Morgunblaðið - 30.10.1985, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 30. OKTÓBER1985
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 30. OKTÓBER1985
33
Útgefandi Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, StyrmirGunnarsson.
Aöstoöarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúarritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágústlngi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 400 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 35 kr. eintakiö.
Bætt verkmenntun
— aukin
Iðnþing íslendinga, hið fertug-
asta og fyrsta í röðinni, hefur
valið sér kjörorðin: bætt verk-
menntun - aukin hagsæld. Þau
fela í sér staðhæfingu, sem styðst
við viðblasandi staðreyndir í
seinni tíma sögu okkar.
Fyrir sjötíu til áttatíu árum,
sem er meðalævilengd eða ævi-
líkur Islendings, bjuggum við í
frumstæðu bændasamfélagi, sem
hafði lítið breytzt að atvinnu-
háttum í aldir. Almenn kjör vóru
lök, miðað við það sem síðar varð,
og afkomuöryggi bágborið.
Á þeim tíma, sem svarar til
meðalævi íslendings, hefur þjóð-
arbúskapur okkar og þjóðfélag
gjörbreytzt á öllum sviðum.
Aðstaða hins almenna þegns til
menntunar, vinnu, húsnæðis,
heilsugæzlu - og afkomu yfir
höfuð - hefur breytzt verulega
til hins betra. Þjóðfélag fátæktar
og fábreyttra atvinnuhátta er að
baki. Við höfum tekið allnokkur
stór skref inn í velferðarþjóð-
félagið.
Meginástæðu þess að þetta
hefur tekizt er að finna í aukinni
menntun og þekkingu þjóðarinn-
ar og tilheyrandi tæknifram-
vindu atvinnuhátta okkar. Tækn-
in og þekkingin hafa margfaldað
þjóðartekjur okkar á hvern vinn-
andi íslending og gert þær al-
hliða framfarir, sem orðið hafa,
kostnaðarlega mögulegar. öll
kjör okkar, samneyzla sem
einkaneysla, félagslegar fram-
kvæmdir sem aðrar, byggjast
kostnaðarlega á þeim verðmæt-
um, sem til verða í þjóðarbú-
skapnum. Þessi verðmæti hefur
tæknin og þekkingin margfaldað.
Það sem áunnizt hefur í vel-
ferðarhátt hefur að drýgstum
hluta verið sótt til sjávarútvegs.
Hlutur landbúnaðar er og veru-
legur og stærri en margur hygg-
ur. Þar verður hinsvegar naum-
ast mikið lengra gengið í næstu
framtíð. Við erum komnir að
nýtingarmörkum helztu nytja-
stofna okkar í sjó. Sama má segja
um gróðurlendið, að minnsta
kosti sums staðar, auk þess sem
markaður búvöru er mettur, að
ekki sé meira sagt. Ef við eigum
að tryggja tugþúsundum fólks,
sem bætist á íslenzkan vinnu-
markað næstu ár og áratugi,
atvinnu við hæfi, og hliðstæð
kjör og bezt þekkjast í nágranna-
löndum, verðum við skapa al-
hliða iðnaði vaxtarskilyrði.
Efling iðnaðar og ný sókn í
atvinnumálum yfirhöfuð eru
vegvísar til farsællar framtíðar.
Það gildir um rekstrarlegar að-
stæður, en þær eru um margt
lakar. Það gildir ekki sízt um
alhliða fag- og starfsmenntun,
sem tekur mið af þörfum at-
vinnulífsins. Þess vegna eru kjör-
orð iðnþings, sem fyrr er vitnað
til, „Bætt verkmenntun - aukin
hagsæld" sannyrði. Við verðum,
ef við viljum búa við sams konar
hagsæld
efnalega hagsæld og bezt þekkist
í V-Evrópu og N-Ameríku, að
stuðla að alhliða grósku í at-
vinnulífi okkar, meiri hagvexti.
Lífskjör hafa aldrei verið sótt og
verða aldrei sótt annað en í
vaxandi þjóðartekjur. Það lifir
engin á slagyrðum þegar til
lengdar lætur, þó þau kunni að
vera eyrnagaman nokkur sek-
úndubrot.
