Morgunblaðið - 27.03.1986, Blaðsíða 33

32
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 27. MARZ1986
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 27. MARZ 1986
fltoKgpisttMiiMfr
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
HaraldurSveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 450 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 40 kr. eintakið.
Fátækt og frelsi
einstaklingsins
Fátækt er afstætt hugtak
eins og kemur betur í ljós
því meira, sem um hana er
rætt. Fyrir hveija kynslóð er
nauðsynlegt að líta í eigin barm
og huga að því, hvort nóg sé
að gert fyrir þá, sem eiga undir
högg að sækja í lífsbaráttunni.
Leiðin til lausnar fínnst ekki
með því að skella skuldinni á
aðra, stofna til flokkadrátta
eða slá sjálfan sig til riddara
með lofí um eigin umhyggju-
semi. Hræsni af þessu tagi á
ekki við í umræðum um þetta
alvörumál, þó bryddir fljótt á
henni í opinberum umræðum.
Almennur skortur er
skammt að baki í þjóðarsög-
unni. Fátækt í velmegunarríki
eins og okkar er bundin við
hópa, sem á að vera unnt að
fínna og aðstoða. Þeir, sem
fróðastir eru, telja, að hér á
landi séu kjör þeirra bágust,
sem búa við örkuml eða standa
einir í lífsbaráttunni. Og í
Reykjavík er til dæmis talið,
að á 200 heimilum ellilífeyris-
þega ríki fátækt og að þriðj-
ungur allra einstæðra mæðra
njóti fjárhagsaðstoðar borgar-
innar. Þeir eru verst settir, sem
eiga ekki þak yfír höfuðið og
þurfa að greiða háa húsalegu
af lágum tekjum. Eigið hús-
næði er einhver mesta trygging
fyrir velferð. Að skilgreina fá-
tækt með þeim hætti, að hún
nái til tugþúsunda íslendinga,
er út í hött. Þeir, sem það gera,
eru að drepa málinu á dreif.
Óðaverðbólga, sem hér hófst
í byijun síðastliðins áratugar
og náði hámarki í 130% verð-
bólgu á fyrsta ársfjórðungi
1983, lék enga verr en hina
lægst launuðu. Engir töluðu
meira um það en ábyrgir
sfjómmálamenn, að verðbólg-
an gerði hina ríku ríkari en
fátæku fátækari. Þrátt fyrir
það völdust þeir til forystu í
landstjóminni, sem gátu ekki
komið neinum böndum á verð-
bólguna. Hin herfilega sóun,
sem er fylgifískur verðbólgu,
veldur því að íslenska þjóðar-
búinu hefur ekki enn tekizt að
greiða Iaun, sem veita öllum
mannsæmandi lífskjör. En eins
og áður sagði á að vera unnt
að fínna þá, sem verst eru
staddir, og koma þeim til hjálp-
ar með félagslegum aðgerðum.
í þessu efni hvílir rík skylda á
öllum, sem hafa tekið að sér
að gegna störfum í almanna-
þágu, jafnt stjómmálamönnum
sem forystumönnum launþega.
Þegar komist hefur verið að
niðurstöðu, þurfa þessir menn
og fulltrúar atvinnurekenda að
sameinast um aðgerðir með
sama sáttahug og réð ferðinni
í nýgerðum kjarasamningum.
Það kerfí almannatrygg-
inga, sem við búum við, hefur
reynst vel um flest. Þetta kerfí
hefur þróast í tímans rás í
samstarfi stjómmálaflokka,
sem um margt hafa ólíka
stefnu. Enginn einn flokkur
getur eignað sér allt það, sem
vel hefur verið gert á þessu
sviði, og engum einum er það
að kenna, sem miður hefur
farið. Nú á tímum hefur enginn
stjómmálaflokkur það á
stefnuskrá sinni, að afnema
það öryggisnet, sem felst í
almannatryggingum eða fé-
lagslegri aðstoð við þá, sem
minna mega sín. Engir stjóm-
málamenn hafa það á orði, að
fi*á þessu kerfí skuli horfíð.
