Morgunblaðið - 30.10.1985, Blaðsíða 46

46
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 30. OKTÓBER1985
Kapp er best með forsjá
Fjöldasjálfsmorðin f Jonestown í mexfkönsku sorpmyndinni Guyana —
Crime of the Century.
Geggjunin í Guyana
Myndbönd
Sæbjörn Valdimarsson
Last Place on Earth — 3 spólur,
ca. 7 tímar. ☆ ☆ V4
Leikstjóri Ferdinand Fairfax.
Kvikmyndataka John Coquillon.
Handrit Trevor Griffith e. sögu
Rolands Huntford, Scott and
Amundsen: The Race for the South
Pole. Aðalhhitverk Martin Shaw,
Sverre Anker Ausdal, Sylvester
McCoy, Richard Morant, Stephen
Moore, Alexander Knox, Max Von
Sydow, Pat Roach, Susan Wo-
oíridge. Tekin í Bretlandi, Kanada
(Baffin’s Island), Grænland og
Noregi. Var sýnd í Bretlandi af
Central TV (CTV) í mars síðastliðn-
um. Var framleidd af CTV, kostaði
u.þ.b. 5 millj.
Það hefur löngum verið sagt
að kapphlaupið um Suðurpólinn,
1911—1912, hafi endað með sigri
Amundsen en hinn ólánsami
Scott hafi hinsvegar hlotið bróð-
urpart frægðarinnar og heiðurs-
ins. Scott var nefnilega einkar
pennafær maður og dagbækur
hans lýstu á hreinskilinn hátt
hinum dapurlega lokakafla
breska leiðangursins, sem segja
má að hafi hafist er leiðangurs-
mennirnir urðu þess vísari að
þeir höfðu tapað fyrir Amund-
sen. Dagbækurnar fundust í
hinsta næturstað Scotts og fé-
laga, hann hafði fært þær framá
síðasta dag.
Með Last Place on Earth leita
Bretar fanga á bak við þessa
gamalgrónu hetjuímynd og hafa
fengið til verksins einn rauðasta
penna á Bretlandseyjum, leik-
ritaskáldið Trevor Griffith.
Myndbönd
Sæbjörn Valdimarsson
Lykillinn aó Rebekku —
The Key to Rebecca ★★★
Leikstjóri David Hemmings. Sjón-
varpsmyndarhandrit Samuel Harr-
is, byggt í metsölubók Ken Foll-
etts. Tónlist J.A.C. Redford. Fram-
leiðandi David Lawrence. Banda-
rísk, gerð 1985., af Worldvision/-
Taft Entertainment. Einkaréttur
bérlendis Stig hf. Dreifing Steinar
hf. Sýningartími 2x90 mín.
Aðalhlutverk Cliff Robertson,
David Soul, Lina Raymond, Anth-
ony Quayle, Robert Culp, David
Hemmings, Season Hubley.
Jafn vandaðir þættir og Lykill-
inn að Rebekku eiga eftir að
setja strik í reikninginn hjá
kvikmyndahúsunum og skapa
forráðamönnum þeirra slæman
höfuðverk. Því í sannleika sagt
sé ég ekki hvernig þau ætla að
skrimta af slíka samkeppni með
því að stilla upp hortittum eins
og Eyðimerkurbermanninum, Ein-
víginu og The Kid and the Gun-
fighter svo tekin séu nokkur, ný
dæmi. L.A.R. er nefnilega mjög
gott dæmi um hversu mikið er
orðið lagt í sjónvarpsefni af
þessari gerð; það er ekkert síðra
en það besta sem boðið er uppá í
kvikmyndahúsum. Ekkert til
sparað og útkoman er vel gerð og
spennandi dægrastytting í alla
staði.
Það kannast örugglega fjöl-
margir við efnið, því metsölubók
Follets hefur komið út hérlendis,
síðast hjá bókaklúbbi AB. Sögu-
sviðið er Kairó 1942. Þangað
heldur þýskur njósnari, (David
Soul), erindi hans er að velja þar
hóp manna sem er þess verðugur
að undirbúa innreið hins glæsta,
þriðja ríkis í borgina. Rommel er
með heri sína í aðeins nokkurra
tuga kilómetra fjarlægð.
