Morgunblaðið - 25.02.1986, Page 27

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 25. FEBRÚAR 1986
27
Fríverslunarsamningar íslands og EB
taka nú einnig til Portúgals og Spánar
- Enn óvissa um saltfiskinn
- Reynt að tengja saman
viðskiptafríðindi og
fiskveiðiréttindi
FRAM hefur verið lögð á Alþingi tillaga til þingsályktunar um heim-
ild fyrir ríkisstjórnina til að fullgilda fyrir Islands hönd tvær við-
bótarbókanir vegna aðildar Spánar og Portúgals að Efnahagsbanda-
lagi Evrópu og Kola- og stálbandalagi Evrópu (sem hér eru nefnd
Evrópubandalagið).
I greinargerð með tillögunni
kemur fram, að um síðustu áramót
urðu Spánn og Portúgal formjega
aðilar að Evrópubandalaginu. Áður
átti Portúgal aðild að Fríverslunar-
samtökum Evrópu (EFTA) ásamt
íslandi og fleiri ríkjum, og EFTA-
löndin höfðu sérstakan samning við
Spán. Þegar dró að þessum breyt-
ingum höfðu aðildarlönd EFTA
samráð um nauðsynlegar breyting-
ar á fríverslunarsamningum sínum
við Evrópubandalagið. Könnunar-
viðræður fóru fram í júní 1985, en
í desember hófust síðan formlegar
samningaviðræður. Orðrétt segir í
greinargerðinni: „Ýmsir erfiðleikar
komu upp í viðræðunum, fyrst og
fremst vegna tilrauna EB til að
tengja viðræðumar veitingu físk-
veiðiréttinda í íslenskri lögsögu.
Reyndi aðallega á þetta í lok við-
ræðnanna. Af íslands hálfu var
ekki ljáð máls á því að tengja saman
viðskiptafríðindi og fiskveiðirétt-
indi. Samkomulag náðist að lokum
um orðalag ofangreindra viðbótar-
bókana og voru þær undirritaðar
22. febrúar 1986 í Brussel með
fyrirvara um fullgildingu.“
Með gildistöku viðbótarbókan-
anna taka ákvæði samninga Islands
við Evrópubandalagið um fríverslun
með ýmsar vörur einnig til viðskipta
íslands við Spán og Portúgal. í
megindráttum leiðir ekki aðeins af
þessu að tollar og gjöld, sem hafa
sömu áhrif og tollar, falla þá niður
af iðnaðarvöram heldur og ýmsum
sjávarafurðum og vöram sem unnar
era úr landbúnaðarafurðum. Þetta
gerist þó í áföngum á tæplega sjö
ára aðlögunartíma, sem endar 1.
janúar 1993. Gert er ráð fyrir
gagnkvæmum áfangalækkunum.
Um sjávarafurðir gildir sú regla,
að á aðlögunartímabilinu fær eng-
inn aðili betri kjör við innflutning
til Spánar og Portúgals en ákvæði
aðildarsamnings þessara ríkja við
EB kveða á um varðandi innflutning
frá öðram aðildarríkjum EB (EB-
10). Af þessu leiðir, að ísland verður
að búa við sömu kjör varðandi út-
flutning sjávarafurða samkvæmt
bókun nr. 6 við fríwerslun arsamn-
ing Islands við Evrópubandalagið
og EB-10 njóta á aðlögunartímabil-
inu. { þessu felst að tollar lækka í
áföngum miðað við sömu granntolla
gagnvart EB-10, auk þess sem
innflutningsleyfi og innflutningsk-
vótar verða við lýði á tímabilinu.
