Morgunblaðið - 17.04.1985, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 17. APRÍL 1985
MORGUNBLAÐIÐ, MIDVIKUDAGUR 17. APRÍL 1985
33
poroiui Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavtk.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aöstoöarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 330 kr. á mánuöi innanlands. f lausasölu 25 kr. eintakið.
Höfuðríki
fátæktarinnar
eir sem enn láta sig hafa
það á Vesturlöndum að
mæla Sovétríkjunum og fá-
tæktarkerfi heimskommún-
ismans bót reyna oftast að
láta líta svo út sem þrátt fyrir
allt hafi menn það nú heldur
skár undir oki kommúnism-
ans en í frelsi auðvaldsins, af
því að fyrir austan tjald sjái
ríkið mönnum þó fyrir brýn-
ustu nauðsynjum, kenni þeim
að lesa og hjúkri þeim sem
sjúkir eru. Og ekki má gleyma
lofsöngnum um það, að ekkert
atvinnuleysi sé nú í kommún-
istaríkjunum, andstætt því
sem gerist þar sem gróðaöflin
ráði.
í síðustu viku var efnt til
svonefndra Sakharov-vitna-
leiðslna í London. Þar gerðu
þeir sem best vita grein fyrir
þróun mála í Sovétríkjunum
hin síðari ár. Meðal ræðu-
manna var Igor Birman, sov-
éskur hagfræðingur, sem hef-
ur verið búsettur á Vestur-
löndum síðan 1974. Hann
sagði, að bilið milli lífskjara
almennings í Sovétríkjunum
og á Vesturlöndum hefði
breikkað mjög á undanförnum
árum. Hagur atvinnuleysingja
í Bandaríkjunum væri nú
betri en venjulegra sovéskra
launþega. Meðaltekjur í Sov-
étríkjunum væru lægri en fá-
tæktarmörk í Bandaríkjun-
um.
Þetta ætti í sjálfu sér ekki
að koma neinum á óvart.
Hvarvetna þar sem stjórnað
er að sovéskri fyrirmynd hef-
ur það leitt til fátæktar, kúg-
unar og ófrelsis. Fyrir utan
ríki Austur-Evrópu nægir
okkur að líta til Kúbu, Víet-
nam, Eþíópíu, Norður-Kóreu
og nú síðast Nicaragua.
Eins og við var að búast
hefur Mikhail Gorbachev,
hinn nýi flokksleiðtogi Sovét-
ríkjanna, lýst því yfir eftir
valdatöku sína, að hann ætli
að segja spillingu og óþarfa
eyðslu stríð á hendur. Það er
ekki nýtt að nýir menn í for-
ystusveit Sovétríkjanna reyni
að slá sig til riddara á þessum
forsendum. Láti umtal um sig
tengjast einhverjum breyting-
um til hins betra, hvort sem
þær verða nú eða ekki.
Hinn nýi leiðtogi Sovétríkj-
anna á erfitt verk fyrir hönd-
um sé það markmið hans, að
Sovétmenn standi efnahags-
lega jafnfætis Bandaríkja-
mönnum. Igor Birman taldi
að Sovétmenn yrðu 74 ár að
ná Bandaríkjamönnum í
framleiðslu matvæla, 176 ár í
framleiðslu bifreiða, 142 ár í
húsagerð, 188 ár í útbreiðslu
síma og 298 ár í vegagerð.
Þetta eru ótrúlegar tölur en
lýsa því vel hvernig fer í ein-
ræðisríkjum þar sem hagur
hins almenna borgara er lát-
inn víkja fyrir hergagnafram-
leiðslu og kapphlaupi um
geimferðir. Að þessu leyti eru
Sovétríkin því risaveldi á
brauðfótum. Og í Sakharov-
vitnaleiðslunum kom einnig
fram, að Sovétríkin eru van-
þróað ríki á sviði heilbrigðis-
þjónustu.
Bandarísk
vegagerð
ær raddir heyrast alltaf
af og til, að það sé nú ekki
mikill vandi að koma vega-
kerfi íslendinga í gott horf,
hið eina sem þurfi sé að fela
varnarliðinu á Keflavíkur-
flugvelli verkefnið. Á nýaf-
stöðnum landsfundi Sjálf-
stæðisflokksins var þessu
sjónarmiði hafnað.