Farsæl nýsköpun íslenzks at-
vinnulífs, sem ná þarf ekki hvað
sízt til iðnaðar, krefst hinsvegar
stöðugleika í efnahagslífi okkar.
í því efni er ástæða til að taka
undir með Sigurði Kristinssyni,
forseta Landssambands iðnaðar-
manna: „Ég vil þó leggja ríka
áherzlu á, að varanlegur stöðug-
leiki í efnahagsmálum krefst
meiri festu í stjórnarháttum en
löngum hefur ríkt hér á landi".
Þessi orð eiga erindi bæði við
stjómmálamenn og stéttasam-
tök.
Þjóðkirkja
ó friður hafi ríkt i okkar
heimshluta, V-Evrópu og
N-Ameríku, allar götur frá stofn-
un Atlantshafsbandalagsins,
verður ekki hið sama sagt um
heimsbyggðina alla. Tugir millj-
óna hafa látið lífið í ófriði, utan
Evrópuríkja, síðan heimsstyrj-
öldinni síðari lauk.
ófriður sá, sem hér um ræðir,
er af margs konar rótum vaxinn.
Stjórnmála- og trúardeilur eiga
þó ríkulegan hlut að máli. Jafn-
vel í V-Evrópu, þ.e. írlandi, deyja
kristnir menn í innbyrðis átök-
um.
Við íslendingar eru blessunar-
lega lausir við trúmáladeilur. Við
viðurkennum einfaldlega rétt
fólks til mismunandi viðhorfa,
bæði til trúmála og stjórnmála.
Jafnframt höfum við byggt
upp þjóðkirkju, sem við höfum
öll, eða flest, getað átt aðild að,
hver sem afstaða okkar hefur
verið til stjórnmála. Kirkjan
hefur forðast að blanda sér í mál
sem aðskilja þjóðina í skoðana-
hópa. Hún hefur ekki aðeins
heitið þjóðkirkja, heldur og verið
það í raun og sannleika.
Nú stendur yfir kirkjuþing,
sem fjallar um hin margvísleg-
ustu mál. Hér verður ekki tekin
efnisleg afstaða til þeirra. Aðeins
sett fram sú von og bæn að
kirkjuþingi megi farnast vel í
störfum. Það er mjög mikilvægt
að þjóðkirkjan rísi til langrar
framtíðar undir því stóra og
fagra nafni, sem hún hefur í
hugum fólks: þjóðkirkja. Senn
eru þúsund ár síðan stríðandi
hópar landsmanna gengu til sátt-
ar á Þingvöllum undir merkjum
kristninnar. Megi sú þjóðarsátt
enn vara á þúsund ára starfsaf-
mæli þjóðkirkjunnar, sem fram
undan er, og um langa framtíð.
„Almannavarnavegir“
á kostnað annarra
— eftir Björn
Bjarnason
I hinum miklu umræðum um
stríð og frið á liðnum árum hefur
mátt greina skýra meginstrauma.
Til dæmis hefur mátt draga
markalínu milli þeirra annars
vegar, sem telja, að varnarvið-
búnaður sé til þess að koma í veg
fyrir að friðurinn rofni, og hinna
hins vegar, sem telja, að heiminum
stafi mest hætta af vopnunum
sjálfum og þá helst kjarnorku-
vopnunum. Átök af þessu tagi eru
ekki nýnæmi í sögu mannkyns.
Niðurstaða þeirra hefur jafnan
orðið sú, að menn og þjóðir hafi
rétt til að verjast, með vopnum,
ef svo ber undir. Nú er talið, að
málin horfi öðruvísi við en áður,
þar sem kjarnorkuvopn veiti
manninum mátt til að gjöreyða
öllu lífi á jörðunni. Kjarnorkuváin
sé hin mesta hætta, sem að mann-
kyni steðji, og gegn henni eigi að
berjast með öllum tiltækum ráð-
um. Með því að veita Alþjóðasam-
tökum lækna gegn kjarnorkuvá
friðarverðlaun Nóbels hefur
norska Nóbelsnefndin lagt sitt af
mörkum til að vekja athygli á
málflutningi þeirra, er telja, að
kjarnorkustríð muni binda enda á
allt mannlíf eins og við þekkjum
það. Eðlisfræðingar gegn kjarn-
orkuvá halda fram svipuðum skoð-
unum og hafa til dæmis nýlega
sent frá sér bók á íslensku um
kjarnorkuvetur.
