magnússon
Skátaþing 1985:
Skorar á Alþingi að
stórauka baráttuna
gegn fíkniefnum
LANDSÞING Bandalags íslenskra
skáta var haldið nýverið að Uluga-
stöðum í Fnjóskadal. Þingið sóttu
% fulltrúar skátafélaga víðs vegar
að af landinu. Gestur þingsins var
Patrick McLaughlin framkvæmda-
stjóri Evrópubandalags drengja-
skáta. Kosin var ný stjórn Banda-
lags íslenskra skáta til tveggja ára.
Ágúst Þorsteinsson var endurkjör-
inn skátahöfðingi.
Á þinginu kom fram, að í
skátahreyfingunni eru í dag um
10.000 félagar, þar af um 6.000 í
virku starfi. Skátaþing tók til
umfjöllunar starf og stefnu
hreyfingarinnar í landinu og
gerði m.a. eftirfarandi sam-
þykktir:
Skátaþing beinir því til Al-
þingis að stórauka baráttuna
gegn fíkniefnum og leita sam-
starfs við æskulýðssamtök í
landinu til að ná árangri.
Skátaþing ályktar, að í sam-
starfi norrænna þjóða skuli öll
Norðurlandamálin vera jafn-
rétthá á samnorrænum fundum
og þingum, þannig að túlkað sé
af hverju máli yfir á öll hin.
Skátaþing samþykkti áskorun
til menntamálaráðherra þess
efnis, að foringjaþjálfun og for-
ingjastörf í skátahreyfingunni
verði metin til fulls í áfangakerfi
framhaldsskólanna.
Auk Ágústs Þorsteinssonar
voru eftirtaldir kjörnir í stjórn
Bandalags ísl. skáta: Garðar
Lárusson aðstoðarskátahöfðingi,
María R. Gunnarsdóttir aðstoð-
arskátahöfðingi, Ragnar S.
Magnússon gjaldkeri, Heimir
Janusson ritari, Sigurður
Bjarnason fyrirliði alþjóðastarfs
drengjaskáta og Anna G. Sverr-
isdóttir fyrirliði alþjóðastarfs
kvenskáta. Framkvæmdastjóri
Bandalags ísl. skáta er Benjamín
Axel Árnason.
Morgunblaðið/RAX
Nýkjörin stjórn Bandalags tsl. skáta, auk formanna fastanefnda og hhita
fráfarandi stjórnar. Skátahöfðingi, Ágúst Þorsteinsson, lengst til vinstri á
myndinni.
Dr. Benjamín Eiríksson
um vexti og vinnulaun
— eftir Magna
Guðmundsson
Dr. Benjamín Eiríksson var á
sínum tíma ráðunautur ríkis-
stjórnar í efnahagsmálum. Gerði
hann marga hluti vel, aðra illa,
eins og gengur. Óvild hans til
launþega almennt og verkamanna
sérstaklega varð honum að falli
sem efnahagsráðgjafa. í stöðu
bankastjóra Framkvæmdabank-
ans fór flest úrskeiðis hjá honum,
enda hafði hann aldrei nærri bein-
um atvinnurekstri komið. Var
bankinn gerður að sjóði með sama
nafni og færður undir stjórn
Seðlabankans.
Meinið er það, að dr. Benjamín
er enn, eftir áratuga þögn um
efnahagsmál, við sama heygarðs-
hornið. Kaupgjald kemur hjá hon-
um undir annan mælikvarða en
vextir. Báðir þættir eru hins vegar
mikilvægir liðir, oft álíka stórir, í
rekstrar- og framleiðslukostnaði
fyrirtækja og hafa áhrif á verð-
lagsþróun. Við getum haft vaxta-
og verðlagsskrúfu engu síður en
kaupgjalds- og verðlagsskrúfu.
Hin fyrrnefnda er í gangi hjá
okkur núna.
Ég býst við, að dr. Benjamín eigi
erfitt með að skilja þetta, enda
langur tími liðinn og mikið vatn
til sævar runnið síðan hann nam
hagfræði.
Á hinn bóginn ætlast ég til þess
af honum, að hann kannist enn við
skilgreiningu á helztu hugtökum
hagfræðinnar, þar með vöxtum.
Vextir eru mismunur fjárhæðar, sem
fengin er að láni, og þeirrar, sem
Dr. Magni Guðmundsson
„Viö eigum aöeins
tveggja kosta völ. Annar
er sá aö lifa við verð-
bólgu, hinn að lifa án
verðbólgu.“
endurgreidd er. Svona einfalt er
þetta. Það breytir alls engu, þó að
við skiptum þessum mismuni í
raunvexti, verðbótaþátt, áhættu-
þátt eða einhverja aðra þætti, allt
eru það vextir. Ef þetta kemst
ekki inn í höfuðið á dr. Benjamín,
ætti hann að láta sér nægja að
skrifa um eitthvað annað en hag-
fræði.
Raunvextir tákna þann hluta
vaxtaprósentu. sem er umfram
verðbólguprósentu. En hættuleg
blekking felst í því að kalla þann
hluta einan „vexti" í daglegu tali,
eins og sumir óprúttnir hagfræð-
ingar temja sér, og reyna að gera
með málvenju.
Athyglisvert er, að engilsaxn-
eskar þjóðir, sem eru kunnar fyrir
gætna fjármálastjórn, hafa ekki
talið sér hagkvæmt að taka upp
verðtryggingu peninga, enda þótt
raunvextir hjá þeim hafi stundum
verið neikvæðir í áraraðir (=
minni en verðbólgan). Þær hafa
gert sér grein fyrir því, að stærsta
hagsmunamál sparifjáreigenda er
stöðugt verðlag, og það fæst ekki
með vaxtaskrúfu.
Eftir að ég kom heim frá fram-
haldsnámi í Kanada 1977, hefi ég
lagt áherzlu á þetta: Við eigum að-
eins tveggja kosta völ. Annar er sá
að lifa við verðbólgu, hinn að lifa
án verðbólgu. Ef við viljum lifa við
verðbólgu, eigum við að verð-
trygKÍa allt, en ef við viljum lifa
án verðbólgu, eigum við ekki að
verðtryggja neitt. Þriðji kostur-
inn, að verðtryggja sumt og annað
ekki, fær ekki staðizt.
Dr. Benjamín er á eftirlaunum.
Ég er störfum hlaðinn og get ekki
tekið frekari þátt í tómstundaiðju
hans. Hann hyggur mig einangr-
aðan, en sjálfur hefi ég ekki fund-
ið fyrir þeirri einangrun. Að
minnsta kosti sakna ég ekki sam-
vista við þá sálufélaga Bjarna
Braga Jónsson og dr. Benjamín
H.J. Eiríksson.
Dr. Magni Guðmundsson starfar
rið hagrannsóknir í forsætisráðu
neytinu.