Þeir sem bera vegina fram á
hinum bandaríska silfur-
bakka reyna að færa mál sitt í
þann búning, að vegna varna
landsins sé nauðsynlegt að
hafa sem besta og fullkomn-
asta vegi. Helst sé þetta brýnt
vegna almannavarna, því að
mestu skipti að geta flutt
stóra hópa fólks á milli staða
á hættutímum. Þessar rök-
semdir halda ekki þegar á
reynir.
í fáum löndum er vegakerf-
ið fullkomnara en í Sviss. Þar
hefur verið að því unnið að
leggja lárétta hraðbraut þvert
í gegnum Alpana. Svisslend-
ingar sem huga betur en flest-
ir aðrir að hervörnum, þótt
hlutlausir séu, hafa á hinn
bóginn einsett sér að eyði-
leggja þessa góðu vegi, ef á
land þeirra yrði ráðist, þar
með hindruðu þeir afnot óvin-
arins af þeim. Almannavarna-
kerfi Svisslendinga, sem þykir
hið fullkomnasta í heimi,
byggist alls ekki á því að
flytja tugi þúsunda manna úr
einum stað í annan á hættu-
tímum, heldur hinu að menn
hafi örugg skýli sem næst
heimili sínu eða vinnustað.
Talsmenn bandarískrar
vegagerðar á íslandi verða að
nota önnur rök máli sínu til
stuðnings en þau er lúta að
hervörnum eða almannavörn-
um.
„Listin er andardráttur
þjóöfélagsins“
— eftir Einar
Hákonarson
Við tslendingar erum fámenn
þjóð, en vandamál okkar er ekki
smæðin, heldur tilfinningin og
hugsunin fyrir smæð okkar, sem
setur takmörk. Reyndar undrar
margan útlendinginn, sem kynnst
hefur þjóðfélagi okkar, hin stór-
kostlegu afrek sem þessi þjóð hef-
ur unnið í menningarlegu tilliti.
Hér eru rekin menningarfyrirtæki
á borð við listasöfn, sinfóníu-
hljómsveit og skapaðar bók-
menntir og listir, sem mun stærri
þjóðfélög gætu verið stolt af.
Slík þróun hefur ekki komið af
sjálfu sér. Sagan sýnir að við höf-
um átt eldheita hugsjónarmenn,
sem vörðu lífi sínu og kröftum til
eflingar íslenskri menningu.
Sjálfstæðisbaráttan, sá mikli afl-
vaki, sem samhliða uppbyggingu
atvinnulífs og þjóðfélags varð sá
grunnur er þjóðfélag okkar stend-
ur á.
Þá stóðu Islendingar, allir sem
einn, að baki þeim hugsjónamönn-
um, er voru í forustu. Afburða-
menn í listum á borð við Kjarval
og Ásgrim kenndu okkur að meta
fegurð landsins.
Ljóðskáld eins og Tómas og
Steinn Steinarr kenndu okkur að
skynja margbreytileika og fegurð
tungunnar. Rithöfundar skil-
greindu þjóðfélagið af miklu
raunsæi og andagift og ber þar
hæst nóbelsskáldið Halídór Lax-
ness, sem skýrði hina miklu breyt-
ingu íslensks þjóðfélags frá stöðn-
uðu miðalda þjóðfélagi bænda-
samfélags til tæknivædds borgar-
asamfélags. Lengst af höfum við
verið bænda- og fiskimannaþjóð
og stjórnast af óstýrilátri
veðráttu, sem mótað hefur skaph-
öfn okkar.
Mér er oft farið sem öðrum að
líkja Islendingum við veðráttuna
hér á landi, umhleypingasamri
með stillum og stórveðrum í milli.
Þessi séreinkenni koma ótvírætt í
ljós á hinum ýmsu sviðum þjóð-
lífsins.
öll okkar menning ber svipmót
þessara aðstæðna og í listum
þykjast menn þekkja sérstakt ís-
íenzkt andrúmsloft, þó svo að ís-
lenskir listamenn séu fylgismenn
alþjóðlegra liststefna af ýmsu
tagi. Bókmenntirnar eru sá mikli
arfur, er þjóðin hefur lengst af
byggt á sjálfstæði sitt.
Þeir ráðamenn, sem ekki gera
sér grein fyrir þýðingu listanna
fyrir þjóðarsálina, hafa mikið á
samviskunni. Ef höggvið er á þær
rætur eina af annarri verður hér
andleg auðn meðalmennsku og
vilji til átaka í listum og atvinnu
troðinn niður. En spyrja má hvort
þjóðin hafi ekki sífellt verið að
ganga á þennan arf, líkt og við
höfum gengið á náttúruauðlindir
þessa lands og þá á ég einnig við í
siðferðilegu tilliti.