Enginn sigurvegari
Ég er í þeim hópi, sem tel, að
afleiðingar kjarnorkustyrjaldar
yrðu ógnvænlegri en nokkurn órar
fyrir. Hins vegar er ég ekki þeirrar
skoðunar, að friðsamlegra yrði í
veröldinni, ef Vesturlönd ákvæðu
það einhliða að leggja niður kjarn-
orkuvopn. — Afvopnunarsamning-
ar verða að vera gagnkvæmir.
Mörkin milli þeirra, sem leggja
höfuðáherslu á hættuna, sem af
kjarnorkuvopnum stafar, og
hinna, sem líta fremur á fælingar-
mátt vopnanna, eru síður en svo
skýr. Þeir, sem álíta, að með for-
vörn, öflugum varnarviðbúnaði á
friðartímum, sé unnt að halda
hugsanlegum árásaraðila I skefj-
um, telja kjarnorkuvopn hafa
gildi, á meðan þeim er ekki beitt.
Arásaraðilinn óttast vopnin, hon-
um er ljóst, að áhættan, sem hann
tekur með því að hefja styrjöld,
er meiri en vissan um ávinning af
stríðinu. Eins og sagt hefur verið:
I kjarnorkustríði yrði enginn sig-
urvegari, allir hlytu að tapa.
Hryllilegar afleiðingar kjarnorku-
stríðs halda aftur af þeim, sem
eiga kjarnorkuvopn, fæla þá frá
þvi að beita þeim. Af þessum sök-
um er rætt um fælingarmátt
kjarnorkuvopna og ógnarjafn-
vægið.
Hin síðari misseri hefur skapast
samhljómur milli þeirra, sem
krefjast þess að kjarnorkuvopn
verði þurrkuð út af jörðunni, og/
Ronalds Reagan, Bandaríkjafor-
seta, sem hefur lýst því yfir, að
hann stefni að þvi að koma á fót
svo öflugu varnarkerfi gegn eld-
flaugum, sem flytja kjarnorku-
sprengjur, að kjarnorkuvopn verði
ónothæf. Líklegt er, að hvorugt
takist og mannkyn verði áfram að
lifa í skugga kjarnorkusprengj-
unnar.
Friður með frelsi
Við þessar aðstæður skiptir
mestu máli að samstaða skapist
um leiðir til að tryggja frið án
þess að frelsi þjóða sé fórnað um
leið og unnið er að þvi að frelsa
þær hundruð milljónir manna, sem
lúta alræðisstjórnum. Sagan sýnir,
að friðnum er helst ógnað, þegar
einræðisherrar telja sig eiga í fullu
tré við nágranna sina.
Frá lokum síðari heimsstyrjald-
arinnar hefur tekist að halda frið
í okkar heimshluta, vegna þess að
lýðræðisþjóðirnar hafa sameinað
krafta sína í friðarátaki innan
vébanda Atlantshafsbandalagsins.
Ekkert bendir til þess, að skyn-
samlegri friðarleið sé fyrir hendi.
Lýðræðisþjóðirnar innan Atlants-
hafsbandalagsins vilja halda þessu
samstarfi áfram og haga vörnum
sínum á þann veg, að herjum
Sovétríkjanna og Varsjárbanda-
lagsins sé haldið í skefjum. Hætt-
an á stríði hefur ekki aukist und-
anfarin ár, þótt þeir, sem telja sig
ávallt vera að bjarga heiminum
af hengibrúninni, haldi stríðs-
hættunni mjög á lofti. í því áróð-
ursstríði um stríð og frið á Vest-
urlöndum undanfarin misseri,
hefur mátt greina á milli þeirra,
sem vilja óbreytta stefnu, og tala
um leiðir til að tryggja frið, og
hinna, sem vilja nýja stefnu, og
tala um hættuna af yfirvofandi
stríði.
í hverju landinu á eftir öðru
hafa kjósendur í lýðræðisríkjunum
hafnað sjónarmiðum þeirra, sem
krefjast einhliða afvopnunar.
