Morgunblaðið - 07.07.1985, Blaðsíða 52

MQRGUNBLADID, SUNNUDAGUR 7..JÚLÍ 1985
52
>
Þjódkjörinn forsætisráðherra:
Afnám
þingræðis?
Atlaga að forsetaembættinu?
f upphafi líðandi kjörtímabils, sem raunar er hálfnaö, fjölgaði þingflokk-
um um 50%, þ.e. úr fjórum í sex. Tveir smáflokkar, Bandalag jafnaðarmanna
og Kvennalisti, bættust í þingflóruna.
Víst hefur ásjóna þingsins breytzt. Skiptar skoðanir eru sjálfsagt um það,
hvort sú breyting sé til hins betra eða verra. Ekki síður um hitt, hvort þessir
nýju þingflokkar hafi markað afgerandi spor í þingsöguna á hálfgengnu
kjörtímabili eða ekki.
Bandalag jafnaðarmanna hefur a.m.k. reynt að skapa sér sérstöðu varð-
andi stjórnskipan landsins. Flokkurinn var í raun stofnaður utan um hug-
myndir um grundvallarbreytingar í íslenzkri stjórnskipan. Einn þáttur þeirra
hugmynda var að kjósa forsætisráðherra beinni kosningu. Það þýðir í raun
að þingræðið í landinu, í þeirri mynd sem við höfum byggt það upp, er útlægt
gert
Hér verða tíunduð nokkur rök, sem fram hafa komið í þingræðum gegn
þessari hugmynd. Einkum verður stuðst við þingræðu Birgis Isleifs Gunn-
arssonar (S), fjórða þingmanns Reykvíkinga og varaforseta neðri deildar
Alþingis, sem harðast hefur deilt á þessa meintu aðför að þingræðinu.
Þingræði meginatriði í
íslenzkri stjórnskipan
„Eitt meginatriðið í okkar
stjórnskipan er þingræðið," sagði
Birgir ísleifur Gunnarsson í til-
vitnaðri þingræðu. „I þingræðinu
felst að ríkis8tjórn verður að
styðjast við þingið, hið kjörna
þjóðþing, eða þingið verður a.m.k.
að þola ríkisstjórnina. Við getum
orðað þetta á þann veg að enginn
geti setið í ráðherrastóli nema
hann hafi stuðning meirihluta
löggjafarþingsins."
Birgir ísleifur sagði efnislega að
hugmyndin um þjóðkjörinn for-
sætisráðherra, sem síðan skipi
meðráðherra sína, „geri ráð fyrir
að afnema þingræði á íslandi, að
afnema þetta grundvallaratriði í
okkar stjórnskipan ... “.
Hér höfðar þingmaðurinn til
vegferðar okkar í stjórnskipan:
• Árið 1920 er tekið fram berum
orðum í stjórnarskrá okkar að ís-
lenzkt stjórnskipulag skuli vera
þingbundin konungsstjórn.
• Við lýðveldisstofnun 1944 er
þingræðið enn fest í sessi í stjórn-
arskrá: „Island er lýðveldi með
þingbundinni stjórn." Enginn
ágreiningur hefur verið um þá til-
ætlan allt frá gildistöku stjórn-
skipunarlaga 1903 og til skamms
tíma að hér skuli vera þingræði.
• Þingræðið hefur gróið fast í ís-
lenzkum jarðvegi. Það hefur sótt
styrk og stuðning til þjóðarinnar
og styrkt og fallið vel að viðhorf-
um þorra landsmanna. Það hefur
veitt þeim farsæla forystu á mesta
blómaskeiði þjóðarinnar.
„Hætt við að fleira
mundi skolast með“
Birgir ísleifur Gunnarsson
sagði í þingræðu sinni:
„Ég vil láta þá skoðun mína i
Ijós að ég tel að viö eigum áfram
að styðjast við þingræðisregluna;
við eigum að halda uppi þingræði
á íslandi. Þingræðisreglan er sam-
ofin þeim lýðræðislegu stjórnar-
háttum sem þessi þjóð hefur þróað
Út vilek...