Það skal segjast að gildismat
hlutanna er sífellt að breytast, en
hið mannlega eðli, sem hefur þörf
til sköpunar, breytist ekki.
Nútímamaðurinn hefur þessa
þörf ekki síður en áður og kannski
meiri þörf, vegna þeirra mörgu
tækifæra er bjóðast til alls konar
afþreyingar, en listin er ekki af-
þreying, listin er endurnýjun
mannsandans.
Með listinni reynum við að verj-
ast upplausn og eyðingu. Það er
ekki nóg að vilja og hugsa vel,
heldur er það listaverkið sjálft,
hið lifandi samband milli lista-
mannsins og áhorfandans, þörf
listamannsins til að túlka og
skilja umhverfi sitt sem skiptir
máli. Það er fyrir milligöngu þess-
ara hluta, að listin öðlast gildi, á
því augnabliki, sem áhorfandinn
finnur sinni eigin þörf til túlkunar
fullnægt.
Listin er andardráttur þjóðfé-
lagsins og mikil lægð I listum er
merki um andlega hnignun þjóða.
Menningarstig og þróun þjóða
endurspeglast í þeim menningar-
verðmætum, sem kynslóðirnar
skilja eftir sig.
í róti þeirra menningarstrauma,
er sveiflast um heiminn, er
kannski ekki nema von, að lítið
eyríki norður við Dumbshaf verði
ráðvillt.
Fjölmiðlar nútímans koma til
skila upplýsingum og áróðri með
ógnarhraða. Það sem var gott og
gilt í dag er orðið úrelt að morgni.
Eina leið smáríkis til þess að
halda í séreinkenni sín er að leita
í eigin menningararfi að stöðug-
leika, reyna að skilja hismið frá
kjarnanum í þeim utanaðkomandi
holskeflum, er ganga yfir. Sagt
hefur verið að listamenn séu sam-
viska þjóðar. Það fylgir því mikil
ábyrgð að starfa sem listamaður.
Og dæmin sanna að þeim þjóðum,
sem ekki hlusta á listamenn sfna
eða reyna að hefta þá í fjötra,
farnast illa.
Við íslendingar höfum borið
gæfu til að meta okkar bestu lista-
Einar Hákonarson
„Bókmenntirnar eru sá
mikli arfur sem þjóðin
hefur lengst af byggt á
sjálfstæði sitt. Þeir
ráðamenn, sem ekki
gera sér grein fyrir þýð-
ingu listanna fyrir þjóð-
arsálina, hafa mikið á
samvizkunni ... “
menn, en nú á seinni árum höfum
við aðhyllst um of efnishyggju og
látið andann sitja á hakanum.
Það hefur verið sagt að erfitt sé
að búa í okkar harðbýla landi og
sjálfsagt með réttu.
En landið er nánast ónumið á
mörgum sviðum og fallegt er það.
Okkur vantar ámóta hugsjónir
og gömlu aldamótamennirnir
höfðu, sem trúðu á mátt sinn og
landið. Hreyfingu manna sem
hlusta ekki á barlóm, heldur taka
á allir sem einn.
Tækni nútímans og lofsöngur-
inn i kringum hana hafa komið á
eins konar afturhvarfi til fortíðar-
innar. Fólk sækist eftir að komast
í snertingu við hið upprunalega í
sjálfu sér og í náttúrunni.
Tækni kemur aldrei í staðinn
fyrir mannlega hugsun og tilfinn-
ingar.
Hið beina samband mannlegrar
hugsunar yfir í efnið eða ritað mál
má ekki skerðast af tækninni.
Tækni er aðeins hjálparmeðal í
þjónustu mannsins, en ekki herra.
Það er jú mannleg hugsun sem
kemur öllu af stað, innblásin
krafti náttúrunnar.
Þessu vilja menn oft rugla sam-
an, málmkenndur, holur rómur
rafmagnsheilans getur ekki keppt
við lifandi söng. Þess vegna verð-
um við að vera vel á verði og
byggja okkur upp af einlægni og
með sjálfskoðun í huga.
Ég sagði áðan að landið væri
nánast ónumið á mörgum sviðum.
Hér eru stórkostlegir möguleikar
fyrir duglegt fólk með hugsjónir.
