Morgunblaðið - 18.04.1985, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 18. APRÍL1985
Jákvæðara viðhorf til skóla og menntunar:
Æskan í dag er
þjóðin á morgun
—eftir Sigríði A.
Þórðardóttur
Æskan í dag er þjóðin á morg-
un.
Á ári æskunnar langar mig til
að ræða um æsku þessa lands,
börnin okkar, sem við eigum raun-
ar ekki en er trúað fyrir til forsjár
og leiðbeiningar ákveðinn tíma
ævi þeirra. — Það blasir við hverj-
um manni, að á tslandi hefur orðið
mikil þjóðfélagsleg bylting á síð-
ari árum er konur hafa í síaukn-
um mæli tekið þátt í atvinnulíf-
inu. Ég ólst upp við það að hafa
móður mína heima. Sú skipan var
sjálfsögð á þeim tíma, einkanlega
á barnmörgum heimilum. Nú er
hlutunum hins vegar snúið við,
þar eð það þykir sjálfsagt, að sem
flestar konur vinni utan heimilis
hvort sem þær eru mæður ungra
barna eður ei. Því er von að marg-
ur spyrji sjálfan sig hvaða áhrif
þessi breyting hafi haft á börnin
okkar og hverjar verði afleið-
ingarnar í næstu framtíð. Hinir
svartsýnustu þykjast sjá ýmis
teikn þess að æska landsins hafi
verið svipt því öryggi og þeirri
kjölfestu sem við áttum er höfðum
móður okkar ætíð á sínum stað til
að deila gleði okkar og sorgum.
Það er hægt að benda á vaxandi
neyslu hættulegra vímuefna,
tilgangsleysi, stefnuleysi, ein-
semd, jafnvel vonleysi hjá korn-
ungu fólki. Vissulega er full ást-
æða til að hafa áhyggjur af þessu,
en hitt er líka áreiðanlegt,
að margt fleira veldur þessu en
það eitt, að heimilið er ekki lengur
sömu gerðar og áður var. Tækni-
byitingin og allt það, sem henni
fylgir, veldur líka vissri hræðslu
hjá mörgum. Framfarirnar eru
svo örar og miklar að við þurfum
að hafa okkur öll við að fylgjast
með til þess að dragast ekki aftur
úr. Allt þetta veldur rótleysi með-
al fólks, jafnvel ótta við framtíð-
ina og þá ekki eingöngu meðal
æskufólks heldur einnig hinna
sem eldri eru og reyndari. Svo er
örðugt að vikja sér undan hinum
dökka, ógnvekjandi skugga algerr-
ar tortímingar sem yfir hvílir. Sú
ógn er eins og allir vita í fyrsta
sinn, raunveruleg í sögu mann-
kyns á þessari jörð.
Hver er ég? Þessa spyrjum við
sífellt á ævinnar leið. Margur
undrast viðbrögð sín við ýmsu er á
dagana drífur. Þrátt fyrir slíka
spurn er það sjaldnast, að ævin
endist mönnum til að kynnast
sjálfum sér til fullnustu svo marg-
slungin sem við erúm. En slíkar
spurningar beinast óhjákvæmi-
lega að þeim arfi, sem við hlutum
í vöggugjöf. Hvað eru eðlislægar
eigindir frá föður og móður, afa og
ömmu og öðrum forfeðrum? Hvað
mótaði og markaði það fólk, lífs-
hlaup þess, afstöðu þess til lífsins
og viðmót þess við aðra menn? Að
hvaða leyti erum viö afsprengi
þeirrar mótunar? Á hvern hátt og
hvað er það sem við endurtökum í
uppeldi barna okkar og hvað reyn-
um við að forðast, og hvers vegna?
Það er stundum sagt með réttu
að hver kynslóð sé barn sins tíma
og mótist af því umhverfi sem hún
hrærist í. En það er samhengi og
samvinna milli kynslóðanna, og
uppeldið miðar að því að skila
ungu kynslóðinni menningararfi
þjóðarinnar og búa í haginn fyrir
hana, svo að hún verði fær um að
eignast þann arf, ávaxta hann og
færa síðan næstu kynslóö. Án
þessa samhengis væri engin
menning til.
