Morgunblaðið - 02.06.1985, Qupperneq 38

38 B
MORGfcFNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 2. JONÍ 1985
GAGNRÝNI
Styrkja-
kerfið er
svo sem
líka skrítið
í Japan
Um þessar mundir tala margir
japanskir stjórnmálamenn
fjálglega um nauðsyn þess að að-
halds sé gætt í ríkisfjármálum.
Þeir hafa svör á reiðum höndum
þegar viðskiptaþjóðir Japana fara
þess á leit við þá, að eftirspurn á
heimsmarkaði verði aukin til þess
að stuðla að auknum innflutningi
til landsins. Þeir segja að það sé
ómögulegt vegna gífurlegra opin-
berra skulda. Þá fullyrða þeir að
aukin eyðsla opinberra aðila muni
einungis auka við hina gífurlegu
skuldasúpu, en opinberar skuldir
nema um þessar mundir hvorki
meira né minna en 20 þúsundum
milljarða. Eigi að síður finnst
ýmsum margt benda til þess að
japönskum stjórnmálamönnum sé
alls ekki alvara þegar þeir tala um
nauðsyn aukins aðhalds í ríkis-
fjármálum.
Fyrir skömmu kom út skýrsla
Vinnuveitendasambands Japans.
Þar kemur fram að á síðasta ári
hafi japanskir þingmenn sam-
þykkt að hækka laun sín um tæp-
lega sjö prósent. Þetta bættist
ofan á þá liðlega þriggja prósenta
hækkun sem allir opinberir
starfsmenn hlutu. Á einu ári
hækkuðu laun þingmannanna
semsagt um 10%
Hver og einn þingmaður fær nú
TANZANIA
Nyerere gefst
|upp á þjóðnýt-
ingarbröltinu
Julius Nyerere forseti Tansaníu
sem nú er 63ja ára gamall hef-
Nyerere:
árlega tæpar sjö milljónir króna
úr ríkiskassanum ef saman eru
talin laun, ýmsar aukagreiðslur,
kostnaður við skrifstofuhald og
fleira. Samkvæmt þessu hafa
þingmenn nú tólf sinnum hærri
íaun en verkafólk.
Vinnuveitendasambandið bend-
ir á, að sé miðað við höfðatölu hafi
Japanir þrisvar sinnum fleiri
þingmenn en Bandaríkjamenn, en
í báðum deildum japanska þings-
ins eru þeir samtals 763 talsins.
{ skýrslu sinni tínir Sambandið
til ýmis dæmi um slæleg vinnu-
brögð og mistök í opinberum
rekstri og telur brýna nauðsyn
bera til þess að þar fari fram
rækileg endurskipulagning. Ein af
þeim stofnunum, sem heyra undir
landbúnaðarráðuneytið, er „Silki-
ormaræktunarskrifstofan", sem
mörgum finnst vera hálfgert
nátttröll sem dagað hafi uppi i
kerfinu. Mikil offramleiðsla er á
silki og hundruðum milljarða
króna hefur verið varið til lána
handa þessum atvinnuveg, en
„Silkiormaræktunarskrifstofan"
heldur samt sínu striki.
Það sem japönskum fjármála-
mönnum gremst þó mest er hið
gríðarlega fjármagn sem látið er
renna til hrísgrjónabænda í land-
inu, sem sýnast þó hinir mestu
búskussar.
í skýrslu vinnuveitendasam-
bandsins segir: „í landbúnaði er að
finna hrikalegustu dæmin um
opinber afskipti, en þangað renna
styrkir og önnur opinber framlög
sem virðast engum tilgangi
þjóna.“
Fyrir tilverknað þessara styrkja
og uppbóta er verð á hrísgrjónum
í Japan nú þrisvar til fjórum sinn-
um hærra en heimsmarkaðsverð.
Engu að síður urðu Japanir að
flytja inn hrísgrjón frá Kóreu á
síðastliðnu ári.