Hætta verður þeirri minnimátt-
arkennd að halda að útlendingar
geti allt betur en við.
Oft hefur verið sagt að við ís-
lendingar ættum mikla orku í
jarðvarma og vatnsföllum, sem
væru ónýtt, en ég vil meina að við
eigum einnig ónýtta orku í hugviti
til framleiðslu á ýmsum sviðum.
Ég á bágt með að trúa því að við
getum ekki framleitt listiðnaðar-
vörur og skapað okkar séreinkenni
í líkingu við hin Norðurlöndin.
Á sviði listiðnaðar er svo til um
óplægðan akur að ræða, form-
hönnuðir og listamenn verða að
vera kröfuharðari við sjálfa sig
svo fólk fái trú á íslenskri menn-
ingu, sem er jú undirstaða þess að
við nefnum okkur sjálfstæða þjóð.
Við verðum allir sem einn að
þekkja okkar vitjunartíma, að í
fleiru felast verðmæti en í fiski og
sauðfé. Nú er svo komið, ef um
efnilegt fólk er að ræða, að það fer
til annarra landa með hugmyndir
sínar, vegna sinnuleysis heima
fyrir.
Ég vil þó segja hér sögu af ung-
um listiðnaðarhjónum, sem komu
til landsins fyrir fáum árum frá
námi erlendis. Þau leituðu lengi að
heppilegu húsnæði til þess að
koma upp glerverkstæði. Fjárráð
höfðu þau lítil, en að lokum fundu
þau gamalt fjárhús á Kjalarnesi.
Aðkoman var víst æði ósjáleg,
metraþykkur taðhaugur, sem
þurfti að stinga út. En þau sáu
möguleika í húsnæði þessu og hóf-
ust þegar handa um að koma hús-
inu í það horf að það þjónaði áætl-
uðum tilgangi, sem og tókst með
góðri hjálp sveitarfélagsins. Eftir
að þau höfðu byggt allt upp kom
ég þar, það var blik í augum þessa
unga fólks og stolt, og frúin unga
hélt því fram að þau væru komin
með eitt besta glerverkstæði, sem
hún hefði séð, þótt víða væri leit-
að. Þessi saga sýnir að dugnaður
og vilji geta áorkað miklu.
Fjármagn til menntunar á sviði
listiðnaðar skilar sér margfalt til
baka fyrir þjóðarheill.
Hinar Norðurlandaþjóðirnar
hafa fyrir löngu skilið þetta, enda
er listiðnaður þeirra þekktur víða
um veröld.
Það er ánægjulegt að mennta-
málaráðherra hefur nú nýverið
lagt fram frumvarp á Alþingi um
myndlistarháskóla og mun það
frumvarp, ef samþykkt verður,
efla menntun á þessum sviðum.
Sú grein lista sem hvað mest
gróska hefur verið í á undanförn-
um árum er án efa kvikmynda-
listin, talað hefur verið um vorið í
íslenskri kvikmyndagerð. Þetta er
sú listgrein, sem hefur á síðustu
árum ræktað tengslin við menn-
ingararfinn hvað beinast. Nokkrar
af þessum kvikmyndum hafa nú
þegar borið hróður höfunda sinna
og lands víða. Við gleðjumst yfir
slíku, en það kostar mikið fé að
gera kvikmyndir, mun meira fé en
þeir skammtar, er kvikmyndasjóð-
ur úthlutar. Það er alvarlegt mál
þegar ráðherrar standa ekki við
lög um sjóðinn.
í drögum að ályktunum lands-
fundar er grein í kaflanum um
menningarmál, sem hljóðar svo:
Áhugi Islendinga á menningar-
starfsemi hverskonar hefur verið
og er einstakur. Virkja þarf þenn-
an áhuga enn frekar m.a. með því
að fyrirtækjum, félögum og ein-
staklingum sé gefinn kostur á að
framlög til menningarmála njóti
skattfrelsis. Hér er um að ræða
tillögu, sem myndi umbylta ríkj-
andi ástandi til betri vegar. Eðli
okkar flestra er að sjá með eigin
augum árangurinn af því sem við
gerum, taka eigin áhættu, leggja í
eitthvað sem hver og einn trúir á.