Þinglausnir eru gamalt og gott orð um þingslit. Þá halda þingmenn á vit umbjóðenda sinna, almennings, og
leggja spilin á borðið. Hér má sjá noltkra þingmenn á „útgöngu". Það er lenzka að reka hornin í Alþingi þá það
ber á góma í almennri umræðu. Engu að síður er þingræðið rótgróið í tslenzkum jarðvegi. Þorri þjóðarinnar vill
ekki í raun að við þvf verði hróflað.
með sér um langan tíma. Hún er
rótgróin hefð sem ekki má slíta
upp með rótum. Ef svo færi er
hætta á því að fleira mundi skol-
ast með.“
Helztu mótrök Birgis ísleifs
gegn þjóðkjörnum forsætisráð-
herra, sem síðan skipaði meðráð-
herra er starfi væntanlega í um-
boði hans, vóru þessi, efnislega:
• 1) Með þessu móti eru alltof
mikil völd færð í hendur eins
manns. Samansöfnuð völd af
þessu tagi í hendi eins manns
bjóða heim margvíslegum hætt-
um, m.a. á spillingu.
• 2) Með þessari skipan er „hætta
á miklum árekstrum milli þings
og stjórnar. Það er reyndar alveg
víst að með framkvæmd slíkra
hugmynda yrði á vissum sviðum
stefnt í stríð milli þings og stjórn-
ar .. Hvað t.d. ef þingið féllist ekki
á stefnu forsætisráðherra í mik-
ilvægum málum, eins og efna-
hagsmálum, sem þarf að styðjast
við löggjöf? Forsætisráðherra og
ríkisstjórn vildu fara eina leið, Al-
þingi fara aðra. Hver á þar úr að
skera? Enginn aðili gæti gert það
og stefnt væri í stórfellt stríð og
sundrungu ... “ Þingmaðurinn
nefndi og dæmi um lög, sem Al-
þingi setti I andstöðu við vilja rík-
isstjórnar, sem síðan ætti gegn
vilja sínum að framkvæma þau.
Hætt væri við að útkoman yrði
skondin. Þjóðkjörinn fjorsætis-
ráðherra gerir forsetaembættið
óþarft, eða a.m.k. lítils virði. Þau
einu raunverulegu völd, sem for-
seti íslands hefur, eru í tengslum
r
Fiskvinnslufyrirtæki
— Útgerðarmenn!
Flokkun er okkar fag — við leysum öll vandamál varð-
andi flokkun fiskafuröa
íslensku gæöahráefni hæfa aöeins úrvals vélar. Viö bjóöum því aöeins toppmerkin
á markaöinum.
Sortaweigh — flokkunar- og samvalsvólar sameina fullkomnustu eiginleika sem bjóðast í einni vél.
Henta fyrir fersk, söltuö eða fryst flök og fleiri fiskafuröir, sem þurfa flokkun og/eða vigtun í
pakkningar. Sortaweigh malar eigendum sínum guil. Lausnin á starfsmannaskortinuml
Herkules — rækjuflokkunarvélin frá Trio Nexö vinnur sitt verk af nákvæmni og gætni, hvort sem er
á sjó eöa landi. Flokkar rækju, stóra sem smáa, í veikri skel eöa haröri, meö hámarksafköstum.
Flokkunarvél fyrir pillaöa rækju er væntanleg á markaö eftir 3—5 mánuöi.
Stava — fiskflokkunarvél Stálvinnslunnar þarf ekki aö kynna islenskum síidar- og loönuvinnslufyr-
irtækjum. 25 ára og aldrei betri.
Stava — humarflokkunarvélin og humarþvottavél meö flokkun eru afkastamiklar og nákvæmar.
Þær henta humarvinnslunni.
VIO BJÓÐUM VÉLAR MEÐ MIKIL AFKÖST, GÓÐA MEÐFERÐ OG HÁ-
MARKSNÝTINGU HRÁEFNIS, ÞAR SEM KOSTIR MEKANISKRAR FRAM-
DRIFTAR (STAVA, TRIO) ERU NÝTTIR TIL FULLS, ÁN TITRINGS.
Aðeins það besta
er nógu gott!
^maSami WP WWM 'm%>,
SÚÐARVOGI4, PÓSTHÓLFTI2.121 REYKJAVÍK
SlMAR 36750 * 621377
gorenje
SK ANDIN AVIEN *
Gæða ísskápar
Gorenie HDS 201 K rúmar 260
lítra. Þar af er 185 lítra kalir og
65 lítra djúpfryatir. Sjilfvirk af-
frysting. Hæö 138 am. Breidd 60
am. Dýpt 60 am.
Sami gæöaflokkur og iaakápar i
mun hærri veröflokkum.
Gorenje isskáparnir eru
aó sjálfsögðu meó hinu
viðurkennda Danfoss
kælikerfi.

Gunnar Ásgeirsson hf.
Suóurlandsbraut 16 Simi 9135200
Góóir afborgunarskilmáiar.
Látið ekki happ
úr hendi sleppa.