— PETER MCGILL
ur löngum verið einn helzti boð-
beri sósíalisma í Afríku og hefur
beitt sér fyrir þjóðnýtingu á
mörgum sviðum í landi sínu. Ekki
hefur árangurinn samt alltaf ver-
ið í samræmi við áætlanirnar,
enda er nú svo komið að forsetinn
hefur snúið við blaðinu og boðað
einkarekstur þeirra búa sem
framleiða sísalhamp.
Dr. Nyerere hefur farið með
völd í landi sínu nær óslitið í 24 ár
og alltaf haldið fast við sósíal-
ismann þar til nú fyrir skömmu,
er hann tilkynnti að sísalhamp-
framleiðslan yrði aftur færður í
hendur einkaaðila. Hann lýsti
jafnframt yfir því, að stjórnvöld-
um hefði orðið á mistök þegar þau
beittu sér fyrir þjóðnýtingu þess-
arar búgreinar árið 1%7.
„Það var reginskyssa hjá okkur
að þjóðnýta plantekrurnar og
hreykja okkur af því að við gætum
rekið þær betur en eigendurnir,"
sagði hann fyrir skemmstu
TRÚ OG TÖFRAR
AUÐUR
Það er mæða að vera milli
Hver vill vera milljónamær-
ingur? „Ekki ég“, kynnu
margir að svara eftir að hafa
kynnt sér nýja könnun á þeim
nærri milljón milljónamæringum,
sem fyrirfinnast í Bandaríkjun-
um. Þar kemur fram, að ekki er
ailt gull, sem glóir, og langt í frá,
að ríku mennirnir velti sér upp úr
lystisemdunum.
í könnuninni, sem dr. Thomas
Stanley við háskólann i Georgíu
annaðist, kom í Ijós, að þessar
venjulegu hugmyndir, sem flestir
gera sér um ríkt fólk, eru alrang-
ar. í stað þess að sleikja sólskinið
á ströndunum í St. Tropez, bruna
niður skíðabrekkurnar í Aspen,
fara á kadiljáknum eða rollsinum
á veðreiðarnar eða bara japla á
digrum vindli er meðalmilljóner-
inn bandaríski miklu líklegri til
að lifa ákaflega óspennandi lífi.
Hann er ekki með úr frá Cartier,
heldur Seiko-úr, sem hann fékk
fyrir 2000 kall; hann þekkti ekki
málverk eftir Picasso þótt hann
dytti um það og hann er sestur við
skrifborðið klukkan sex á morgn-
ana og stritar þar allan daginn.
Dr. Stanley, sem segir, að nú
séu milljónamæringarnir í
Bandaríkjunum 832,602 talsins og
verði orðnir milljón árið 1987,
komst að raun um, að langflestu
ríku mennirnir þar i landi eru
bara hversdagslegir kaupsýslu-
menn, sem hafa orðið að vinna
hörðum höndum allt sitt líf. Á
laugardagseftirmiðdöum er þá
miklu fremur að finna í fata-
hreinsuninni en á golfvellinum
eða að sötra skyndikaffi í stað
þess að drekka dýrar veigar á
sundlaugarbarminum.
Milljónamæringarnir vinna yf-
irleitt lengri vinnudag en annað
fólk, eru með greiðslukort upp á
vasann frá ódýrum stórmarkaði,
yfirleitt kvæntir sömu konunni til
æviioka og standa lítið í fram-
hjáhaldi. Bíllinn þeirra er af gerð-
inni Ford, kannski Volvo þegar
best Iætur, en ekki Ferrari eða
Porsche. „Þetta er venjulegasta
fólk í heimi,“ segir dr. Stanley.
Ef einhverjum skyldi leika hug-
ur á að leita ráða hjá milljóna-
mæringunum ætti sá hinn sami
að gleyma því strax. Þótt þeir séu
flestir mjög fyrirhyggjusamir
þegar um það er að ræða að
tryggja skólagöngu barna sinna
eða leggja fyrir fé til elliáranna,
ef þeir lifa þá svo lengi, eru þeir
oft hinir mestu hænuhausar í
fjármálum. Sumir geta ekki einu
sinni lagt saman í tékkheftinu
sínu.
