Morgunblaðið - 18.02.1986, Blaðsíða 17

þá vígstöðu? Ég vildi gjaman hafa
notið meiri skólagöngu, en hvort
það hefði nægt til þess að gera mig
að menntamanni er annað mál.
Að bjarga slysum
Hundar að slást, kýr að borða
og að forða slysum, má oft sjá og
heyra í fréttum blaðamanna. Það
er rétt hjá Sigurði G. Tómassyni,
að hann og fleiri umsjónarmenn
þáttarins Daglegt mál, hafa veitt
mörgum háskólamanninum kárínu
vegna málfars þeirra, þar á meðal
blaðamönnunum, og þeir eru (jú)
skólagengnir. Við einfaldir sveita-
menn sáum hunda fljúgast á, kýr
éta og blessunarlega tókst okkur
stundum að koma í veg fyrir slys.
Þá er mikið búið að tala um málfar
flugmanna, og nú þann 15. janúar
sl. tók Helgi J. Halidórsson læknana
heldur betur á beinið vegna málfars
þeirra. Það var (sko) ekkert
„geislabein“, sem hann veifaði. En
latínan er víst orðin aldagömul þar
og þá búin að skapa sér hefð eins
og í titlunum. Titlar kaupsýslu-
manna á einokunartímum Dana og
fram yfir aldamót voru: Grossist,
Faktor, Kontorchef, Direktör,
Assistent, o.s.v. Því skyldum „við“
ekki taka þá upp? Eftir nokkrar
aldir verða þeir búnir að skapa sér
hefð og orðnir íslenska. Tungumál
kirkjunnar manna var og er að
nokkru latína. Þeir fluttu guðs-
þjónustur hér áður fyrr á því máli,
og ef þeir gerðu svo enn, væri það
samkvæmt kenningu Sigurðar
sjálfsagt talin góð og gild íslenska.
Hann segir: „Mörg þessarra orða
eiga margra alda feril að baki í
málinu. Sum og kannski flest komu
þau með tökuorðum kristninnar inn
í íslensku." (Hér á hann við latnesku
titlana).
og saltverksmiðjur og virkjanir sem
komnar eru langt fram úr orkuþörf.
Með þessu gefur ríkið mörg hundr-
uð milljónir árlega. Eða það nýjasta,
að ætla að fara að fjárfesta í brú
yfír Ölfusárós fyrir nær hálfan
milljarð, þó útreikningar sýni að
hún skilar engum arði hvernig sem
reiknað er. Þá má minna á opin-
berar byggingar sem í flestum til-
fellum eru 50—100% dýrari en þær
þyrftu að vera.
Öll þessi mistök eiga sér stað
undir leiðsögn menntamanna en
hvorki sjómanna eða bænda.
Af þeim tæpum 6 milljörðum sem
munu fara í að greiða vexti af er-
lendum lánum, eru aðeins 16% á
vegum sjávarútvegs, þrátt fyrir tal
greinarhöfundar um „sjávarútvegs-
óráðsíu" og enn minna á vegum
landbúnaðaríns. Hitt eru ýmist
neysluskuldir (jafnvel bamsmeðlög)
eða skuldir vegna vitlausra fjárfest-
inga svo sem draumastóriðju.
Árið 1982 námu lánveitingar til
námsmanna 200 milljónum, en í ár
er talið að þörfín sé að óbreyttu
nær 2.000 milljónir. Ef þörfín fyrir
lánsfé vindur upp á sig með sama
hraða munu núverandi fjárlög vart
hrökkva tii um næstu aldamót. Er
furða þó Sverrir sé farinn að klóra
sér í höfðinu.
Námslán, breytinga
erþörf
Ég kom eitt sinn til bílasala.
