Morgunblaðið - 02.06.1985, Qupperneq 30

.ie _a
3CTB
œei ÍMlíl .S HU0AQITMKU8 .aiaAUííMUOíIOM
HIORGtJNBLAmÐ;-SUNNUDAGUR1>:-j(WÍ-re85 '
Þegar markaðs-
lögmálin fá að ráða
Norman Macrae, aðstoðarritstjóri The Economist, segir frá skoðunum sínum
„Ég vissi fátt skemmtilegra á
meðan Herman Kahn, framtíðar-
spekingur, lifði en að eyða helgi með
honum í New York og þræta við
svartsýna Bandaríkjamenn um
framtíðina. Og fá borgað fyrir.“
Norman Macrae, aðstoðarritstjóri
' breska vikutímaritsins The Econom-
ist, skemmtir sér konunglega við
minningarnar, hristist af snöggum
og smitandi hlátri en verður jafn-
fljótt aftur alvarlegur í bragði. „Það
er ekki eins óalgengt að vera bjart-
sýnn í dag og það var á síðasta ára-
tug.“
| Hann skrifaði bókina The 2024
f Report, A Concise History of the
Future 1974—2024 á síðasta ári í
samvinnu við son sinn, sem er
J tðlvufræðingur og vann sitt verk-
't efni á tölvu í París í anda bókar-
' innar, og ónafngreindan vísinda-
. mann. Bjartsýni og óbifandi trú' á
* verðleika markaðskerfisins skín af
hverri blaðsíðu. „Það er ekki hægt
annað en að vera bjartsýnn," sagði
Macrae. „Svo virtist í kringum
1945 að heimsendir yrði innan
tuttugu ára. Ég var við nám í
Cambridge þegar auðsjáanlega
geggjaðir marxistar seldu Stalín
þjóðarleyndarmál, manni sem fór
blindfullur í rúmið á hverri nóttu
og lét drepa lækna fyrir að láta
sér ekki líða betur.
Ástandið var slæmt í stríðslok
en því er ekki að neita að mín
kynslóð, sem kom til baka úr
stríðinu, hefur staðið sig vel. Al-
þjóðaframleiðsla ársins 1948 hef-
ur sjöfaldast á 35 árum. Börn, sem
fæddust á árunum eftir stríð,
ólust upp á miklu velferðartíma-
bili. Uppreisn þeirra á móti neyt-
endaþjóðfélaginu í lok 7. áratugar-
ins var skiljanleg og í fullkomnu
samræmi við kenningar Hegels."
Heimspekingurinn G.W.F. Heg-
el var uppi á árunum 1770—1831.
Kenningar hans eru eitthvað á þá
leið að gegnumgangandi hug-
myndir hvers tíma veki upp gagn-
stæðar hugmyndir og stöðug
streita eigi sér stað milii and-
stæðra hugmynda. Þær hafa áhrif
hvor á aðra, blandast og þynnast
út. Nýjar og ákveðnari hugmyndir
verða til og halda streitunni og
þróun hugsunargangs þjóðfélags-
ins áfram.
„Þróunin hefur verið sú að þetta
unga fólk er nú flest í hópi svo
kaiíaðra „yuppies“, eða ungt fólk á
uppleið," saði Macrae. „Margir
Þjóðverjar hafa reyndar falíið
fyrir Græningjaflokknum, kosið
að elta Hans og Grétu inn í frum-
skóginn, en ég kenni því um að
þeir hafa ekki haft nógu vel að-
skildar stjórnmálastefnur að velja
um. Þeir eru þreyttir á gömlu
samsteypustjórnunum og vilja
eitthvað alveg nýtt.
Ég læknaði börnin mín af
draumórum um kommúnismann
með því að fara með þau til
Vestur-Berlínar og yfir landa-
mærin inn í Austur-Berlín. Þau
eru nú tryggir stuðningsmenn
Maggie Thatcher. Lengra til hægri
en ég,“ sagði Macrae, og hristist
aftur af hlátri.
Hann er fullviss um að lausn sé
til á öllum vandamálum heimsins
og mennirnir séu færir um að
finna hana. „Hungur hefur næst-
um því horfið í heiminum. Það
hrjáir enn Afríku en í miklu minni
mæli en nokkru sinni fyrr. Það er
helst á svæðum þar sem bændur
hafa ekki fengið tækifæri til að
nýta nýja tækni og þar sem hugs-
unargangurinn er sá að sala á
fæðu frá einum stað til annars sé
gróðastarfsemi og geymsla á fæðu
í vöruhúsum sé hamstur. Hjálpar-
stofnanir eru kallaðar til aðstoðar
og herinn hertekur flutningabif-
reiðir þeirra á leið til sveltandi
barna og neytir fæðunnar sjálfur.
Hungur hvarf í Kína fyrir 6 ár-
um, Indland framleiðir nú meiri
fæðu en það þarf á að halda. Ef
markaðsöflin fá að ráða og tækni-
þróun er nýtt þarf matarskortur
ekki að vera vandamál í heimin-
um.