Tollar hækka mikið í sumum toll-
skrámúmeram. T.d. fara fryst
karfaflök til Portúgals upp í 10,5%
en era 0% samkvæmt stofnskrá
EFTA. Þá geta tollar verið mjög
háir, jafnvel 27,5% á vissum teg-
undum lagmetis til Portúgals. Ef
hins vegar er litið á útflutning okkar
til Spánar og Portúgals á áranum
1983-1985 skiptir þetta þó ekki
neinu sérstöku máli. Stafar þetta
af því, að saltfiskur, sem er aðalút-
flutningsvara íslands til þessara
landa, fellur ekki undir fríverslun-
arákvæði bókunar nr. 6 og ekki er
unnt að segja að um nokkum út-
flutning sjávarafurða hafi verið að
ræða er njóta fríðinda samkvæmt
bókuninni nema á loðnumjöli til
Spánaráárinu 1984.
Ekki er talið líklegt, að sérstök
hætta sé á ferðinni varðandi sam-
keppni við hin EB-löndin um sölu
á saltfiski til Spánar og Portúgals
þar eð eftirspumin eftir saltfiski í
EB hefur verið meiri en framboðið.
Hugsanlegt er hins vegar, að reynt
verði að veita þeim löndum viðskipt-
afríðindi umfram ísland sem veita
EB-löndum fískveiðiréttindi. Hér
koma til greina Noregur, Kanada,
Færeyjar og Grænland.
Af hálfu íslands hefur það verið
gagnrýnt að EB veiti þeim löndum
viðskiptafríðindi er láta bandalag-
inu í té fiskveiðiréttindi, svo og að
veitt sé undanþága frá tolli sem
fiskiskip EB-ríkja kaupa utan EB.
Slík viðskiptafríðindi megi ekki
leiða til mismununar gagnvart ís-
landi og hefur í því sambandi verið
höfðað til GATT-reglna um bestu
kjör.
Svo sem kunnugt er gekk bókun
nr. 6 við fríverslunarsamning Is-
lands við EB, er gerður var 1972
og gekk í gildi 1973, ekki í gildi
fyrr en 1976 vegna landhelgis-
deilna, fyrst vegna 50 mílna út-
færslunnar og síðan vegna 200
mflna útfærslunnar. í 2. gr. bókun-
arinnar var tekið fram að EB áskildi
sér rétt til að láta ákvæði hennar
ekki koma til framkvæmda ef ekki
næðist viðunandi lausn fyrir aðild-
arríki EB á efnahagserfiðleikum
sem leiddi af ráðstöfunum íslands
varðandi fískveiðiréttindi. EB lítur
nú svo á að bréf, sem forseti ráðs
bandalagsins skrifaði vegna gildi-
stöku bókunarinnar árið 1976, feli
í sér skilyrði sem tengi gildi bókun-
arinnar við viðunandi flskveiðirétt-
indi EB á íslandsmiðum. Íslensk
stjórnvöld telja hins vegar, að í bréfi
forseti ráðs EB á sínum tíma hafí
ekki falist neinn fyrirvari, heldur
hafí bandalagið aðeins lýst þeirri
von sinni að samningaviðræður þess
og íslands um vandamál almennara
eðlis viðvíkjandi fiskveiðimörkunum
gætu hafist í náinni framtíð og
jafnframt að varanlegir samningar
tækjust sem báðir aðilar gætu sætt
sig við. í þessu sambandi hafa ís-
lensk stjórnvöld bent á, að aðal-
samningamaður bandalagsins í við-
ræðunum um fiskveiðimál við ís-
lendinga síðar á árinu 1976, Finn
Gundelach í framkvæmdanefnd EB,
hafí lýst því skýrt og skorinort yfir
á fundi að bandalagið hygðist ekki
tengja saman viðskiptafríðindi og
fiskveiðiréttindi. Virðist svo sem
hugmyndin um að tengja varanlegt
gildi bókunar nr. 6 við fiskveiðirétt-
indi í íslenskri lögsögu hafi skotið
upp kollinum á allra síðustu áram
í tengslum við inngöngu Spánar og
Portúgals í EB og vilji bandalagið
skapa sér möguleika til að leysa
hluta vandamálsins vegna mikilla
fiskveiðiflota þessara þjóða með
öflum fiskveiðiréttinda i lögsögu'
ríkja utan EB.