Uppeldishlutverk heimilanna
hefur færst í auknum mæli á
hendur uppeldisstofnana og skóla.
Á barnaheimilum er annast um
yngri börnin og síðan tekur skól-
inn við. Þar sem svo hagar til að
báðir foreldrar vinna úti fullan
vinnudag er til lítils að mótmæla
þeirri staðreynd að þessar stofn-
anir eru aðalathvarfið um vöku-
tímann. Samskipti barna við
kennara og starfslið eru jafnvel
meiri en við foreldra. Tækifærin
sem þar eru til staðar til að móta
hug og leggja til veganesti eru
stærri og fleiri en margir vilja
viðurkenna. Ýmsir hafa áhyggjur
af þessu og telja að foreldrar firri
sig ábyrgð á uppeldinu. Ég tel það
hins vegar skyldu okkar, jafnhliða
því að stefna að sveigjanlegri
vinnutíma foreldra, að gera
fyrrgreindar stofnanir sem best
úr garði svo að þær geti þjónað
nýjum og vaxandi þörfum ein-
staklinganna og þjóðfélagsins í
heild. Við þurfum að hefja uppeld-
isstörf til meiri virðingar en nú er.
Vel menntað og hæft starfsfólk og
vel búnar stofnanir og skólar eru
forsenda þess að uppeldisstofnan-
ir ræki sitt hlutverk eins vel og
kostur er á hverjum tíma. Engin
stofnun getur hins vegar komið í
stað heimilis og fjölskyldu, en þeg-
ar best tekst til geta þeir aðilar
sem vinna aö uppeldi æskufólks,
— foreldrar og starfsfólk upp-
eldisstofnana styrki hvert annað
með því að vinna saman. Það þarf
miklu meiri samvinnu og nánara
samband milli heimila og skóla en
nú er. Það þarf að vinna bug á
tortryggni og skapa jákvæðara
viðhorf til skóla og menntunar,
ekki síst hjá þeim sem allt þetta
snýst um, nemendum sjálfum. Of
margir þeirra eru leiðir og áhuga-
lausir, sjá ekki tilgang með nám-
inu og líöur illa í skólanum.
Orsakirnar fyrir þessu eru eflaust
margvíslegar. E.t.v. hefur skólinn
að einhverju leyti brugðist, þar er
ekki sá sveigjanleiki sem þarf til
þess að sem flestir fái notið sín og
hæfileika sinna. Við reynum e.t.v.
um of að steypa alla í sama mót.
Engir tveir einstaklingar eru eins
og hentar því ekki nákvæmlega
það sama. Þeirri staðreynd er ekki
Sigríður A. Þórðardóttir
„Á næstu árum eda
fram til aldamóta munu
20 til 30 þúsund ung-
menni koma á vinnu-
markaðinn. Það er stórt
verkefni aö finna þeim
öllum verk við hæfi.
Vonandi tekst okkur að
virkja það mannaval
sem við höfum sem
bezt; nýta tækni, þekk-
ingu og menntun til að
veita nýju blóði í at-
vinnuvegina og skapa á
þann hátt betra þjóðfé-
lag fyrir okkur öll.“
nógu mikill gaumur gefinn.
Mig langar til að draga hér upp
grófa mynd af lífi í íslensku sjáv-
arþorpi og gera örlítinn saman-
burð á lífinu í dreifbýli og þétt-
býli. Ég á heima I litlu þorpi,
Grundarfirði í Eyrarsveit, á norð-
anverðu Snæfellsnesi. Þar búa
tæplega 800 manns, sem langflest-
ir hafa atvinnu af fiskveiðum,
fiskvinnslu, og störfum tengdum
þeim.