Til að byrja með nýtur Romm-
Eitt af afdrifaríkum glappaskotum
Scotts var að velja hesta í stað
hunda í leiðangur sinn til Suður-
pólsins, (The Last Place on Earth).
Hann byggir handrit sitt á bók
Huntfords, og dregur fram í
dagsljósið þær bitru ástæður sem
urðu þess valdandi að Norðmað-
urinn vann þetta sorglega kapp-
hlaup.
Scott hafði allt að vinna, því
að baki var niðurlæging i sjó-
hernum, sem hann vildi fyrir
allan mun láta rykfalla í skjóli
hetjudáða. Þá hafði hann óbif-
andi trú á ofurmætti Breska
ljónsins, trúði því ekki fyrr en
um seinan að Norðmenn veittu
honum umtalsverða keppni.
Allur undirbúningur ferðar
Scotts einkennist í þessum þátt-
um af einstrengingshætti leið-
togans sem lítt virti skoðanir
el góðs af þessum harðavíraða
njósnara sínum og um tíma virð-
ist fátt eitt geta stoppað hann {
áætlunum sínum.
En breska leyniþjónustan
kemst á snoðir um njósnarann
og er Vandam höfuðsmanni,
(Cliff Robertson), falið að hafa
uppá honum. í spilið blandast
ægifögur gyðingastúlka sem er
fengin Robertson til aðstoðar og
magadansmær sem kallar ekki
allt ömmu sína, til fulltingis
Þjóðverjanum.
Lykillinn að Rebekku er unnin í
hefðbundnum stíl, spennan smá-
eykst eftir því sem netið þreng-
ist um Þjóðverjann. Það hefur
greinilega Iítið verið til sparað
að gera þættina sem best úr
garði, umhverfið, leiktjöldin og
búningar allir eru vandvirknis-
legir og ljá framleiðslunni
traustan og trúverðugan blæ.
Leikstjóra og handritshöfundi
hefur tekist prýðilega að halda
spennunni sem gjarnan ein-
kenna bækur Folletts, og sér-
einkennum persónanna.
Aðalhlutverkin eru í öruggum
og góðum höndum þeirra Cliff
Robertson og David Soul. Þeir
skila þeim báðum með miklum
ágætum, einkanlega Robertson
sem sjaldan hefur átt slæman
dag á ferli sínum, utan þess er
hann kærði Begelman!
Minni hlutverk eru ágætlega
mönnuð skapgerðarleikurum
eins og Anthony Quayle og
David Hemmings, en sérstaka
athygli vekur nýuppgötvuð,
glæsileg leikkona, Lina Ray-
mond, sem ljær myndinni róm-
antiskan blæ.
Maður verður ekki bergnum-
inn yfir Lyklinum að Rebekku, en
hún er prýðisgott dæmi um
hversu sjónvarpsefni fyrir
Bandarískar stöðvar er orðið
vandað. Hér er á ferðinni
skemmtiefni sem rís mun hærra
en obbinn af því mikla framboði
sem fyllir hillur myndbandaleig-
anna.
annarra og virtist taka flestar
afdrifaríkar ákvarðanir varð-
andi undirbúning pólferðarinn-
ar, búnað og hjálpartæki i mak-
indum heima hjá sér í London.
Amundsen tók hinsvegar eski-
móana sér til fyrirmyndar.
Klæddi leiðangur sinn að þeirra
hætti, kenndi leiðangursmönn-
um meðferð sleðahunda og þjálf-
aði á skíðum, það er reyndar
snjór á Suðurpólnum. Þá lærðu
þeir að byggja snjóhús og settu
sig almennt inní lifnaðarhætti
þeirrar þjóðar sem hefur samið
sig að sambýlinu við myrkrið og
kuldann.
í þessu felst styrkleikamunur
leiðangranna og er trúlega mjög
nálægt sanni. Þá eru höfundar
ófeimnir við að sýna framá litla
leiðtogahæfileika Scotts, láta
hann riða á stallinum en fella
hann ekki um koll.