Þetta gerðist siðast í þingkosning-
unum í Belgíu 13. október sl., en
þá hlutu stjórnarflokkarnir end-
urnýjað traust. I mars á þessu ári
ákváðu þeir að taka á móti 48
bandarískum stýriflaugum, bún-
um kjarnorkusprengjum. Eru 16
þeirra nú þegar komnar til lands-
ins. I hverju landinu eftir öðru
hafa kjósendur í lýðræðisríkjunum
viðurkennt, að þeir verða að leggja
mikið af mörkum til að efla hinar
sameiginlegu varnir.
Hið sama hefur gerst hér á
landi. Undanfarin ár hefur verið
meiri samstaða um grunnþætti
stefnunar í öryggis- og varnarmál-
um en nokkru sinni síðan hún var
mótuð 1949 og varnarliðið kom til
landsins 1951. Hve lengi hinn póli-
tíski friður helst á þessu sviði skal
ósagt látið. Andstæðingar stefn-
unnar eiga undir högg að sækja,
ef litið er til uppdráttarsýkinnar
í Samtökum herstöðvaandstæð-
inga og innan Alþýðubandalags-
ins. Einmitt vegna þessarar sýki
hafa orðið umræður um aðra þætti
varnarmálanna. í grein hér f blað-
inu 10. september sl. reifaði ég
það, sem ég kallaði peningahyggj-
una og varnarsamstarfið.
Áhugamenn um
vegagerö
í tilefni af þeirri grein hafa tveir
menn kvatt sér hljóðs á síðum
Morgunblaðsins. Halldór Jónsson,
forstjóri Steypustöðvarinnar hf.,
hinn 8. október, og Valdimar
Kristinsson, viðskipta- og land-
fræðingur, hinn 16. október. Báðir
leggja þeir megináherslu á nauð-
syn vegagerðar í þágu almanna-
varna, sem þeir vilja að kostuð
verði af Atlantshafsbandalaginu
eða samaðilum okkar innan þess.
Halldór vill, að gerð verði geisla-
skýli fyrir alla landsmenn í björg-
um undir Eyjafjöllum. Halldór vill
einnig, að varnarstöðin verði flutt
frá Miðnesheiði á Norðausturland.
Valdimar reifaði svipaða hugmynd
með Sigurði Líndal prófessor fyrir
rúmum áratug. Valdimar minnist
þó ekki á hana f grein sinni nú
heldur gerir tillögu um þrjá vegi
á suðvesturhorninu, flutning
Reykjavíkurflugvallar og göng
undir Hvalfjörð. Báðir ræða þeir
hugmyndina um varaflugvöll fyrir
varnarliðið á Sauðárkróki. Halldór
vill auk þess að NATO leggi vara-
flugvöll á Rifi en Valdimar, að
Norðmenn fái leyfi til að byggja
flugvöll og höfn við Hornafjörð,
fyrir að „aðstoða okkur við að efla
almannavarnaaðstöðu hérlendis",
eins og hann orðar það.
Það er síður en svo nýnæmi að
menn hamist við að setja fram
tillögur um gæluverkefni á kostn-
að annarra. Hinu er ástæða til að
andmæla, að aðeins með þvf að
vinna að þeim verkefnum sem hér
eru nefnd, sé unnt að verja þjóðina.
Þeir Halldór og Valdimar eru báð-
ir þeirrar skoðunar, að það hljóti
að koma að því, að Islendingar
þurfi þúsundum ef ekki tugþús-
undum saman að leita skjóls vegna
árásar á land þeirra. Og ekki nóg
með það, þeir komast einnig að
þeirri niöurstöðu, að í striði sé
best að flytja sem flesta (slendinga
frá heimkynnum sínum.
I áliti þingkjörinnar nefndar um
eflingu almannavarna, sem lagt
var fram i aprfl 1984, segir meðal
annars:
„Nefndinni er kunnugt um að
skiptar skoðanir eru á gildi örygg-
isbyrgja og fólksflutningaáætlana
sem viðbúnaði gegn vá af völdum
kjarnorkuvopna. Því leggur nefnd-
in til að skipuð verði sérstök nefnd
sérfræðinga, almannavarnaráði til
ráðuneytis, um endurskoðun á
heildaráætlun um almannavarnir
gegn hugsanlegri kjarnorkuvá og
mögulegri beitingu eiturefna.