Sama er að segja um orku. Það
eru mörg hundruð leiðir til að
leysa orku úr efni. Við höfum not-
að kol og olíu af því að það hefur
verið hagstæðast. Ástæðan fyrir
því að kjarnorka er ekki meira
notuð er 15 ára barátta við and-
stæðinga hennar, það má benda á
að kjarnorka er eini orkugjafinn
sem enn hefur ekki drepið neinn,
og hversu dýrt það er að reisa
kjarnorkuver, en slæmt efnahags-
ástand í heiminum undanfarin ár
hefur dregið úr framkvæmdum.
Við ráðum líka við mengun.
Þokan í london var stundum svo
svört að fólk villtist og fórst jafn-
vel af hennar völdum. Nú sér mað-
ur aldrei þoku nema kannski úti í
sveit að morgni dags yfir lítilli
tjörn. Ég sé langt út yfir Big Ben,
Westminster og Thames hérna úr
glugganum hjá mér, það þekktist
varla fyrir tuttugu árum. Við
borðum nú fisk úr ánni Thames á
nýjan leik en það hefði verið ör-
uggur banabiti á dögum Charles
Dickens. Og það er sífellt verið að
Bjartsýnismaðurinn Norman
Macrae á skrifstofu sinni í
Economist-húsinu í London,
þar sem hann vinnur á tölvu.
Morþrunblaöið/ab.
fárast yfir mengun af bílum. Hún
er þó engin miðað við það sem
hestar skildu eftir sig. Eftir
hverja mílu sem þeir fóru á götum
borgarinnar lágu 300 grömm af
fljótandi mengun og 600 grömm af
fastri. Verstu bílar skilja ekki
nema 6 grömm af fljótandi meng-
un eftir á götunum eftir hverja
mílu. Lausnin er að láta þá sem
valda mengun greiða fyrir að
hreinsa hana upp og þeir munu
umsvifalaust reyna að draga úr
henni.
Allir óttast kjarnorkuvopn en
hættan af þeim er miklu minni nú
en fyrst eftir að Sovétmenn kom-
ust yfir þau. Það var hræðilegt
tímabil á meðan Stalín lifði. En nú
eru ekki lengur vitskertir menn
við völd hjá neinum almennilegum
þjóðum. Leiðtogar vita að þeir
munu sjálfir farast ef þeir hefja
styrjöld. Kúbu-krísan var próf-
raun fyrir Bandaríkin og Sovét-
ríkin og reglurnar voru settar þá.
Krushchev fékk tækifæri til að
draga í land á viðunandi hátt og
Kennedy kunni að taka því.
Miklar framfarir hafa átt sér
stað I Sovétríkjunum síðan ég var
þar 1936. Þau eiga enn við vanda-
mál að etja og ástandið í efna-
hagsmálum er slæmt, en fertugir
Sovétmenn eru jafn skynsamir í
samtölum og aðrir. Þeir eru bara
flæktir í net kerfisins."
Faðir Macraes var í bresku
utanríkisþjónustunni og hann bjó
víða um heim þegar hann var að
alast upp. Hann nam hagfræði í
Cambridge og hefur starfað við
The Economist síðan 1949. Hann
hefur verið aðstoðarritstjóri síðan
1965. „Ætli allt sem hefur með töl-
ur að gera fari ekki um mínar
hendur,“ sagði hann. Hann hefur
tveggja mánaða frí á ári til að
kynna sér og skrifa um það sem
hann hefur áhuga á.
Framkvæmd nýrra hugmynda
og stofnun iítilla, arðsamra fyrir-
tækja í þeim tilgangi er eitt af
helstu hugðarefnum hans. The
Economist birti grein eftir hann
16. febrúar sl. þar sem hann legg-
ur fram 25 tillögur sem ættu að
■-
2024 skýrslan
Fullkomið frelsi bíður okkar með aðstoð tölvutækninnar
Dagar hins opinbera og stjórn-
málamanna, eins og við þekkjum
þá í dag, eru óðum taldir ef eitt-
hvað er að marka framtíðarsögu
Normans Macrace, Tbe 2024 Re-
port, A Concise llistory of the Fut-
ure 1974—2024, sem kom út í
Bretlandi í haust. Allir vita að
tölvutímabilið er gengið í garð og
tækniþróunin á eftir að gjörbreyta
lífi fólks. Fæstir þora að spá fyrir
um breytingarnar, en Macrae hik-
ar ekki við að gefa ítarlega skýrslu
og setur sig í spor þeirra sem
munu líta til baka árið 2024. Hann
leysir hvert vandamálið á fætur
öðru og sýnir fram á að ágætis líf
bíður þeirra sem nú eru á unga
aldri ef lýðræðisþjóðfélög hafa vit
á að haga sér skynsamlega og vera
opin fyrir breytingum. Bókin er
læsileg og skemmtileg á köflum.
Það er tilbreyting að lesa bjart-
sýna framtíðarspá þar sem hug-
myndir höfundar eru settar fram á
raunsæjan hátt og gerðar trúverð-
ugar.