Óverkaður og þurrkaður salt-
fiskur, saltfiskflök og skreið falla
ekki undir fríverslunarákvæði við-
skiptasamningsins milli íslands og
EB og leiðir viðbótarbókunin af
þessum sökum sem slík ekki til
lækkunar tolla á þessum vöram eða
annarra fríðinda. Reyndar veitti EB
undanþágu frá tolli á þessum vöram
frá öðram ríkjum á tímabilinu
1971-1985 og kom fram í viðræðum
vegna gerðar fríverslunarsamn-
ingsins við Island að mjög ólíklegt
væri að tollur yrði lagður á að nýju.
Lagalegan rétt hafði bandalagið þó
til þess. Í desember 1984 ákvað ráð J
EB, skipað sjávarútvegsráðherram, i
síðan að leggja innflutningstoll að ’
nýju á saltfiskinn, saltfiskflökin og
skreiðina, 13% á óverkaðan og
þurrkaðan saltflsk auk skreiðarinn-
ar en 20% á saltfiskflökin. Ef litið
er á EB-löndin að meðtöldum Spáni
og Portúgal sem eina heild sést að
tollurinn hefur á áranum 1981-
1982 tekið til tæplega 40% af út-
flutningnum til þessara landa en á
áranum 1983-1985 hefur tollurinn
tekið til 25% af útflutningi íslands
til sömu landa. Svo mikilvægur er
þessi útflutningur að á áranum
1981-1982 nam útflutningurinn til
þessara lapda 17-19% af heildarút-
flutningi íslendinga en á áranumv,—
1983-1985 10-12% af heildarút-
flutningnum.
* Morgunblaðið/Ámi Sæberg
Iþungum þönkum
Þau era mörg málin sem alþingismenn þurfa að hugsa um og ekki að undra þótt þeir séu stundum í
þungum þönkum eins og Svavar Gestsson, formaður Alþýðubandalagsins, sem þama situr í stól sínum í
neðri deild Alþingis. Við hlið hans má greina f.v. Egil Jónsson (S.Al.), Helga Seljan (Abl.Al.), Pál Péturs-
son (F.Nv.) og Salome Þorkelsdóttur (S.Rn.)
Önnur umræða um frumvarp til sveitarstjórnarlaga:
Akvæði um lögbundið sam-
starf sveitarfélaga fellt á brott
Sýslunefndir lagðar niður — Kosningar fari fram síðasta laugardag í maí,
nema ósk um annað komi fram í mjög fámennum sveitarfélögum
FRIÐRIK Sophusson mælti í gær
fyrir nefndaráliti meiri hluta
félagsmálanefndar neðri deildar
Alþingis um frumvarp til sveitar-
stjórna laga. í máli hans kom
fram, að meirihlutinn telur afar
brýnt að frumvarpið, sem m.a.
felur í sér 18 ára kosningaaldur,
fái afgreiðslu í deildinni í þessari
viku og helst að það geti orðið
að lögum í þessum mánuði.
Stafar það af undirbúningi sveit-
arstjórnakosninganna, sem
verða 31. maí nk.
Meðal helstu breytinga, sem
meirihlutinn gerir tillögur um, er
að IX. kafli framvarpsins um lög-
bundið samstarf sveitarfélaga verði
felldur niður. Þess í stað komi ný
málsgrein, þar sem segir að verk-
efni þau, sem sýslunefndum sé nú
falið með lögum, skuli falla til
sveitarfélaga og hérðaðsnefndir
myndaðar um lausn þeirra. Orðrétt
segir: „Héraðsnefndir taka við eign-
um og skuldum sýslufélaga við
gildistöku laga þessara nema sveit-
arfélög, sem aðild áttu að sýslufé-
lagi, óski að yfirtaka þær. Kaup-
staðir geta átt aðild að héraðsnefnd-
um og heimilt er að sameina þær
með samkomulagi viðkomandi
sveitarstjórna."