CTV hefur lagt all-nokkurn
metnað í þetta raunsæisverk,
myndatakan fór t.d. fram á
heimskautaslóðum, (reyndar á
Baffinslandi, enda fátt um mör-
gæsir!) og er mun betri og senni-
legri hvað útlit snertir en flestar
þær pólmyndir sem koma uppí
hugann. Þó eru stúdíó- og útitök-
ur oft illa unnar saman, hlálegt
er t.d. að sjá menn fingálpast
berhenta við kuldastig sem á að
meðaltali að vera einar 40 gráð-
ur.
Leikur og tæknivinna eru í
ágætu meðallagi, einkum á Mart-
in Shaw (The Professionals) lof
skilið fyrir góða túlkun á hinum
margbrotna Scott. Slæmur ljóð-
ur á hinum sjö tíma löngu þátt-
um er hinsvegar hversu hægt og
silalega þeir fara af stað. Engu
líkara en mannskapurinn hafi
kviðið kuldanum. Annars er eins-
og Bretar eigi yfirleitt ákaflega
erfitt með að rífa sig útúr stöðl-
uðum eldhúsrómönum og stáss-
stofudrömum.
Myndin
Myndbðnd
Árni Þórarinsson
Kvikmynd ein bandarísk sem
nefnist Winter Kills var tekin til
meðferðar hér í Morgunblaðinu
sl. vetur og gert nokkurt veður
út af henni — eða öllu heldur
nokkrum aðstandenda hennar.
Samkvæmt greininni var engu
líkara en stórpólitískt samsæri í
Bandaríkjunum hefði komið í
veg fyrir að myndin fengi dreif-
ingu að marki og steypt hðfund-
um í glötun. Winter Kills á að
sönnu langa og krókótta leið að
baki. Eftir talsvert basl tókst
leikstjóranum og handritshöf-
undinum William Richert að
hefja tökur árið 1974 og það tók
hann fimm ár að ljúka við mynd-
ina. Þegar hún var loksins frum-
sýnd árið 1979 varð henni ekki
margra lífdaga auðið. Winter
Kills var tekin snögglega úr
dreifingu. Spurningin er hvort
það stafaði af þvi að fólk vildi
almennt ekki sjá hana, eða
kvikmyndafélagið hafi ekki haft
trú á því að hún myndi spjara
sig á markaðnum, eða eins og
ýmsir fóru að bollaleggja sl. vet-
ur þegar myndinni skaut aftur
upp á yfirborðið, hvort einhverj-
um sterkum öflum í bandarísku
valdakerfi hafi þótt myndin
óþægileg og togað í spotta. Það
fylgdi líka sögunni við endur-
reisn myndarinnar að Richert
hefði ekki fengið að koma ná-
lægt kvikmyndagerð á ný til
þessa dags, annar framleiðand-
inn hefði verið myrtur og hinn
hefði lent í fangelsi á hæpnum
forsendum. Það munar ekki um
það.
Myndbönd
Árni Þórarinsson
Snargeggjaður einvaldur í trú-
boðagervi, Jim Jones að nafni,
leiddi árið 1979 hundruð áhang-
enda sinna, nánar tiltekið 912, í
fjöldagröf; han taldi þeim trú um
að ekki væri annarra kosta völ
fyrir þennan sétrúarsöfnuð en
svipta sig lífi í heild sinni vegna
ítrekaðra árása jarðneskra mátt-
arvalda og fyrirmæla æðri mátt-
arvalda sem hann kvað sig í
beinu símasambandi við, — auð-
vitað. Þessi atburður gerðist í
vinnubúðum safnaðarins, svo-
kölluðum Jonestown í Guyana í
Suður-Ameríku, en þar settist
þessi hroðalegi mannkynsfrels-
ari að með fylgismönnum sínum
eftir að hafa hrökklast frá
Bandaríkjunum. Áður hafði
hann látið myrða bandarískan
þingmann og fleiri úr hans föru-
neyti sem farið höfðu til Jon-
estown til að kanna hvort fótur
væri fyrir því að safnaðarfólki
Jeff Brídges leitar að morðingja
hálfbróður síns, Bandarikjafor.seta,
íWinter Kills.