Hinu hefur verið hreyft af fólki
í fleiri en einum flokki, að þetta
kerfí þurfí að endurskoða eins
og önnur. Ef umræðum um
fátækt á íslandi á árinu 1986
er haldið innan málefnalegra
marka, kynnu þær ekki aðeins
að leiða til þess, að menn komi
sér saman um það, hveijir þurfí
helst á aðstoð að halda, heldur
einnig hitt, hvemig það verði
best gert með þeim fjármun-
um, sem þegar er veitt til þessa
kerfís, en þeir skipta nokkmm
milljörðum. Þeir miklu fjár-
munir, sem renna um almanna-
tryggingakerfíð, mega að
ósekju renna í ríkara mæli til
þeirra, sem verst em settir.
Sérfræðingum, sem lagt
hafa stund á fræði, er miða
að því að létta neyð þeirra, sem
verst em settir, hefur fjölgað
mikið hér á landi undanfarin
ár. Það eitt er til marks um
viðleitni samfélagsins til að
bregðast við meini, sem allir
vilja, að unnt sé að uppræta.
Abyrgð þessara sérfræðinga
er mikil, ekki aðeins gagnvart
þeim, sem þeir em ráðnir til
að veita þjónustu, heldur einnig
gagnvart þeim, sem borga
brúsann, skattgreiðendum.
Þótt ekki sé unnt að krefja þá
um lýsingu á högum einstakl-
inga, er sjálfsagt að krelja sér-
fræðingana um hlutlægar
upplýsingar um vandann, upp-
lýsingar, sem byggja á stað-
rejmdum og taka mið af þróun
og framkvæmd um langan
tíma, en em ekki settar fram
með þeim hætti, að þær verða
tilefni flokkadrátta eða upp-
hrópana á fölskum forsendum.
í engu sveitarfélagi hér á
landi er veitt víðtækari og betri
félagsleg þjónusta en í Reykja-
vík. Þetta á ekki síst við um
fyrirgreiðslu við aldrað fólk,
heimahjúkmn og heimilshjálp,
sem hefur það að meginmark-
miði, að aldraðir geti búið sem
lengst á eigin heimilum. Fjöl-
margt má að vísu betur fara í
öldmnarþjónustu, bæði hjá ríki
og borg, en þar miðar til réttrar
áttar. Reykjavíkurborg hefur
dijúgt forskot fram yfír önnur
sveitarfélög í þessu efni; hefur
raunar verið brautryðjandi í
öldmnarþjónustu hér á landi.
Stjómendur höfuðborgarinnar
geta verið stoltir af því, að
þangað leita þeir helst, sem
telja sig þurfa á félagslegri
aðstoð að halda.
Vegna þess að samsteypu-
stjómir fara að jafnaði með
stjóm landsmála er oft erfítt
að eigna einhveijum einum
flokki þau mál, sem afgreidd
em á Alþingi. Þar ná þau ekki
fram nema margir flokkar taki
sig saman um afgreiðsluna.
Hið sama verður ekki sagt um
stjóm Reykjavíkur. Á þeim
áratugum sem það hefur tekið
að byggja upp velferðarkerfí
borgarinnar hafa sjálfstæðis-
menn einir farið með stjóm
hennar, að undanskildum fjór-
um ámm, sem engu skipta í
þessu samhengi. Sá flokkur,
sem þannig hefur staðið að
verki, verður ekki sakaður um
mannvonsku eða grimmd.
Heldur ber að fagna því, að
borgaraleg mannúðarstefna
hans hefur fengið að njóta sín
og borið jafn ríkulegan ávöxt
og raun ber vitni. Það væri
öðm vísi umhorfs í stjóm ís-
lenskra landsmála, ef þjóðin
hefði borið gæfu til að vera
jafn samhent um val á forystu-
mönnum og Reykvíkingar.
Efnaleg velferð þjóðar og
borgaranna skiptir vissulega
miklu máli. Engin þjóð er full-
valda í raun, ef hún er í skulda-
íjötmm. Enginn einstaklingur
er fijáls í raun ef ijárhagsgetu
hans er ofboðið. En maðurinn
lifír ekki á brauði einu saman.