Stjórnvöld eiga að vera til þess
að örva fólk til dáða, gera ráðstaf-
anir til að menningin og atvinnu-
lífið geti blómstrað á sem frjáls-
legastan hátt. Ég tel að frjálslynd
stefna þar sem forræði ríkisvalds-
ins er minnkað stuðli best að betra
atvinnulífi og þá um leið betra
menningarlífi fólks, í þessu landi
tækifæranna.
Það er ósk mín og von að flokk-
ur okkar beri gæfu til þess, nú um
leið og mikil kynslóðaskipti eiga
sér stað á ýmsum sviðum þjóðlífs-
ins.
Á allra síðustu árum hafa horf-
ið af sviðinu afreksmenn í sögu
okkar, menn sem mótað hafa
menningu og þjóðmálasögu lið-
inna áratuga.
Nú er komið að okkur að standa
saman allir sem einn vörð um
sjálfstæði og menningu þjóðarinn-
ar, bæta við hana og auka svo hér
megi verða gott og hamingjurikt
líf.
Hiifundur er myndlisUrmaður í
Reykjarík og fhitíi þetta erindi i
landsfundi Sjilfstæðisflokksins.
Jarðhitaskóli Háskóla SÞ settur:
Ellefu nemendur frá
þróunarlöndunum
Morgunblaftift/ Bjarni
Frá setningu Jarðhitaskóla Hiskóla Sameinuðu þjóðanna f gær. Við skólann
ncma menn frá Eþíópíu, Kenýa, Kína, Thailandi og Tyrklandi.
JARÐHITASKÓLI Háskóla
Sameinudu þjóðanna var
settur á mánudag í sjöunda
sinn. Á þessu ári verda ellefu
nemendur við sérhæfða
starfsþjálfun í skólanum, þrír
frá Eþíópíu, þrír frá Kenýa,
þrír frá Kína, einn frá Thai-
landi og einn frá Tyrklandi.
Frá því Jarðhitaskólinn tók
til starfa árið 1979 hafa að
þessum nemendum meðtöld-
um alls verið 47 nemendur
frá þróunarlöndum við 6
mánaða nám, en 19 hafa
komið í skemmri námsferðir.
Nemendurnir hafa komið frá
15 þróunarlöndum, en auk
þess hafa komið fjórir ein-
staklingar frá V-Evrópulönd-
um á eigin kostnað. Nemend-
ur þurfa að hafa lokið há-
skólaprófi í raungreinum og
hafa a.m.k. eins árs starfs-
reynslu við jarðhita í heima-
löndum sínum. Margir fyrri
nemendur Jarðhitaskólans
eru í leiðandi stöðum í jarð-
hitamálum í heimalöndum
sínum.
Flestir nemendanna hafa
verið styrkþegar Háskóla
Sameinuðu þjóðanna, en
nokkrir hafa verið á náms- og
dvalarstyrkjum frá Þróun-
arstofnun Sameinuðu þjóð-
anna. Kostnaður við rekstur
Jarðhitaskólans skiptist á
milli íslands og Sameinuðu
þjóðanna. íslenska fjárveit-
ingin til skólans árið 1985 er
4,9 milljónir kr., og er litið á
þá upphæð sem hluta af
framlagi íslands til þróun-
araðstoðar. Skólinn er rekinn
innan Orkustofnunar og eru
kennararnir flestir sérfræð-
ingar við Jarðhitadeild stofn-
unarinnar. Forstöðumaður
skólans er dr. Ingvar Birgir
Friðleifsson, jarðfræðingur.
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir GUÐM. HALLDÓRSSON
Tvö sovézk herskip á siglingu um Tsushima-sund: eldflnugabeitiskip af Sverdlov-gerð (efri myndin), 16.000
lestir, og eldflaugatundurspillir af Krivak-gerð, 2.300 lestir (neðri myndin). Skipin sigldu í suður frá Vladivostok
og talið var að þau væni á leið til Víetnam.
Flotastöð Rússa
í Cam Ranh-flóa
RÚSSAR hafa tekið i sínar hendur stjórn flotastöðvarinnar, sem Banda-
ríkjamenn reistu við Cam Ranh-flóa í Víetnamstríðinu. Tíu árum eftir að
stríðinu lauk er hún orðin helzta höfn þeirra utan Sovétríkjanna.
Flotastöð Rússa í Víetnam
gerir þeim kleift að storka
veldi Bandaríkjamanna á Kyrra-
hafi og ógna mikilvægum sigl-
ingaleiðum. Rússar geta lokað
leiðum skipa, sem flytja olíu til
Japans og Suður-Kóreu, og
ógnað þeim löndum og aðilum
Samtaka Suðaustur-Asíuríkja
(ASEAN).
