Morgunblaðið - 25.07.1985, Qupperneq 44

44
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 25. J0LÍ 1985
Elisabeth Frich, skólastýra „Den Norske Balletthöyskole“:
Elisabeth Frich: Dansinn er allt mitt líf.
Norræn fímleikahátíð var haldin hér á landi
dagana 6.—12. þ.m. Þátttakendur voru 800
talsins, fólk á öílum aldri og frá öllum Norður-
landaþjóðunum. í tengslum við mót þetta var
stödd hér á landi kona ein norsk, Elisabeth
Frich að nafni, skólastýra „Den Norske Ball-
etthöyskole“ í Osló með meiru. Er hún ball-
ettkennari að mennt og notaði hún dvöl sína
hér til námskeiðahalds í jazz-ballett.

Aðeins lengra til vinstri — svona já.
Morgunblaðid/Þorkell
Hópur heitra og svitastorkinna
líkama er unaðsleg sjónu
Það var mikið um að vera er
við litum inn á æfingu hjá henni
ekki alls fyrir löngu. Tugir
kvenna frá fimmtán ára aldri til
fimmtugs hömuðust þar við að
hoppa og hrista, sparka og
stökkva. Áhuginn skein úr
hverju andliti og einbeitnin
endurspeglaðist í augum þeirra.
Létt var þó yfir hópnum, glað-
værðin allsráðandi og inn á milli
atriða gerðu þær góðlátlegt grín
að eigin klaufaskap. Sjálf stóð
Elisabeth á miðju gólfinu og
hrópaði hvatningarorð til nem-
enda sinna jafnframt því sem
hún tók virkan þátt í öllum æf-
ingunum. „Eruð þið tilbúnar í
huganum," kallaði hún, „því ef
hugurinn er ekki reiðubúinn —
þá er líkaminn það svo sannar-
lega ekki heldur," upplýsti hún.
„1, 2, 3, 4“ og hópurinn hentist af
stað í takt við dynjandi tónlist-
ina.
„Ég er fyrst og fremst dans-
kennari, sérhæfð í jazz-ballett,“
sagði Elisabeth, er við náðum
tali af henni eftir æfinguna.
„Jazz-dans er afskaplega flókið
fyrirbæri," upplýsti hún. „Dans-
arinn verður að hafa góðan und-
irbúning í sígildum ballett,
suður-amerískum, indverskum
og nútímadönsum. Jazzinn er
nefnilega sambland af öllu þessu
og fleiru til. Þeir verða einnig að
kunna öll grundvallaratriði lát-
bragðs, söngs og leiklistar, svo
það er meira en að segja það, að
ætla sér að verða atvinnu-
manneskja í ballett jazzíns."
Er sú fullyrðing var borin
undir Frich, að nauðsynlegt væri
að hefja ballettnám mjög ungur
að árum, ætti einhver árangur
að nást, sagði hún: „Þetta á við
um hinn hefðbundna ballett. Þar
skiptir aldurinn miklu máli.
Hvað jazz-ballettinn snertir, þá
er ekki ráðlegt að börn stundi
hann að neinu ráði. Hreyf-
ingarnar eru allar svo ýktar —
svo mikið af skrykkjum og
sveigjum — sem geta hreinlega
reynst beinabyggingu þeirra
hættuleg.“
Sjálf byrjaði Elisabeth að æfa
ballett aðeins 5 ára að aldri.
„Mamma sendi mig, í von um að
ég lærði fallegan og kvenlegan
líkamsburð," segir hún og glott-
ir. „Hún var sko af þeirri kyn-
slóðinni, þú skilur. Ekki er ég nú
viss um að ég hafi nokkurn tím-
ann haft fagran limaburð, en
hitt er víst að dansinn hefur gert
líf mitt bæði skemmtilegt og til-
breytingaríkt, hann hefur kraf-
ist fórna af minni hálfu en gefið
mér þó enn meira í staðinn. í
tengslum við vinnu mína hef ég
ferðast mjög mikið, fengið tæki-
færi til að kynnast fjöldanum
öllum af ólíku fólki. Til að
mynda kom ég hingað beint eftir
vikudvöl í Portúgal, þar sem ég
var með norskan hóp og héðan
mun ég svo halda til Cannes í
Frakklandi. Þar mun ég þó ekki
kenna heldur aðeins leiðbeina
þeim við val á kennurum. Þaðan
mun ég svo fara til Finnlands,
þar sem ég mun dvelja í hálfan
mánuð — svo það er nóg að gera
og enginn tími til að láta sér
leiðast."