Fjórar af hverjum tíu eiginkon-
um milljónamæringanna vinna
utan heimilisins og mennirnir
þeirra kæra sig yfirleitt ekkert
um að þær séu einhverjar tildur-
drósir. Vinnuálagið veldur þvl, að
konurnar ná því flestar að verða
ekkjur og selja þá gjarnan fata-
hreinsunina eða hamborgarastað-
ina á útsöluprís til að geta eytt
ellinni á Flórída.
— ALEX BRUMMER
Trúarlegur
æsingur og
uppákomur alls
konar leika enn
lausum hala í
Zambíu þótt páfi
hafi nýlega kall-
að til sín Mil-
ingo erkibiskup
til skrafs og
ráðagerða. í
landinu er fjöld-
inn allur af hin-
um undarleg-
ustu söfnuðum,
sem nú um pásk-
ana héldu upp á
hátíðina hver á
sína vísu en allir
á mjög afrískan
hátt.
í sumum þess-
ara safnaða er
mjög sterk, kyn-
ferðisleg undir-
alda. Sem dæmi
um það má
Churchill
lagði til
guðsraustina
nefna einn ná-
lægt Lusaka, höfuðborginni, sem
leggur mikið upp úr draumum. Ef
einhver úr söfnuðinum segir frá
því, að hann hafi nóttina áður
dreymt um að vera að daðra við
konu nágranna síns, er það túlkað
sem guðleg opinberun og sá, sem
drauminn dreymdi, fær blessun
safnaðarins til að gera hann að
veruleika.
Galdrar lifa enn góðu lífi I
Zambíu og meðal kaþólsku trúboð-
anna í landinu er faðir Corbeil, sem
er Kanadamaður af frönskum ætt-
um, mestur sérfræðingur í Mið-
Afríku um töfrabrögð og aðra forn-
eskju. Corbeil gengur gjarna með
hatt úr hlébarðaskinni og hringlu-
armbönd innfæddra en í safninu
hans, Moto Moto-safninu (sem
merkir „eldur, eldur“), um afríska
list er sérstök deild fyrir alls kyns
töfragripi, sem hann hefur safnað í
hálfa öld.
Gömlu trúarhrögin hurfu aldrei
á nýlendutímanum, færðu sig bara
inn í skuggann, en nú, þegar flestir
hvftu trúboðanna eru farnir, koma
þau á ný fram í dagsljósið og
blandast kristinni trú á ýmsa vegu.
('hurrhill: Ouðinn hennar Alice á gam-
alli hljómplötu.
Þegar Milingo
erkibiskup var í
Lusaka nú ný-
lega vegna út-
farar eins ætt-
ingja sins hélt
hann mjög fjöl-
sótta lækninga-
og kraftaverka-
samkomu og
tóku þá trú-
bræður hans eft-
ir því, sér til
mikillar ánægju,
að hann hafði
fitnað heilmikið
eftir að hann var
í Róm. í þeirra
augum var það
merki um árang-
ursríka ferð og
mikla velgengni.
Stjórnvöld I
Zambíu láta sig
litlu skipta allt
trúarvafstrið
svo lengi sem
stjórnmálin eiga
Sérstök ríkisstoínun hefur ann-
ast reksturinn og hefur á ýmsu
gengið. Forsetinn boðaði að búin
væru fcætur komin í höndum
einkaaðila sem rækju þau sóma-
samléga en undir stjórn ríkis-
stofnunarinnar sem hefði komið
þeim í ógöngur.
Þessi yfirlýsing Nyerere kemur
fram skömmu áður en hann lætur
af embætti sem þjóðarleiðtogi, en
hann hefur lýst yfir því að eftir
tæpa þrjá mánuði muni hann ein-
vörðungu gegna formennsku I
Byltingarflokknum sem svo er
nefndur. Sá flokkur fer með öll
völd í landinu.