Hvergi utan Sovétríkjanna
hafa Rússar eins mörg herskip
og í Cam Ranh-flóa. Síðan þeir
komu sér þar fyrir fyrir sex ár-
um hafa umsvif þeirra aukizt
mjög. Nú hafa verið sendar
þangað orrustu- og sprengju-
flugvélar og við það eflast loft-
varnir stöðvarinnar.
Þessi viðbúnaður er liður í víð-
tækri eflingu sovézkra hernað-
aráhrifa í fjarlægari Austur-
löndum. Rússar reyna að vega
upp á móti yfirburðum Banda-
ríkjamanna, auka hæfni sína til
að senda herlið fljótt til Ind-
landshafs og Persaflóa og auka
áhrif sín á mikilvægum siglinga-
leiðum.
Flotajafnvægið í Austurlönd-
um fjær hefur raskazt síðan
1975, þegar Bandaríkjamenn
hörfuðu frá Víetnam og Rússar
fóru að efla Kyrrahafsflota sinn,
sem var upphaflega strand-
gæzlufloti.
Nú er sovézki Kyrrahafsflot-
inn stærstur fjögurra flota
Rússa og þriðjungur sovézka sjó-
hersins. Efling hans hófst með
því að reist var flotastöð í Petro-
pavlosk á Kamtsjatka og hún
bættist við stóra flotastöð í
Vladivostok.
Síðan 1975 hafa Rússar fjölg-
að herskipum sínum á Kyrrahafi
úr 65 skipum í 820 (lestafjöldinn
hefur aukizt úr 400.000 lestum í
1,62 milljónir). Kyrrahafsflotinn
var einnig efldur 1979 með flug-
vélamóðurskipinu Minsk (43.000
lestir) og fullkomnum eldflauga-
beitiskipum og kafbátum.
Flestir kafbátar Kyrrahafs-
flotans hafa bækistöð á Kamtsj-
atka. Árásarbátarnir fengju það
hlutverk í ófriði að sökkva skip-
um Bandarikjamanna og sam-
herja þeirra og eyða herskipum
og kafbátum bandaríska sjó-
hersins. Eldflaugabátarnir gætu
hæft bandarísk skotmörk úr sov-
ézkri landhelgi eða frá fjarlæg-
um stöðum á Kyrrahafi.
Vladivostok er bækistöð
herskipaflotans, sem heldur sig
oftast umhverfis Japan og við
Kamtsjatka. Stundum siglir
hann til og frá Indlandshafi og
kemur við í Cam Ranh-flóa.
Rússar fengu afnot af flota-
stöðinni í Cam Ranh eftir landa-
mærastríð Kínverja og Víet-
nama 1979, þegar Víetnamar
þurftu mikinn hernaðarstuðning
og aðra aðstoð frá Rússum.
Flugvellir í Cam Ranh og Da
Nang eru líklega hinir stærstu í
þessum heimshluta og mann-
virkin í Cam Ranh geysistór.
Sjö sovézk skip voru í Da Nang
1980. Einu flugvélar Rússa þar
voru tvær könnunarflugvélar af
gerðinni Tu-95 „Bear“. Rússar
fóru til Cam Ranh 1981 og hafa
ekki notað Da Nang síðan. Þá
var sovézku skipunum fjölgað í
10. í nóv. 1983 voru níu sprengju-
flugvélar af gerðinni Tu-16
„Badger“ sendar til Cam Ranh.
Flugþol þeirra er um 4.850 km.
Þá voru einnig í Cam Ranh
Tu-95-flugvélarnar, sem höfðu
verið fluttar frá Da Nang, og
tvær Tu-142 könnunarflugvélar.
Bæði „Badger“ og „Bear“-flug-
vélarnar geta borið stýriflaugar
og kjarnaodda.
í desember í fyrra var sagt að
sveit fullkominna orrustuflug-
véla af gerðinni MiG-23 „Flogg-
er“ væri komin til Cam Ranh.
Síðan Rússar fengu aðstöðu í
Cam Ranh hefur sovézkum skip-
um, sem sigla um Japanshaf og
Austur-Kínahaf, fjölgað að mun.
Japanskar þotur þurfa að hafa
afskipti af sovézkum flugvélum
900 sinnum á ári.
Venjulega eru 20—28 herskip
og kafbátar i Cam Ranh-flóa.