Viðskiptin voru dauf. Þetta lagast
fljótlega, sagði hann, það á að fara
að úthluta námslánunum. Þessi
saga skýrir sig sjálf. Ungur maður
var að læra úti í löndum. Hann átti
ófríska kærustu heima á Islandi,
sótti um námslán handa henni tii
að læra ballett. Auðvitað fékk hún
lánið. Þessi dæmi sýna að féð fer
ekki alltaf þangað sem það á að
fara. Eins og er fá námsmenn nátt-
úrulega alla kennslu ókeypis, og svo
ríflegan lífeyri í ofanálag að það
nemur meiru en verkamannalaun-
um. Ég segi lífeyri því engum
kemur til hugar að námsmaður
geti greitt þessi lán sem með vöxt-
um er orðið heilt íbúðarverð að
loknu löngu námi. En ef einhver
vill nú vinna fyrir kaupi í sínum
frítíma frá námi, er honum refsað
með því að lán eru dregin samsvar-
andi frá honum. Svo allt stefnir að
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUPAGUR18. EEBRÚAR 1986
17
Að tala í alvöru
Engum mun detta í hug, að við
getum algjörlega hafnað öllum er-
lendum orðum, en hvar eiga þá
mörkin að vera? Við getum heldur
ekki sleppt því „að apa upp“ ýmis-
legt erlent eins og oft hefur verið
sagt, t.d. um það, hvemig skrifa
skuli dagsetningar. Ég skrifaði
þetta 1986.01.31. Það er_ sam-
kvæmt alþjóða staðli, sem íslend-
ingar em aðilar að og hafa þegar
samþykkt að nota. Hann er tekinn
upp til þess að einn skilji annan,
þjóða á milli. Þama er skynsemin
látin ráða en ekki væmin tilfínn-
ingasemi. Sama réði með metra-
kerfíð á sínum tíma, líka málfars-
lega, og mundi nokkur viija leggja
það niður? Og emm við illa komin
með nöfnin á mánuðunum þótt
varla sé hægt að kalia þau íslensk?
Nei, hreint ekki. Ég sætti mig vel
við latínutitlana, ef þeim em ekki
gefín forréttindi og notendur þeirra
setji sig ekki á of háan hest gagn-
vart öðmm. Ég á þó alltaf frekar
bágt með að bera fram orðið Mag-
ister í fleirtölu með greini, sérstak-
lega þágu- og eignafallið. En þetta
aðlagast víst smátt og smátt ís-
lensku málkerfí. Það er þó heldur
verra með MA og MS. Ég get ekki
lært að fallbeygja þau, enda nokkuð
enskuskotin.
Kristjáns-þáttur
Arnasonar
Maður er nefndur Kristján Áma-
son. Hann skrifar grein í Þjóðvilj-
ann 22. janúar sl. „Hugleiðing um
réttarstöðu íslensku á hinum fijálsa
markaði“. Hann hrteykslast talsvert
á nafngiftum ýmsra fyrirtækja, s.s.
Broadway, Hollywood, Southem
Fried, etc. Ég tek undir það með
því að námsmenn slitni úr tengslum
við atvinnulífið og læri aldrei að
bjarga sér á eigin spýtur. Stefnan
skal tekin áfram á opinbert fram-
færi og sköpuð ný embætti ef ekki
em önnur tiltæk fyrir. Þetta fólk
kemur svo til með að sitja í nokkurs
konar fílabeinstumi, og horfa þaðan
niður á óbreyttan almúgann með
sem minnstu samneyti við hann.
Mynda síðan með sér harðsnúna
kröfuhópa, sem geta náð kverkataki
á öllu athafnalífí þjóðarinnar.
Þau rök em færð fyrir miklum
námslánum að þau stuðli að jafnari
aðstöðu nemenda til náms.
Þetta er ekki nema hálfur sann-
leikur. Þeir sem búa í foreldrahús-
um eða á annan ódýran hátt, hjá
góðhjartaðri frænku eða vinum,
geta sem best (ef þeir em sparsamir
og útsjónarsamir) tekið lán á 3%
eða engum vöxtum, unnið í sínum
frítíma einhvetja „svarta vinnu" og
keypt sér ríkisskuldabréf á 9%
vöxtum eða farið með aurana sína
í einkabankana og fengið mikið
hærri vexti.