Almannavarnaráð leggi síðan
endurskoöaða áætlun fyrir ríkis-
stjórnina til frekari ákvörðunar.
Lagt er til að áætlun almanna-
varnaráðs taki til eftirfarandi
atriða:
1. Hugsanlegra tegunda kjarn-
orkuvopna sem beitt yrði á íslandi
og hvar. 2. Áhrifa kjarnorku-
sprenginga á þeim stöðum sem
slíkum vopnum yrði hugsanlega
beitt m.t.t. þrýstings, hita, frum-
geislunar og rafsegulhöggs. 3.
Magndreifingar geislavirks úrfalls
með hliðsjón af sprengistöðum og
mismunandi veðurforsendum. 4.
Skýlakönnunar. 5. Skipulags
geislamælingastöðva til viðvör-
unar. 6. Brottflutnings frá hættu-
svæðum. 7. Bygginga opinberra
öryggisbyrgja og dreifingar þeirra.
8. Skipulags heilbrigðisþjónustu á
hættusvæðum."
Eins og þessi tilvitnun sýnir fer
því fjarri, að athugun eða rann-
sóknir sérfróðra manna séu að
baki þeim tillögum um skýli og
vegi, sem þeir Halldór Jónsson og
Valdimar Kristinsson hafa kynnt
í Morgunblaðinu.
Álit lækna
Með nefndarálitinu um eflingu
almannavarna fylgja greinargerð-
ir um afstöðu hinna ýmsu hópa til
varna gegn kjarnorkuvá. Þar segir
meðal annars í bréfi til nefndar-
innar frá Guðjóni Magnússyni,
aðstoðarlandlækni, frá 25. janúar
1984, en þá var hann formaður
Samtaka lækna gegn kjarnorkuvá,
og skrifar bréfið sem slíkur. Guð-
jón segir:
„I ríkjum þar sem búast má við
kjarnorkuárás er alger samstaða
meðal læknahópa sem kynnt hafa
sér kosti og galla skýla að þau séu
lítils virði og líklega verri kostur
en enginn. Rökin eru m.a. þau að
skýli ali á falskri öryggiskennd,
við sprengingu í nágrenni skýlis
veiti skýli mjög takmarkaða vöm
og því sé ekki skynsamlegt að
leggja áherslu á fjölgun þeirra né
að búa þau vistum."
Guðjón Magnússon vitnar ( bók
Alþjóðasamtaka lækna gegn
kjarnorkuvá þar sem meðal annars
segir: „I stórum almennings- eða
fjöldaskýlum er talin veruleg
hætta á smitsjúkdómum, sérstak-
lega öndunarfæra- og iðrasýking-
um. Þrengsli auka líkur á smiti
og sýkingu."
— eftir Halldór
rvökur þiö
Halldór >tcfnir I hm* -

Varnir,^lmai
yarnir og vegagerð
— eftir Valdimar
Cristinsson
nrtjm to»i þáw~i.mmnnm
úr min* »**li
rnllor fyrir millil*nd»nujy
„„ rtmT I mnnrnn i httnUmum.
heldur hinn nö menn h**^
Þmr megir mi
Um brottflutning fólks segir
Guðjón Magnússon: „Vandinn við
brottflutning er margvíslegur
m.a.: múgæsing; væntanlega stutt-
ur tími frá viðvörun til árásar;
þarf mikinn viðbúnað — herlið/
lögreglu til að framkvæma; hvert
á að flytja fólkið?; öryggisleysi
almennings meðan á brottflutn-
ingi stendur ef þá kemur árás;
möguleikar flutningakerfis ekki
nægilegir. Brottflutningur frá
borgum er því víðast hvar ekki á
dagskrá."
Aö verja fólkið
Talsmenn vegagerðar og skýla á
kostnað NATO hafa oftar en einu
sinni sagt, að þeir beri hag þjóðar-
innar fyrir brjósti, fólksins í
landinu, en andmælendur sínir
hugsi aðeins um varnir landsins.