Elisabeth hóf nám við skól-
ann, sem hún nú stýrir. Síðan
hélt hún til Lundúna, nam þar í
hálft annað ár áður en hún sneri
heim og hóf kennslu. „Hér áður
fyrr var ég mun nákvæmari í öll-
um vinnubrögðum, krafðist al-
gerrar fullkomnunar af nemend-
um mínum," sagði Frich. „Nú
orðið legg ég hins vegar meira
upp úr persónulegri tjáningu
hvers og eins. Þar gegnir ímynd-
unaraflið mikilvægu hlutverki
svo og hæfileiki manna til að lifa
sig inn í mismunandi aðstæður.
Þá skipta innantóm sporin
minna máli,“ sagði hún. „Eitt
það unaðslegasta sem ég sé, er
hópur heitra og svitastorkinna
líkarna, tindrandi áhugasöm
augu, sem ég veit að eru að upp-
lifa stórkostlegan hlut — upp-
götva líkama sína og vald hug-
ans yfir honum. Þá finn ég til
mikillar vellíðunar, veit að mér
hefur tekist að gefa fólki eitt-
hvað, opna augu þeirra fyrir nýj-
um undrum."
Það verður vart hjá því komist
að maður hrífist með er maður
hlýðir á Elisabeth tala um dans-
inn, af fádæma innlifun og
áhuga. „Dansinn er ekki bara at-
vinna mín og aðaláhugamál.
Dansinn er allt mitt líf,“ sagði
hún, er hún var innt eftir því
hvers virði þessi listgrein væri
henni. „Vissulega á ég samt
ágæta vini úr öðrum starfsstétt-
um — vini, sem flestir eru þeirr-
ar skoðunar að ég sé lítillega
geggjuð. En ég hristi þá allavega
dálítið upp í þeim. Ég er líka
opin fyrir öllu fólki, því ólíkara
því betra," segir hún og skelli-
hlær.
Aðspurð kvaðst Frich sjálf
semja þá dansa, sem hún kennir.
„Stundum þegar ég heyri lag,
verð ég fyrir einskonar inn-
blæstri, fæturnir fara að tifa og
fyrr en varir eru hreyfingar
þessar orðnar að dansi. Þeir
dansar sem verða til með þess-
um hætti eru venjulega mín
bestu verk. Eftirminnilegasta
dæmið um slíkt er kúrekadans-
inn minn, sem notið hefur gífur-
legra vinsælda um víða veröld.
Hann varð til fyrir algjöra til-
viljun. Röng plata var sett á fón-
inn í einum tímanna og brjáluð
sveitatónlist glumdi um salinn.
Ég fann það strax þá að við
þessa tóna gæti ég eitthvað gert
— og sú varð líka raunin á. Jazz-
dans spannar yfir svo ótrúlega
breitt svið, enda fjölgar þeim
óðum, sem leggja rækt við hann.
Lítum á leikfimina t.d. Þar eru
jazzhreyfingarnar að ryðja sér
til rúms. En það eru bara hreyf-
ingarnar — ekki hugmyndirnar
að baki þeim, sem eru þó aðal-
atriðið. Til þess að dans sé góður
verður hann að vera fram-
kvæmdur af heilum hug, fullri
einbeitni og einlægni. Því er það
von mín að leikfimisfrömuðir
muni beina athyglinni í auknum
mæli að grundvallaratriðum
dansins, hleypi meiri tilfinningu
inn í greinina, meiri sál,“ sagði
Elisabeth og var mikið niðri
fyrir.
Aðspurð kvað Frich það vissu-
lega gaman að fást við svona
blandaða hópa, eins og hún gerir
hér. „Þó verð ég að viðurkenna
að mér finnst auðveldara að eiga
við hverja kynslóð fyrir sig.
Hver aldurshópur hefur nefni-
lega mismunandi þarfir. Þeir
eldri koma til að halda sér í
þjálfun, vilja taka vel á og missa
nokkur aukagrömm. Hinir yngri
eru hins vegar áhugasamari um
dansana sem slíka. Hóparnir
ögra mér allir — hver á sinn
hátt. Augljósasti árangurinn er
þó meðal unglinganna. Þegar
þeir koma eru þeir venjulega
fullir minnimáttarkenndar, óör-
yggir og leitandi. Að einni önn
liðinni er munurinn oft hreint
ótrúlegur og sigurtilfinningin,
sem fylgir því að sjá þessa
krakka spígspora um, fulla stolts
og sjálfsvitundar, er ólýsanleg."