Fyrir tilstilli Nyerere hafa póli-
tískar sviptingar ekki verið eins
tíðar í Tanzaníu og I grannríkjun-
um. Hann hefur lika á margan
hátt reynzt framsækinn og sér
verka hans víða stað. Meðal ann-
ars hefur almenn menntun aukizt
verulega og heilbrigðismál hafa
komist í gott horf.
Bretar áttu margar af þeim
plantekrum sem þjóðnýttar voru
árið 1967. Nyerere sagði á fyrr-
nefndum fundi að þeir mundu þó
sjálfsagt ekki vilja líta við þessum
ekrum aftur. „Ef við fengjum þá
til að líta á þær, myndu þeir áreið-
anlega fá hláturskast, því að við
erum búnir að eyðileggja það sem
þeir byggðu upp,“ sagði forsetinn.
í stjórnartíð Nyerere hefur
mörgum ríkisfyrirtækjum verið
haldið uppi með opinberum
styrkjum. Alþjóðabankinn, Al-
þjóðagjaldeyrissjóðurinn og vest-
rænir aðilar, sem hafa látið fé af
hendi rakna til hjálparstarfa í
Tanzaníu, hafa eindregið hvatt
forsetann til að losa sig við þau
ríkisfyrirtæki sem rekin eru með
bullandi tapi. AP.
söfnuðirnir láta
sig. Það var hins vegar ekki tilfellið
með Lumpa-kirkjuna skömmu eftir
sjálfstæðistökuna. Leiðtogi hennar,
Alice Lænshina, æskuvinur Kenn-
eths Kaunda, lenti upp á kant við
stjórnarflokkinn og I átökunum,
sem á eftir fylgdu, týndu 700
manns lífi.
Lumpa-kirkjan leystist upp þeg-
ar hin „helga kona“ Alice lést eftir
margra ára fangavist. Með henni
hvarf líka mesti helgidómur kirkj-
unnar, gömul upptaka af ræðu
Winston Churchills, „Við munum
fcærjast I flæðarmálinu", sem Alice
spilaði á fullu við allar athafnir og
sagði, að væri rödd guðs.
Enn kemur stundum til átaka
milli trúaðra og stjórnmálamanna
en afrískum leiðtogum semur yfir-
leitt miklu betur við „evrópsku"
kirkjurnar en þær heimatilbúnu. í
þeim er alltaf sú hætta fyrir hendi,
að upp rísi spámenn, sem telja sig
til þess kallaða að vega að hinum
veraldlegum valdamönnum.
- RICHARD HALL
SVIK OG SVINDL ■
Lev Neveselyuk er afburða
bókhaldari, maður sem ætti
auðvelt með að verða ríkur og
valdamikill kaupsýslumaður ef
hann byggi á Vesturlöndum.
Hann býr hins vegar I Mordovíu
í miðju Rússlandi, um 500 mílur
austur af Moskvu, og starfar
sem skrifstofumaður í landbún-
aðarráðuneytinu þar.
Neveselyuk er Rússlands-
meistari í að „lagfæra" bókhald-
ið og komast upp með það. Á
síðustu 14 árum hefur mál hans
verið tekið fyrir 11 sinnum en
alltaf hefur honum þó tekist að
tryggja sér árlegan bónus fyrir
framúrskarandi störf.
Það má líka með sanni segja,
að Neveoelyuk hafi skarað fram
úr, a.m.k. hvað varðar tölurnar
yfir landbúnaðarframleiðsluna í
héraðinu, sem lengi hafa verið
hinar ánægjulegustu. Það er
hann, sem hefur séð um, að við
áætlanirnar hefur verið staðið,
og hann hefur líka séð um, að
allir hinir hafa fengið sinn bón-
us með skilum. Læv Neveselyuk
var í stuttu máli svo ómissandi,
að það var ekki hægt að reka
hann.
Bókhaldsaðferðin hans Neves-