Eins og Guðjón Magnússon bendir
réttilega á, er þess hvorki að vænta
að skýli né vegir til fjöldaflutninga
dugi til að vernda fólkið í landinu,
komi til kjarnorkuátaka um það.
Þá er nauðsynlegt að minna á
það sjónarmið, sem styðst við
haldgóð rök að mínu mati, að þeim
mun öflugri sem almannavarnir
kjarnorkuveldanna eru þeim mun
meiri líkur séu á því, að kjarnorku-
vopnum verði beitt. Þetta sjónar-
mið byggir á þeirri grundvallar-
skoðun, að sjái herveldi sér hag
af því að beita mætti sínum, falli
það frekar í freistni en telji það
ávinninginn óvissan. Með þessum
hætti er unnt að komast að þeirri
niðurstöðu, að almannavarnir
gegn kjarnorkustríði dragi úr stöð-
ugleika en auki hann ekki. Þótt
skýli og vegir á Islandi hafi ekki
siík áhrif á ógnarjafnvægið, er
ástæðulaust að horfa fram hjá
þessari röksemdafærslu í umræð-
um hér á iandi.
Niðurstaðan er og verður ávallt
hin sama í umræðum af þessu tagi,
sem sé sú, að meira máli skiptir
að sameinast um leiðir til að
tryggja friðinn en deila um það,
hvað gera skuli, eftir að til átaka
er komið. Kenningarnar um kjarn-
orkuvetur sýna okkur, hve haldlít-
ið er að efna til ágreinings um
það, hvernig fara kunni fyrir okk-
ur, ef friðurinn, sem haldist hefur
lengur en nokkru sinni fyrr í okkar
heimshluta, rofnar.
Vegir og skýli á Islandi skipta
engum sköpum fyrir heimsfriðinn
og duga skammt eða alls ekki, ef
til ófriðar kemur. Það, sem ræður
úrslitum um það, hvort við fáum
áfram búið við frið með frelsi, er,
að okkur takist að efla meirihluta-
stuðning við stefnu, er treystir
þetta hvort tveggja.
Spurningar til Valdimars
Grein Valdimars Kristinssonar
vekur nokkrar spurningar. Hann
dregur ekki í efa, að sú fullyrðing
( leiðara Morgunblaðsins frá 17.
apríl sl. sé rétt, að Svisslendingar
ætli að sprengja bestu vegi sína i
loft upp, verði á þá ráðist. En hann
kemst síðan þannig að orði:
„Snjallir eru frændur okkar Norð-
menn. Þeir hafa fengið aðstoð við
að leggja vegi víða um Norður-
Noreg og sporta sig líklega bara á
þessum vegum í góðærinu. Á
hættunnar stund mundu þeir svo
samkvæmt þessu sprengja upp
vegina og þakka fyrir góðu árin.“
Hvaðan hafa Norðmenn fengið
aðstoð við að leggja vegi um Norð-
ur-Noreg? I hverju hefur þessi
aðstoð verið fólgin? Ef Valdimar
á við Finnmörku, þ.e. svæðið frá
sovésku landamærunum að
Tromsö, þá ætla Norðmenn að
verja land sitt þar með þvi að heyja
skæruhernað i fjöllum og tefja
framrás óvinarins með öllum til-
tækum ráðum, svo sem með þvi
að sprengja vegi og brýr. Vegirnir
í Norður-Noregi eu ekki lagðir til
að vera flutningaleiðir á ófriðar-
timum heldur til að vera sam-
gönguæðar á friðartímum og
stuðla að þvi að byggð haldist i
þessum hluta Noregs eins og ann-
ars staðar. Meðal þeirra raka, sem
Norðmenn nota til að verja
byggðastefnu sína, eru þau, að
öryggi landsins krefjist þess að
fólk búi i nágrenni sovésku landa-
mæranna. Hafa Norðmenn notað
þessi rök i fjáraflaskyni vegna
vegagerðar?
Fyrir nokkrum árum vakti það
umræður, þegar ég lýsti þeirri
skoðun minni, að yrði reistur full-
kominn varaflugvöllur, til dæmis
á Sauðárkróki, þyrfti að tryggja
varnir hans. Ég tel, að hér sé
verkefni, sem íslensk stjórnvöld
verði að taka afstöðu til. Er Valdi-
mar ósammála nauðsyn þess, að
vörnum sé haldið uppi við slíkan
völl?