Sá einn höndlar hamingjuna
sem fær notið þeirrar fegurðar
og „fyllingar" sem umhverfí
okkar, náttúra landsins, fjar-
lægar slóðir, menntun, þekking
og ekki sízt fjölþættar listir
bjóða. Þó er enn ótalin kóróna
persónulegrar velferðar hvers
einstaklings. Hún verður að-
eins sótt til þess boðskapar sem
tengist komandi páskum; í
kenningu þess meistara, sem
gekk píslargöngu sína okkar
vegna. Hann hefur sáð vonar-
og trúameista í bijóst flestra
okkar. Það er síðan hvers og
eins að hlú að þessum neista
og gera hann að leiðarljósi á
vegferðinni.
Sú borgaralega mannúðar-
stefiia, sem mestu varðar í
samfélagi okkar, á rætur í
kristinni kenningu. Þangað
sækir hún ekki sízt næringu
sína, forskrift og markmið. í
þeirri von að vegur hennar
megi enn vaxa bæði í hugum
fólks og að áhrifum í þjóðfélagi
okkar óskar Morgunblaðið les-
endum sínum og landsmönnum
öllum gleðilegra páska.
Eitt er nauðsynlegt
í Lúkasarguðspjalli 10. kapítula er að fínna
þessa frásögn:
„Á ferð þeirra kom Jesús í þorp nokkurt og
kona að nafni Marta bauð honum heim. Hún
átti systur, er María hét, og settist hún við
fætur Drottins og hlýddi á orð hans. En Marta
hafði allan hug á að veita sem mesta þjónustu.
Og hún gekk til hans og mælti:
„Herra, hirðir þú eigi um það, að systir mín
lætur mig eina um að þjóna gestum? Seg þú
henni að hjálpa mér.“
En Drottinn svaraði henni: „Marta, Marta,
þú ert áhyggjufull og mæðist í mörgu, en eitt
er nauðsynlegt. María valdi góða hlutskiptið.
Það verður ekki frá henni tekið."
Þessi orð Jesú eru ein þeirra, sem okkur
fínnst víst flestum bijóta í bága við daglega
reynslu og vera í andstöðu við það, sem bæði
skynsemi og tilfínningar segja okkur. Sýndi
ekki Marta hug sinn til Drottins í verkum sín-
um? Var það ekki hún, sem hafði boðið honum
heim? Bar henni ekki að sinna þörfum hans?
Hvemig færi, ef enginn vildi gefa sig að dagleg-
um verkum? Og hvemig má það vera, að það
eitt sé nauðsynlegt, sem sálina varðar? Þurfum
við ekki fæði, klæði og húsaskjól? Eru ekki á
meðal okkar, jafnvel á þessum tima og í þessu
landi, þeir sem líða skort? Eru ekki í öðmm
heimsálfum milljónir og aftur milljónir manna,
sem ekki eiga fæði né skæði, ekki þak yfír
höfuðið og sjá böm sín deyja í bemsku hvert
á fætur öðm? Er ekki ástæða til að vera
áhyggjufullur yfir slíku? Er ekki nauðsynlegt,
að á þessu sé ráðin sú bót, sem tök em á? Og
hvemig verður það gert nema með framkvæmd-
um og starfí, þeirri þjónustu, sem Marta lagði
fram með því að mæðast í mörgu?
En orð Jesú em afdráttarlaus og þessi frá-
sögn er síður en svo eini staður guðspjallanna
þar sem þessari skoðun er lýst. Hún er, satt
að segja, gmndvallaratriði í kenningu Krists.
í Mattheusarguðspjalli er að fínna líkinguna
við liljur vallarins. „Hvorki vinna þær né spinna.
Eln ég segi við yður. Jafnvel Salómon í allri
Prédikun í Dómkirkjunni
íReykjavík 16. marz 1986
sinni dýrð var ekki svo búinn sem ein þeirra.