Stöðin gegnir svipuðu hlutverki
og Kúba. Rússar geta notað að-
stöðu sína í Víetnam til að ógna
löndum í þessum heimshluta og
treysta ítök sín í Laos og Kamb-
ódíu. Flotastöðin gerir þeim
kleift að skáka herliði Banda-
ríkjamanna í heimshlutanum og
ógna Kínverjum.
Viðbúnaður Rússa í Víetnam
vegur upp á móti dvöl Banda-
ríkjamanna í flotastöðinni við
Subicflóa og í Clark-flugstöðinni
á Filippseyjum. Clark-flugstöðin
er aðalbækistöð orrustu- og
sprengjuflugvéla Bandaríkja-
manna í heimshlutanum og er
mikilvæg fjarskipta- og njósna-
miðstöð. Bandaríkjamenn hafa
830 flugvélar og 7. bandaríski
flotinn hefur 65 skip, (670.000
lestir), í Austurlöndum fjær.
Cam Ranh gerir Rússum kleift
að ráðast á skotmörk I Suð-
austur-Kína. Rússar hafa líka
eflt herlið sitt meðfram kín-
versku landamærunum og víðar
í Síberíu. Herliðið er skipað
^i.m.k. 40 herfylkjum (370.000
mönnum), sem er fjórðungur alls
landhers Rússa. Um 10.000 her-
menn eru auk þess á smáeyjum
norður af Japan, sem Rússar
tóku í stríðslok.
Rússar hafa einnig fjölgað
flugvélum sínum og eldflaugum í
Austur-Síberíu. Þeir hafa m.a.
sent þangað 50—60 Backfire-
sprengj uf lugvélar, sem hafa
8.100 km flugþol, og komið fyrir
100-150 hreyfanlegum
SS-20-eldflaugum, sem geta
hæft skotmörk í Japan, Kína og
Kóreu. Rússar hafa alls 2.100
flugvélar í Austurlöndum fjær,
þar af 440 sprengjuflugvélar og
1.510 orrustuflugvélar.
Rússar geta nú ógnað Kína frá
flug- og flotastöðvum í norðri og
suðri. Sovézki heraflinn getur
einnig ráðizt í vestur til
Malakkasunds og á olíuskip, sem
sigla um það til Japans.
Vietnamar geta reynzt Rúss-
um mikilvægir bandamenn. Her
þeirra er skipaður einni milljón
manna og er fjölmennari en her-
ir allra aðildarlanda ASEAN.
Hernaðarumsvif Rússa valda
aðildarríkjum ASEAN áhyggj-
um. Þeim er nauðsynlegt að ráða
siglingum um Malakkasund.
Vegna Cam Ranh eiga Rússar
eins auðvelt með og Bandaríkja-
menn að senda liðsafla til Ind-
landshafs oe hafa í S-A-Asíu
Japanir eru áhyggjufullir
vegna dvalar sovézka herliðsins
á smáeyjunum í norðri. Síðla árs
1982 sendu Rússar þangað MiG-
21-flugvélar, sem komu í stað af
MiG-17-flugvéla. Eyjarnar eru
mikilvægar Rússum til að
tryggja herskipasiglingar frá
Okhotskahafi til Kyrrahafs.
Aukin hernaðarumsvif Rússa
á þessum slóðum hafa stundum
valdið hættuástandi. Bezta
dæmið er mál suður-kóresku
farþegaflugvélarinnar, sem villt-
ist inn í sovézka lofthelgi í sept-
ember 1983 og Rússar skutu
niður. Fyrir ári rakst sovézkur
kjarnorkukafbátur á bandariska
flugvélamóðurskipið Kitty Hawk
á Japanshafi. Skömmu sfðar
skaut sovézka flugvélamóður-
skipið Minsk af óskiljanlegum
ástæðum á bandarísku freigát-
una H. E. Holt á 3-Kínahafi.
Kínverjar segja að Rússar séu
að koma fyrir kjarnorkuvopnum
í Cam Ranh. Uggur vegna fyrir-
ætlana Rússa á Kyrrahafi hefur
verið umræðuefni bandarískra
og kínverskra ráðamanna. Jam-
es A. Kelly, aðstoðarlandvarna-
ráðherra Bandaríkjanna, segir:
„Gífurleg efling árásarmáttar
Rússa í Asíu og á Kyrrahafi er
víðtækasta hernaðarþróun síðari
ára.“