I áliti nefndar um eflingu al-
mannavama segir: „Með þátttök-
unni i Atlantshafsbandalaginu er
ísland aðili að gagnkvæmum
skuldbindingum aðildarþjóðanna
um samstöðu i hernaðarátökum á
þeim svæðum sem Atlantshafs-
sáttmálinn tekur til. I gildi er sér-
stakur herverndarsamningur milli
Islands og Bandaríkja Norður-
Ameríku. Það er ekki verkefni
þessarar nefndar að leggja mat á
hervarnir landsins heldur að gera
tillögur um eflingu almanna-
varna.“
Er Valdimar sammála þessari
skilgreiningu nefndarinnar? Á
vegum Atlantshafsbandalagsins
hafa verið gerðar sameiginlegar
hernaðaráætlanir og samkvæmt
þeim starfa sameiginlegar her-
stjórnir bandalagsþjóðanna, þótt
herir þeirra lúti eigin stjórn á
friðartímum. Til mannvirkjagerð-
ar á vegum þessara herstjórna er
veitt fé úr sameiginlegum sjóði
NATO, sem íslendingar eiga ekki
aðild að. Vill Valdimar, að Islend-
ingar taki þátt í þessum sjóði?
Ekkert sambærilegt kerfi er til um
almannavarnir, þótt á vegum
NATO starfi samræmingarnefnd
á því sviði. Því miður er ekki skýrt
frá þeirri starfsemi í áliti nefndar-
innar um efiingu almannavarna.
Hvernig getur Valdimar Krist-
insson lagt þá að jöfnu, sem stunda
verktöku fyrir varnarliðið, flytja
fyrir það á sjó eða i lofti og selja
því olíu eða kjöt, og þá, sem reyna
að „selja“ íslendingum þá hug-
mynd að leggja eigi „almanna-
varnavegi" á Islandi fyrir hernað-
arútgjöld erlendra þjóða? „Salan“
á „almannavarnavegunum“ er
hugmynd, sem þarf að ræða til
hlítar, svo að þeir hagnist ekki
mest á henni, sem minnst vilja
gefa fyrir öryggi Islands. Ef skýlin
hans Halldórs Jónssonar eru allt
sem þarf til að tryggja öryggi sitt
nú á tímum, hvers vegna hefur
engum öðrum hugkvæmst þetta en
honum?
Steinsteypt varnarmannvirki
eru nytsamleg en þau geta ekki
komið í stað sameiginlegs varnar-
átaks Vesturlanda. Að mínu mati
skiptir mestu, að þetta varnarátak
sé svo öflugt, að það haldi hugsan-
legum árásaraðila i skefjum.
Varnarstefna Atlantshafsbanda-
lagsins byggist einfaldlega á þvi
að hræða Sovétmenn frá þvi að
hefja nokkru sinni árás á Vestur-
lönd. Mistakist þetta forvarnar-
starf er árás á eitt aðildarriki árás
á þau öll og gripið verður til þeirra
vopna, sem duga til að stöðva sókn
andstæðingsins.
Halldór Jónsson vill leggja pen-
ingalegt mat á hlut Islendinga i
þessu átaki. Ekki nóg með það,
hann vill, að aðrir greiði okkur
peninga fyrir okkar framlag. Við
eigum auðvitað ekkert að borga
fyrir framlag annarra. Þar sem
(slendingar eru þannig i sveit
settir á hnettinum, að Sovétmenn
vilja ná tangarhaldi á landi þeirra,
þá eigum við að láta aðra borga
fyrir að leggja hér vegi.
Þetta kalla ég peningahyggju í
varnarmálum. Hún á upp á pall-
borðið hjá mörgum að sögn tals-
manna hennar. Að baki samstarfs
Atlantshafsbandalagsþjóðanna
býr samstaða um hugsjónir, lýð-
ræði og mannréttindi, að standa
vörð um frið með frelsi. Þeir, sem
stjórnast af peningahyggjunni,
gefa lítð fyrir hugsjónir. Þær gefa
ekki mikið i aðra hönd. Gleymist
hugsjónirnar geta menn auðveld-
lega komist að þeirri niðurstöðu,
að úr því að NATO vill ekki borga
fyrir steypuna og skýlin, sé sjálf-
sagt að athuga, hvað Sovétmenn
væru fúsir til að borga mikið fyrir
að þurfa ekki að beita Islendinga
ofbeldi til að ná markmiðum sin-
um. Það er ekki nýtt, að menn séu
fúsir til að selja sál sina og frelsi.