Fyrst Guð skrýðir svo gras vallarins, sem í dag
stendur en á morgun verður í ofn kastað,
skyldi hann þá ekki miklu fremur klæða yður,
þér trúlitlir:
Segið því ekki áhyggjufullir: Hvað eigum vér
að eta? Hvað eigum vér að drekka? Hveiju
eigum vér að klæðast? Allt þetta stunda heið-
ingjamir og yðar himneski faðir veit, að þér
þarfnist alls þessa. En leitið fyrst ríkis hans
og réttlætis, þá mun allt þetta veitast yður að
auki.“
Þessi orð Jesú ganga enn lengra en þau, sem
við áður vitnuðum til, og bijóta, að því er virð-
ist, enn meira í bága við reynslu okkar og
skilning. Okkur er sagt, að við þörfnumst þess,
sem líkamann varðar, en við skulum ekki hafa
áhyggjur af þeim þörfum. Fyrir þeim muni séð,
leitum við fyrst ríkis föður okkar og réttlætis.
Eigum við þá að sitja með hendur í skauti og
treysta guðlegri forsjón?
I einni þekktustu smásögu Einars Hjörleifs-
sonar Kvaran, Þurrki, er sagt frá fátækum
bamamanni í íslenzku sjávarþorpi, Þórði í
Króki. Hann liggur fárveikur þegar loksins
kemur þurrkdagur eftir langvarandi rigningar.
Hann er ekki fær um að hjáipa konu sinni og
bömum við heyannimar og kemur í hálfgerðu
óráði til læknisins í þorpinu. Læknirinn getur
ekkert fyrir hann gert og segir í vandræðum,
þegar Þórður lýsir umkomuleysi sínu: „Yður
leggst eitthvað til.“ Svarið, sem felur í sér
inntak sögunnar, em sár og bitur orð: „Mér
hefur aldrei lagst neitt til.“ Ekki hafði guðleg
forsjón komið til liðs við þennan mann og er
þó ekki annað af sögunni að skilja en að hann
hafi gengið Guðs vegi í svipuðum mæli og
menn gera flestir.
í einni af prédikunum sínum segir þýzki
guðfræðingurinn Paul Tillich frá viðræðum sín-
um við hermenn á vígstöðvum fyrri heimsstyij-
aldar. Þeir afneituðu kristnum boðskap á for-
sendum þeirra skelfíngar og þeirra hörmunga,
sem þeir lifðu, og ekki gátu verið í samræmi
við þá forsjá, sem þeir töldu fyrirheit hafa verið
gefín um. Tillich bætir því við, að tilfínning
þessara óbreyttu hermanna hafi ekki verið
önnur en sú tilfínning, sem hann síðar fann
hjá snillingnum Einstein, sem hafnaði guðshug-
myndinni í ljósi veruleika, sem honum virtist
andstæða skynsemi og réttlætis. Það er kunn-
ara en frá þurfí að segja, að þær fjöldahreyfing-
ar þessarar aldar, sem mest hafa látið til sín
taka, hafa nærzt á þessum sömu vonbrigðum,
að voldug þjóðríki hafa verið efld í þeirri trú,
að það eina nauðsynlega væri valdið, jarðneskt
vald, sem kæmi í stað guðlegrar forsjónar.
Jónas H. Haralz
En það hafa ekki allir frá þessari reynslu
að segja. Frá námsárum mínum í Svíþjóð er
mér minnisstæð frásögn prests, sem vegna trú-
arreynslu sinnar hafði yfírgefíð þjóðkirkjuna
og gerzt prédikari hjá hvítasunnumönnum. Við
höfðum það verkefni um vetrartíma, stúdentar
í þjóðfélagsfræðum, að ræða við fulltrúa ýmissa
sértrúarsafnaða, kynna okkur skoðanir þeirra
og sjónarmið og reyna að gera okkur grein
fyrir áhrifum þessara trúarhreyfinga á þróun
þjóðfélags og efnahags. Margt reyndist athygl-
isvert í þessari skoðun, en minnisstæðust er
mér frásögn þessa hvítasunnumanns. Hann var
spurður að því, hvort það hefði ekki verið erfítt
fyrir ungan fíölskyldumann að hverfa undan
efnahagsforsjá sænsku þjóðkirkjunnar í óvissu
fijálsra safnaða. Hann sagði, að slíkar áhyggjur
hefðu aldrei verið sér þungar. Hann hefði fylgt
þeirri köllun, sem hann hefði fengið. Hann
hefði að sjálfsögðui ekki haft úr miklu að spila
og oft ekki vitað, hvemig hann gæti séð sér
og sínum farborða næsta dag. En sér hefði
alltaf lagzt eitthvað til, stundum með óvæntum
hætti.