Fjöldi þeirra sem starfa í hin-
um svo kallaða „upplýsinga-
geira“ atvinnulífsins mun aukast
mjög á næstu áratugum og verða
í meirihluta 2024. „Upplýsinga-
geirinn" nær yfir alla sem nota
heilann meira en hendurnar í
starfi. Þeir geta unnið störf sín
við tölvu og þurfa ekki lengur að
mæta á ákveðnum vinnustað til
að skila verkefnum sínum. Tölv-
an verður því helsta atvinnutæk-
ið og fólk vinnur heima, börn
stunda nám við tölvuna heima,
ef þau vilja, og það skiptir ekki
lengur máli hvar í heiminum
maður býr. Tölvan nær til allra
heimshorna og veitir allar upp-
lýsingar sem nokkur þarf á að
halda. Fólk verður hreyfanlegra
og vinnustaður hættir að skipta
máli við val búsetu. Áhugamá!
fólks og stjórnarfar á hverjum
stað skipta meira máli, fjall-
göngumenn setjast að í fjalla-
héruðum og stjórnmálamenn
þurfa að vanda sig til að hræða
ekki alla í burtu.
Spennan milli stórveldanna
verður löngu liðin tíð árið 2024.
Meðlimur í sovéska stjórnmála-
ráðinu sendir George Bush, ný-
kjörnum Bandaríkjaforseta,
leynilegt bréf 1989 og bendir á
leið fyrir stórveldin að sættast.
Hann óttast að stjórnmálaráðið
muni grípa til örþrifaráða er-
lendis (eitt af þeim sem koma til
greina, er innrás í ísland) til að
koma í veg fyrir innanríkisupp-
reisn óánægðra, velmenntaðra
Sovétmanna. Þess vegna er mik-
ilvægt að „skynsamir menn í
áhrifastöðum í Sovétríkjunum
og valdamenn í Bandaríkjunum"
(bls. 23), vinni saman og bjargi
Sovétríkjunum úr klóm aftur-
haldssinna. Ráðgjafar Bush
halda að hér sé um plott að
ræða, en löng reynsla hans í
stjorn- og utanríkismálum lætur
hann taka rétta ákvörðun og
samvinna stórveldanna hefst
með undirskrift Vináttusamn-
ings Bandaríkjanna og Sam-
bands Lýðræðisríkjanna (Con-
federation of People’s Democrat-
ic Republics, Gömlu Sovétríkin)
1991.
Ófriðarseggir verða enn við
völd í þriðja heiminum og hætta
stafar af að þeir nái í kjarnorku-
vopn. Stórveldin fylgjast náið
með þeim og hika ekki við að
hlera þá sem þeim sýnist að und-
irlagi Rússa. Varðskip sigla um
höfin og eru tilbúin að halda
innreið þar sem þurfa þykir.
Kjarnorkuvopn verða gerð úrelt
árið 1999 þegar Jack Kemp,
Bandaríkjaforseti, og Anatoly
Berisov, forsætisráðherra Lýð-
ræðisríkjanna, kynna þjóðum
veraldar nýja kjarnorkuvarnar-
tækni. Þeir hafa fundið leið til
að ná stjórn á kjarnorkueld-
flaugum sem eru þegar á flugi og
láta þær snúa við og lenda þar
sem þeim var skotið. Tæknin er
90% áreiðanleg og Rússa, hika
ekki við að viðurkenna að
Bandaríkjamenn uppgötvuðu
hana og greindu þeim frá henni.
Engum dettur í hug að beita
kjarnorkuvopnum eftir þetta.
Ör hagvöxtur á sér stað og at-
vinnuleysi hverfur meðal þeirra
sem hafa áhuga á að vinna. En
verulegar skriður kemst ekki á
þróun í þriðja heiminum fyrr en
Roberta Kennedy, fyrsti kven-
forseti Bandaríkjanna, og Ivan
Kandinsky, eftirmaður Berisovs,
taka höndum saman og stofna
Centrobank árið 2005. Bankinn
er eins konar Alþjóðagjaldeyr-
issjóður og útvegar vanþróuðum
löndum erlendan gjaldeyri eftir
þörfum svo lengi sem þau fylgja
efnahagsstefnu sem hefur ekki
verðbólgu í för með sér.
Markaðsöflin ráða alls staðar
ferðinni og framfarir í lífefna-
og lífverkfræði finna lausn á
hverjum vanda. Hungur hverfur
í heiminum, offramleiðsla verð-
ur á málmum og orku, mengun
minnkar og krabbameini og öðr-
um banvænum sjúkdómum verð-
ur útrýmt. Læknar verða ráðnir
til að sjá til þess að fólk haldi
heilsunni en ekki til að lækna
það. Starfsemi hins opinbera
verður óðum óþörf nema til að
sjá um endurdreifingu auðs til
hinna verst settu. Einstaklingar
kjósa heldur að eyða megninu af
fé sínu sjálfir en að velja stjórn-
málamenn á nokkurra ára fresti
til að gera það fyrir sig. Borg-
arhverfi og lítil samfélög semja
sjálf við hreinsunarmenn, lög-
reglu og aðra um nauðsynlega
UU