í Grundarfirði er ein mesta út-
flutningshöfn við Breiðafjörð og
það eru gífurleg verðmæti sem
þetta litla byggðarlag leggur til
þjóðarbúsins. Það er hins vegar
erfitt að sjá í hverju Grundar-
fjörður og aðrir svipaðir staðir
njóta ávaxta þess sem þeir leggja
til heildarinnar. Ríkisvaldið
skammtar naumt og af geðþótta
til sameiginlegra verkefna ríkis og
sveitarfélaga, sem dæmi má nefna
að íþróttahús hefur nú verið í
smíðum í 6 ár og sér ekki enn fyrir
endann á því og þar er ekki ein-
göngu við heimamenn að sakast.
Það er engu að síður gott að búa í
Grundarfirði. Allir þekkja alla.
Menn hjálpast að ef á bjátar og
gleðjast saman er vel gengur, allir
sem einn. Samt fækkar fólki á
þessum stað. Það sem er erfiðast
að sætta sig við í því sambandi er
sú staðreynd, að einhæfni at-
vinnulífsins gerir það að verkum
að unga fólkið okkar, blómi byggð-
arinnar, fólki, sem aflar sér
menntunar, snýr ekki aftur heim
að námi loknu heldur eignast flest
starfsvettvang annars staðar,
oftast í Reykjavík. Það er fjarri
mér að agnúast út í höfuðborgina,
mér þykir vænt um hana og vil
veg hennar sem mestan. Einkum
lít ég á hana sem miðstöð menn-
ingar og lista fyrir okkur öll. En
það er óréttlátt að uppbygging
höfuðborgarinnar sé á kostnað
landsbyggðarinnar. Það er órétt-
látt að landsbyggöin njóti ekki í
fleiru en nú er afraksturs þess
sem hún aflar. Allir vita að
stærstur hluti útflutningstekna
þjóðarinnar kemur frá lands-
byggðinni. Það er nauðsynlegt að
meira verði eftir á stöðunum sjálf-
um þar sem verðmætin verða til,
þá mætti skapa þar fjölþættara
atvinnulíf og fleiri tækifæri fyrir
unga fólkið okkar, sem hefur aflað
sér menntunar og sérhæfingar. Að
þessum málum öllum þarf að
vinna af sanngirni og víðsýni. Það
vinnst a.m.k. ekkert við það að ala
á óvild og tortryggni milli höfuð-
borgarsvæðisins og dreifbýlisins.
Hér verður við að standa saman
allír sem einn um það að ailir
landsmenn geti unaö glaðir við
sitt þar á landinu sem þeir helst
kjósa að búa og starfa.
Við íslendingar höfum jafnan
lagt á það mikla áherslu að næg
atvinna sé fyrir alla verkfæra
þjóðfélagsþegna. Það hefur tekist
hingað til að tryggja öllum þeim
sem vilja vinna tækifæri til þess
og er við berum okkur saman við
aðrar þjóðir kemur í ljós að hér er
atvinnuleysi nær óþekkt fyrir-
bæri. Á undanförnum vikum og
misserum hefur verið mikið rætt
og ritað um nýsköpun atvinnuveg-
anna. í því sambandi hefur verið
bent á að með aukinni tækni verða
óhjákvæmilega breytingar á at-
vinnuháttum, einnig er bent á að
meira samstarf þurfi milli
menntakerfisins og atvinnuveg-
einl m.e.1 mm '»(«• ma»n. lal, P.IwJOUm,
- Pötiur tr$ l.ml.byogatnnl - *ö«:«uncur - Nýtt
«f* Nnrdknm -
Fréttabréf
FSÍÖ
komið út
Fréttabréf félags stjórnenda í
öldrunarþjónustu er nýkomið út.
I fréttabréfinu er að finna
fréttir víðs vegar af landsbyggð-
inni og þar er einnig viðtal við
Dögg Pálsdóttur, deildarstjóra
öldrunarmála í heilbrigðisráðu-
neytinu.
,____, UM BÖRNIN
PAÐ GERIR (€LKO) OG FRAMLEIÐIR TENGLA
MEÐ „BARNA VERND “
Reynslan hefur sýnt aðþörf er á að fyrirbyggja sfys á heimilum
— Maður veit aldrei á hverju bömin taka uppá.
FAGMENN œttu að hugleiða öryggið sem Elko veitir
börnum.
Jtf RÖNNING simi 8400Ó