_________________________________________33
Á þessum manni höfðu sannarlega rætzt orð
Páls í Rómveijabréfinu, „að þeim; sem Guð
elska, samverkar allt til góðs“. En ekki hefði
þetta getað orðið nema með aðstoð annarra
manna, sem líkt og Marta voru fúsir að veita
sem mesta þjónustu. Engin María getur verið
án Mörtu. Það sem máli skiptir er hins vegar
skilningurinn á því, að þær nauðsynjar, sem
þjónustan sér fyrir, eru ekki aðalatriðið. Það,
sem er lífsnauðsyn, er samband mannsins við
upphaf sitt og tilgang, vitund hans um eilífðina.
Þetta er hið eina nauðsynlega, góða hlutskiptið,
sem María valdi. En þeir, sem þjónustuna inna
af hendi, þjóna Guði en ekki Mammon svo lengi
sem þessi skilningur býr í bijósti þeirra.
Það sem máli skiptir í lífí einstaklinga, er
einnig nauðsyn í lífí þjóðar. Eins og einstakling-
ur getur orðið viðskila við upphaf sitt og tilgang
geta þetta orðið örlög heilla þjóða um lengri
eða skemmri tíma. Þetta er sjaldnast að eigin
vali, heldur verk manna, sem hafa talið sér
trú um, að þeir viti betur en allur fjöldinn og
þröngva sjónarmiðum sínum á aðra. En niður-
staðan verður aldrei sú, sem til var ætlazt og
eftir sótzt. Valdið skilar ekki einu sinni árangri
í veraldlegum gæðum. Ekkert samverkar
mönnum til góðs, þar til smátt og smátt sann-
leikurinn um eðli mannsins brýtur sér braut á
nýjan leik.
Upp af skíðalöndum Reykvíkinga í Bláfjöllum
er heiði, sem nefnist Heiðin há. Þar liggur nú
orðið leið margra á góðviðrisdögum um helgar.
Á sunnudegi fyrir nokkrum vikum gekk ég um
þessar slóðir eins og oft áður. Veður var stillt,
en dimmt yfír undir lágum skýjum. Þegar kom
á háheiðina, þar sem útsýni opnast mót austri,
blasti við augum mér sjón, sem ég hafði aldrei
áður séð líka á þessum slóðum, né raunar með
sama hætti á öðrum slóðum. Lág skýin teygðu
sig yfir Suðurland og námu við hæstu tinda
austurfjallanna, Heklu, Tindfialla og Eyjafíalla.
En undir dimmum skýjunum ljómuðu snæviþak-
in fjöllin í skínandi birtu sólar, sem var hulin
bak við skýin.
Við eigum öll þær stundir í lífí okkar, og
sumir eflaust margar, þegar dimm ský grúfa
í kringum okkur, þegar okkur fínnst við vera
einmana og yfírgefin af Guði og mönnum, þegar
ekkert leggst okkur til og öll von er úti. En
einnig á þeim stundum og einmitt þá getum
við skynjað ljóma þeirrar sólar, sem við sjáum
ekki, yl þess kærleika, sem enginn mun gera
oss viðskila við, ekki þjáning eða þrenging,
ofsókn, hungur eða nekt, házki eða sverð. A
þeim stundum vitum við hvað það eina er, sem
er nauðsynlegt, góði hlutinn, sem verður ekki
fráokkurtekinn.
Amen.
OPEC-ráðherrar kýta
og olíuverð lækkar enn
Níu daga neyðarfundur olíumálaráðherra Samtaka olíuútflutn-
ingsríkja, OPEC, leystist upp á mánudagseftirmiðdag án samkomu-
lags og nokkrir ráðherranna laumuðust út um bakdyr Intercontin-
ental hótelsins í Genf til að forðast spurningar fréttamanna. Fundur-
inn var haldinn í von um að olíuframleiðslulönd, jafnt innan OPEC
sem utan, myndu ná samkomulagi um takmörkun olíuframleiðslu
til að draga úr framboði, stöðva verðfall og stuðla að hærra olíuverði.