Og hvaða rök eru svo fyrir
þessum látum? Winter Kills er
skilgetið afkvæmi þess andrúms-
lofts tortryggni og vonbrigða
sem pólitísku morðtilræðin við
Kennedy-bræðurna og Martin
Luther King kveiktu og gátu af
sér fjölda samsæriskenninga
sem mörgum þótti að fengju
staðfestingu í Watergate-mál-
inu. Myndin gerist skömmu eftir
morð á bandarískum forseta á
sjöunda áratugnum og minna
kringumstæðurnar mjög á morð-
ið á John F. Kennedy. Hálfbróðir
forsetans, ungur glaumgosi sem
Jeff Bridges leikur af dæmigerð-
um afslöppuðum sjarma, kemst
mörgum árum síðar á snoðir um
morðingjann og rekur slóð hans
um hin ýmsu lög bandaríks
valdakerfis, allt frá mafíunni til
leyniþjónustunnar og loks inn í
fjölskyldu þeirra bræðra, valda-
mikla og auðuga með gráhærðan
öldung sem ættföður, leikinn af
meistara John Huston.
Eins og sjá má er Winter Kills
bullandi af vangaveltum um
pólitísk samsæri. En óskaplega á
væri haldið þar gegn vilja sínum.
Fjöldasjálfsmorðin i Guyana
eru eitthvert eftirminnilegasta
og óhugnanlegasta fréttaefni
síðasta áratugs. Aðeins fáum
árum eftir að þessir atburðir
gerðust tók sig til mexíkanskur
gróðapungur, Rene Cardona að
nafni, og gerði kvikmynd um þá
og aðdraganda þeirra. Þessi
mynd, Guayana — Críme of the
Country, sem hér fæst á mynd-
bandaleigum, er ekki til að fjalla
um í löngu máli. Hún er sorp
hvernig sem á hana er litið, —
ekki vegna þess að hún tekur
fyrir viðkvæmt og vandmeðfarið
efni heldur vegna þess að hún
fjallar um það af hugsunarleysi,
tilfinningaleysi og kunnáttu-
leysi. Aðeins Stuart Whitman,
sá trausti ameriski B-myndaleik-
ari, í hlutverki æðsta prestsins
brjálaða, lyftir myndinni upp af
ruslakistubotninum. Þar á hún
að öðru leyti heima.
Stjörnugjöf: Guyana — Críme of
the Century Vi
ég erfitt með að trúa þvi að ein-
hverjum áhrifamönnum vestra
hafi staðið slík ógn af myndinni
að þeir hafi látið taka hana og
höfunda hennar úr umferð.
Miklu trúlegra er að Winter
Kills hafi hreinlega ekki fallið i
kramið í kvikmyndaiðnaðinum á
þeim tima þegar hún var loksins
fullgerð og allt samsæristalið sl.
vetur hafi aðeins verið partur af
sniðugri auglýsingaherferð fyrir
endursýninguna. Myndin sjálf er
skemmtileg afþreying en sem
pólitísk gegnumlýsing er hún
ekki tiltakanlega markverð. Þar
fyrir utan er hún langt frá því að
vera heilsteypt verk. Efnið er í
eðli sínu melódramatísk skop-
ádeila, en Richert skiptir oft um
gír og og keyrir stundum á has-
armyndahraða; stundum er eins
og hann trúi ekki sjálfur á al-
vöru verksins og veðji á gam-
anmynd. Winter Kills er fallega
tekin af Vilmos Zsigmond og
vönduð að ytri búnaði og i henni
er urmull af líflegum aukaper-
sónum með leikurum eins og
Sterling Hayden, Anthony
Perkins, Eli Wallach, Dorothy
Malone og meira að segja Eliza-
beth Taylor. Það er því vel þess
virði að skoða Winter Kills. Hér
er hún fáanleg á myndbandi þótt
ekki hafi hún mér vitanlega
komist á bíótjald.
Myndin er byggð á sögu eftir
Richard Condon sem einnig lagði
til hráefnið í Manchurian Candi-
date Johns Frankenheimer á
sínum tíma. Og nú leiða þeir
Condon og túlkandi höfuðpaurs-
ins í Winter Kills, John Huston,
saman hesta sina í nýjasta stór-
virki hins áttræða leikstjóra, —
Prizzi’s Honor í Bíóhöllinni.
Stjörnugjöf: Winter Kills ★★W
Rommel og Rebekka
sem ekki mátti sýna?