Að öllum líkindum hafa skurðirnir bjargað því að skriðan við Geitaskarð
hljóp ekki yfir Norðurlandsveg.
MorgunblaÖiÖ/Jón Sig.
Skriðuföll í Austur-
ur-Húnavatnssýslu
BlönduÓHÍ, 26. október.
SKRIÐUR féllu víða í A-Hún. á föstudaginn. Fimm skriður féllu í Vatns-
dalnum austanverðum og iokaðist vegurinn um tíma af þeim sökum. í
Hvammi í Vatnsdal hljóp fram malarskriða úr gilinu fyrir ofan bæinn og
rann beggja megin við vélageymslu skammt sunnan við íbúðarhúsið í
Hvammi. Jónína Gunnlaugsdóttir ráðskona í Hvammi sagði í samtali við
Morgunblaðið að sennilega hefði það bjargað íbúðarhúsinu að gerður var
varnargarður fyrir ofan húsið fyrir nokkrum árum.
I Langadal féllu nokkrar skriður lent beint á íbúðarhúsinu. Skriður
en stærstar voru þær sem féllu við
Miðgil og Geitaskarð. Á Geita-
skarði hljóp fram um 100 m breið
jarðvegsfylling og geystist niður
fjallið. Á leið sinni fyllti fram-
hlaupið þrjá skurði, tók með sér
girðingu og fór yfir þrjár túnspild-
ur. I fjallinu beint fyrir ofan
Hvamm i Langadal skreið jarðveg-
ur einnig af stað en einhverra
hluta vegna stöðvaðist skriðan
fljótlega. Má það teljast mildi þvi
að öllum likindum hefði skriðan
féllu yfir veginn á milli Bergsstaða
og Eiríksstaða í Svartárdal, enn-
fremur féll skriða á veginn
skammt utan við bæinn Þverá í
Norðurárdal. Ástæður þessara
náttúruhamfara er geysilega mikil
úrkoma sem féll til jarðar frá þvi
aðfaranótt föstudagsins fram á
miðjan föstudag. Jafnframt þessu
var töluverður nýfallinn snjór i
fjöllum sem jók verulega á vatnið.
Jón Sig.
Eskifjörður:
Yfír 800 lestir af
síld á sunnudag
Eskifirfti, 28. október.
MJÖG mikil sfldarsöltun var hér
á Eskifírði um helgina, eftir hina
miklu sfldveiði aðfaranótt sunnu-
dagsins. Yfir 800 lestir af sfld komu
hér á land á sunnudag og það var
handagangur í öskjunni við að
koma öllum þessum afla í tunnur.
Níu bátar lönduðu hér, frá 60
tonnum upp í 130 tonn hver. Á
miðnætti í gærkvöldi var búið að
koma öllum aflanum í land og
bátarnir farnir út aftur.
Nú hefur verið saltað hér í um
24 þúsund tunnur. mest hefur verið
saltað hjá Friðþjófi hf., um 8 þús-
und tunnur. Hjá Auðbjörgu er búið
að salta um 4.500 tunnur, um þrjú
þúsund hjá Þór, þrjú þúsund hjá
Sæbergi, 2.800 tunnur hjá Eljunni
og 2.700 tunnur hjá öskju. Þegar
vel veiðist um helgar gengur best
að ganga frá síldinni, því þá kemur
margt fólk til vinnu, sem ekki er
aðra daga i sildinni. Bæði er hér
um að ræða skólafólk og fólk úr
öðrum störfum. Það gera þvi
margir það gott í síldinni þessa Jj
dagana, en vinnutíminn er líka I
langur. En það er eins og allt sé |
öðruvísi þegar síldin er á ferðinni |
og það halda konunum engin bönd, 1
þegar töfraorðið síld heyrist.
Ævar f