Sú breyting sem þarf að gera í
þessum lánamálum er að stór-
minnka iánin, því eins og allir sjá
er þetta að lenda í tómri vitleysu.
I stað þess að refsa námsmönn-
um fyrir að vilja vinna og bjarga
sér, ætti að setja skilyrði fyrir
námsláni að viðkomandi nemi geti
sýnt að hann hafí unnið einhveija
algenga vinnu á námsárínu m.a. til
að kynnast uppmna þess fjár sem
hann fengi í hendur. Hluta af því
fé sem þannig sparaðist mætti nota
til að bæta kjör kennara þessara
ungmenna.
Þá væri ekki fráleit hugmynd að
leigja nemendum á ódýran hátt
skólabækur, í stað þess að hver
nemi verði að kaupa allt dótið og
henda síðan.
Einnig þyrfti að veita náms-
mönnum stóraukin skattfríðindi til
að hvetja þá til sjálfsbjargar meðan
á námi stendur.
Vonandi tekst Sverri að lagfæra
eitthvað af þessari vitleysu. En róð-
urinn verður þungur á kosningaári,
því fjandinn sækir jafnan í hálf-
mótaðar sálir ungmenna. Það er
hægara á að koma en af að taka.
Já, ráðherra.
Höfuadur er bándi að Hrauni
í Ölfusi.
honum. Þá tekur hann fyrir, að
tímaritið Líf hafí tapað máli gegn
tímaritinu Life vegna notkunar
nafnsins án heimildar. Þar mun
mörgum sjálfsagt hafa fundist
nokkuð langt gengið og jafnvel
dómurinn hæpinn, en nóg um það.
Einn kost fínnur þó Kristján þan
Samkvæmt dómnum ætti að vera
hægt að þýða heiti allra erlendra
vörumerkja, s.s. Coca Cola, Pepsi
og þá sjálfsagt einnig Hi-C, Trivial
Pursuit o.fl. „Það er bamaleg rök-
semdafærsla" eins og Sig. G. Tóm-
asson kallar það. Heitin eru óþýðan-
leg og „hið alþjóðlega auðvald“ er
það „býsna bíræfíð" að það mundi
aldrei leyfa slíkt. Auðvaldið þekkir
mannlegt eðli það vel, að það veit
að hin þekktu, alþjóðlegu vörumerki
geta verið algjörlega ráðandi um
sölu. Engum yrði bannað hér að
markaðssetja sína eigin vöru undir
hvaða löglegu heiti sem væri, en
mundi hún seljast, hvað sem gæðum
liði? Kristján Ámason segist vera
„allnokkur fijálshyggjumaður",
enda heldur hann áfram: „Mér tjáð,
að skóverksmiðja sem reist er á
þjóðlegum grunni hafi séð sig
neydda til að dulbúa framleiðslu
sína með erlendu vörumerki til þess
að eiga von í að selja hana á inn-
lendum markaði." Þá vitum við
það. Og því vaknar ein spumingin
enn. Er þama komið að frumástæðu
erlendu „vörumerkjanna" og að það
þurfi því að dulbúa fleira með út-
lendum heitum, en það sem tilheyrir
fótum manna og maga, svo að það
verði gjaldgengt á markaðnum?
Maðurinn ber vöramerkið „Dósent".
Höfundur er forstjóri Plastprents
hf.
Morgunblaðið/Bjami
Lögregluþjónn skrifar upp bíla, sem var ólöglega lagt við Amarhól
og eins og sjá má hafa þeir valdið miklum spjöllum á grasinu.