Því hefur stundum verið fleygt
að starfsævi ballettdansara sé
styttri en flestra annarra stétta.
Elisabeth brosti góðlátlega er
hún var innt álits á þessari full-
yrðingu og benti á bók eina, sem
á borðinu lá. Forsíðu hennar
prýddi mynd af manni á besta
aldri. „Þessa bók skrifaði ég um
einn kennara minn, Matt Mattox
og gaf hana út í Noregi, Banda-
ríkjunum og Þýskalandi," sagði
hún. „Matt er nú orðinn 64 ára
gamall og hefur sennilega aldrei
verið hressari. Hinn uppáhalds-
kennari minn, frú Kirkenær,
stendur nú á sextugu, er í mun
betri þjálfun en ég, lítur út fyrir
að vera 38 og yngist með hverj-
um deginum sem líður. Þvi tel ég
varasamt að fullyrða nokkuð í
þessum efnum. Hugarfar hvers
einstaklings er það sem sköpum
skiptir. Frú Kirkenær hefur t.d.
svo mikla stólpatrú á dansinum
sem orkugjafa, að það er fyrst
þegar eitthvað bjátar á, þegar
hún finnur til einhvers slapp-
leika eða veikinda, sem hún hell-
ir sér út í dansinn af lífi og sál.
Dansinn er hennar læknavísindi
og ekki er annað að sjá en að
árangurinn skili sér,“ sagði
Elisabeth. „Hitt er svo allsendis
óvíst hvort ég verð eins langlíf í
listinni og fyrirmyndir mínar,
enda hef ég líka skólann til að
sjá um, svo kennslan vill sitja
dálítið á hakanum.
Ég er líka blaðamaður," sagði
Elisabeth allt í einu upp úr eins
manns hljóði, kankvís á svip.
„Til að byrja með skrifaði ég ein-
göngu dansgagnrýni fyrir „Aft-
enposten“, stærsta dagblað
Norðmanna. Nú hafa þeir hins
vegar farið þess á leit við mig að
ég taki einnig viðtöl við fólk, sem
tengist þessari listgrein. Svo ég
er eiginlega orðin hálfur blaða-
maður,“ sagði hún.
Sá grunur læðist ósjálfrátt að
manni, að Elisabeth hljóti að
vera á einhverjum sérkjara-
samningi, hafi fleiri klukku-
stundir í sólarhring en við hin,
eins framtakssöm og hún er.
„Það er rétt að ég verð að skipu-
leggja tíma minn mjög vel, frá
morgni til kvölds," sagði hún.
„Hins vegar verð ég að viður-
kenna það að undanfarið hef ég
færst of mikið í fang og það
kann aldrei góðri lukku að stýra.
Það kemur að því að líkaminn
gerir uppreisn, neitar að sæta
slíkri meðferð lengur. En ég
vona að þegar ég fer að vinna
sem skólastýra, muni hægjast
dálítið um. Þá verð ég þó á
ákveðnum vinnustað allan dag-
inn, en ekki á þessu eilífa flakki,
því það er það sem er langmest
lýjandi."
Aðspurð kvað Elisabeth þetta
vera fyrstu heimsókn sína
hingað til Iands. „Enn hef ég
ekki haft tíma til að skoða land
ykkar að neinu ráði,“ sagði hún
„en það litla, sem ég hef séð,
heillar mig mjög. Til að mynda
hef ég aldrei séð eins fagurgræn-
an lit á sjónum og ég sá, kvöldið,
sem ég kom hingað. Þetta var
nokkuð, sem ég hélt að væri að-
eins til í myndskreyttum ævin-
týrabókum,“ sagði hún.
„Ég er afskaplega þakklát
fyrir að mér var boðin þátttaka í
þessu skemmtilega norræna
móti. Andinn hefur verið góður
og allir lagst á eitt við að gera
leikana eins skemmtilega og eft-
irminnilega og kostur er. Við
Norðurlandabúar eigum svo ótal
margt sameiginlegt, bæði hvað
snertir sögu og skap. Ég fylltist
t.d. einhverri undarlegri tilfinn-
ingu, einhvers konar Skand-
inavíu-stolti, eitt kvöldið, þegar
við fórum öll saman út að
skemmta okkur og stofnuðum til
fjöldasöngs, þar sem hver söng
með sínu nefi og á sínu móður-
máli — en allir sama lagið. Þetta
var fyrir mér tákn samstöðu og
sameiginlegrar menningar,"
sagði Elisabeth Frich að lokum.
Tígulegar teygjur.