Þá er gert ráð fyrir því, að al-
mennar sveitarstjómakosningar
farí fram síðasta laugardag í maí-
mánuði, sem ekki ber upp á laugar-
dag fyrir hvítasunnu. í framvarpinu
var við það miðað að kosningamar
færa fram annan laugardag í júní.
Þó er heimilt að fresta kosningum
í sveitarfélögum, þar sem færri en
74 hlutar íbúanna era búsettir í
kauptúnum, til annars laugardag í
júní. Ósk um frestun skal koma
frá sveitarstjóm og hafa borist
ráðuneytinu fyrir 1. apríl kosn-
ingaárið.
Til að hindra að menn geti kosið
í báðum kosningunum með því að
flytja lögheimili sitt milli kjördaga
er gert ráð fyrir því að framvegis
eigi hver maður kosningarétt í því
sveitarfélagi, þar sem hann á lög-
heimili þegar framboðsfrestur renn-
ur út í þeim sveitarfélögum þar sem
sveitarstjómakosningar fara fram
í maí.
Að lokinni framsöguræðu FVið-
riks Sophussonar tóku til máls Jó-
hanna Sigurðardóttir (A.-Rvk.),
framsögumaður fyrsta minnihluta,
og Steingrímur J. Sigfússon
(Abl.-Ne.), framsögumaður annars
minnihluta. í ræðu Jóhönnu kom
fram, að hún telur að í framvarpinu
sé að finna ýmsar endurbætur á
núverandi löggjöf, en að það gangi
alltof skammt og muni ekki ná þeim
markmiðum sem að var stefnt með
endurskoðun laganna. Hún kynnti
síðan breytingartillögur Alþýðu-
flokksmanna, sem fela m.a. í sér
að lögboðin verði stækkun sveitar-
félaga með nýjum ákvæðum um
iágmarksíbúafjölda þeirra. Verði
miðað við töluna 400 nema í algjör-
um undantekningartilvikum þegar
landfræðileg sérstaða kalli á aðra
skipan. Enn fremur leggja alþýðu-
flokksmenn til, að félagsmálaráð-
herra skipi nefnd til að gera tillögur
um skipan nýrra stjómsýslueininga
á héraðsgrundvelli og framvarp þar
að lútandi verði lagt fyrir Alþingi
veturinn 1988-89.
í nefndaráliti Steingríms J. Sig-
fússonar segir, að breytingartillög-
ur hans miði að því „að marka með
greinilegum hætti vilja löggjafans
í þá átt að sveitarfélögin stækki og
eflist á næstu árum“. Hann gagn-
rýnir jafnframt, að IX. kafli fram-
varpsins skuli felldur niður án þess
að nokkuð komi í staðinn. Þá telur
þingmaðurinn það aðfinnsluvert, að
ekkert bóli á niðurstöðum úr því
starfi, sem staðið hafí yfir við
endurskoðun laga um tekjustofna
sveitarfélaga.
Alexander Stefánsson, félagfs-
málaráðherra, kvaddi sér hljóðs
og greindi frá því, að endurskoðun
laganna um tekjustofna sveitarfé-
laga væri nú á lokastigi og búast
mætti við því að framvarp þar að
lútandi yrði lagt fyrir þingið í byijun |
næsta mánaðar. Stefnt væri síðan
að afgreiðslu þess á næsta þingi.
Guðmundur Einarsson
(Bj.-Rn.) vakti athygli á því, að
gífurlegar umræður hefðu verið um
sveitarstjórnamál um land allt á
síðustu áram, en þeirra sæi ekki
stað í umræðum í þingsölum. í
framvarpinu væri aðalatriði málsins
- það sem almenningur hefði áhuga
á - skilið eftir, þ.e. hvemig fólkið
gæti aukið völd sín og náð þeim xT
frá stofnunum, hvort sem væra í .
Reykjavík eða annars staðar.
Þingmaðurinn sagðist ekki efast
um, að með framvarpinu væra
lagfærð ýmis tæknileg atriði sveit-
arstjómamála. Framvarpið fæli
hins vegar ekki í sér það sem öllu
skipti, aukið lýðræði og valddreif-
ingu.