Aukið eftirlit með
grænu svæðunum
LÖGREGLAN í Reykjavík hefur að undanfömu hert mjög eftirlit
með bifreiðum sem lagt hefur verið ólöglega í borginni. Að sögn
Baldvins Ottóssonar, varðstjóra þjá Umferðardeild lögreglunnar,
hafa verið mikil brögð að þvi að menn leggi bilum sínum hvar sem
er án tillits til þess hvar þeir era staddir.
Á þetta ekki síst við um græn
svæði, sem era sérstaklega við-
kvæm núna vegna bleytu. Sagði
Baldvin að bflar þessir hefðu valdið
talsverðum spjöllum á grasblettum
og yrði á næstunni tekið mjög hart
á umferðarbrotum af þessu tagi.
Á föstudag, óskaði gatnamála-
stjóri sérstaklega eftir auknu eftir-
liti með ólöglegum bflum, einkum
á grasblettum, og vora margir
staðnir að verki. Baldvin Ottósson
sagði að i ráði hefði verið að fjar-
lægja þá bíla, sem lagt hafði verið
á grænu svæðin, en horfíð frá því
ráði, vegna hættu á meiri spjöllum.
Baldvin benti á, að við Amarhól,
þar sem fjölda bfla var ólöglega
lagt í gær, væri bflageymsla, sem
kostaði aðeins 40 krónur yfír dag-
inn. Sektir og annar kostnaður við
að leggja ólöglega gæti hins vegar
hlaupið á þúsundum króna, þannig
að rétt væri að benda ökumönnum
á að henda ekki krónunni fyrir
aurinn í þessum efnum.
Þwnra jwpw SKODA 130 RAPID
,¥h) EIGUM AFMÆU
U FÆRD GJÖFINA!
Árið 1986 markar tímamót í sögu skoda á íslandi, því nú eru liðin 40
ár f rá því fyrsti SKODA bíllinn kom til landsins. Af því ánægjulega tilefni
færa SKODA verksmiðjurnar okkur íslendingum veglega afmælisgjöf:
2 ara abyrgð á öllum skoda bílum af 1986 afmælisárgeröinni.
Paö var ariö 1946 sem fyrstu SKODA
bilarnir komu til landsins. Siöan hafa
Þeir notið sivaxandi vinsælda, sem sést
best á bví aö i fjölda ára hef ur markaös-
hlutfall SKODA hvergi veriö hærra i
v-Evrópu en einmitt á íslandi.
Þetta atriöi, ásamt þvi aö Jöfur hf.
er elsti umboösaöili skoda á vestur-
löndum, hefur leitt til þess aö viö
höfum getað boöiö skoda bilana á
besta verðinu sem þekkist í V-Evropu.
Þaö er því ekki alveg aö ástæðu-
lausu að okkur islendingum er færð
þessi veglega afmælisgjöf.
En þaö er margt fleira en gott verö
og 2 ára Ábyrgð sem gera SKODA að
NÝBÝLAVEGI 2 • SÍMI 42600
SÍUNGT FYRIRTÆKS Á
STÖÐUGRI UPPLEIÐ!
bestu bílakauþunum. Littu aöeins á
kostina:
SKODA er sterkur
Hann er vel smíöaður, úr þykku stáli
og meö firnasterku lakki. Allir skoda
bílar eru seldir meö 6 ára ryövamar-
ábyrgö.
SKODA er sparneytinn
Aö jafnaöi er eyöslan aöeins rúm-
lega 7 litrar/100 km og alveg niöur i
4,88 litra/100 km i sparakstri.
SKODA er rúmgóöur
Sætin eru vönduö og svo er billinn
hár til lofts. Það fer þvi vel um þig í
SKODA.
skoda er þægilegur i akstri
Hann er meö sjálfstæða fjöörun á
öllum hjólum, aflhemla og tannstang-
arstýri — svolitið sem þú færð venju-
lega bara í mun dÝrari bílum.
Aldrei betri bill — aldreí betra
verð og nú 2 ÁRA ábyrgð i kaup-
bætil
JÖFUR