Ráðherrar OPEC-ríkjanna
Olíumálaráðherrarnir voru á
einu máli um að það bæri
að draga úr framleiðslunni en
vantraust og öfund komu í veg
fyrir að þeir gætu sæst á fram-
leiðslukvóta fyrir einstök ríki.
Þeir ætla að hittast aftur 15.
apríl og halda viðræðum sínum
áfram.
Olíuverð hefur lækkað úr 30
til 35 dölum fyrir olíufatið í 12
til 15 dali á fjórum mánuðum.
Það féll í 11 dali í New York
daginn sem ráðherrarnir ákváðu
að gera þriggja vikna hlé á fundi
sínum. Stefna OPEC varðandi
framleiðslukvóta og verðlag
breyttist í desember þegar sam-
tökin ákváðu að heyja baráttu
við aðrar olíuþjóðir um markaðs-
hluta á heimsmarkaði í olíu burt-
séð frá áhrifunum sem það hefði
á olíuverð. Það stuðlaði að of-
framboði á olíu og jók hraða
verðfallsins.
Skuldafen blasir
við olíuríkjunum
Verðlækkun á olíu kemur inn-
flutningsríkjum á olíu vel en hún
eykur efnahagserfiðleika smærri
olíuframleiðsluríkja og gæti leitt til
vandræða á alþjóðapeningamarkaði
ef ríkin geta ekki staðið í skilum
við erlendar lánastofnanir. Útflutn-
ingstekjur meðalstórra olíuútflytj-
enda, eins og Mexíkó og Indónesíu,
lækka um 500 milljón dali á ári
þegar verð á olíufati lækkar um 1
dal, samkvæmt útreikningum sér-
fræðinga. Sama verðlækkun veldur
OPEC-ríkjunum 400 milljón dala
tekjumissi á mánuði. Verðlækkunin
heftir einnig valdið erfiðleikum í
olíuríkjum Bandaríkjanna en hvert
smáolíufyrirtækið á fætur öðru
verður nú gjaldþrota f Texas.
Efnahagsvandi ríkja eins og Níg-
eríu, Venezúela, Mexíkó, Indónesíu,
Alsír og Egyptaiands hefur marg-
faldast síðan olíuverð lækkaði en
þau komust af undanfarin ár vegna
góðra útflutningstekna af olíu. Rík-
isstjóm Mexíkó varaði við þvf strax
og olfuverð fór að lækka að þjóðin
þyrfti að auka meira við 100 millj-
arða dala skuldabirgði sfna á þessu
ári en reiknað var með þegar olíu-
verð hélst hátt.
Verðlækkunin hefur einnig valdið
vanda í efnuðum olíuríkjum. Oman
tók t.d. erlend lán til að fjármagna
stórframkvæmdir í landinu þegar
best gekk en nú er óvíst hvort olíu-
þjóðin getur staðið við skulda-
greiðslur. Saudi Arabía, ríkasta ol-
íuþjóð heims, seinkaði nýlega birt-
ingu fíárlaga fyrir árið í ár um fimm
mánuði þar sem ríkið þarf að draga
úr útgjöldum í samræmi við minnk-
andi þjóðartelqur. Fjórðungur olíu-
magns í jörðu er í Saudi Arabíu og
þjóðin á 70 milljarði dala í vara-
sjóði. En sá sjóður mun ekki endast
lengur en til 1989 ef verð á olíu
helst lágt og ríkið dregur ekki
saman seglin.
Hátt olíuverð kom þriðjaheims-
löndum illa. Framkvæmdimar f ol-
íuríkjunum bættu þó bú margra þar
sem þær sköpuðu atvinnu fyrir
erlent vinnuafl sem sendi stóran
hluta tekna sinna heim. Egyptar
við störf í löndunum við Persaflóa
sendu t.d. 3 milljarði dala á ári
heim til Egyptalands, en það er
meira en þjóðin hafði í útflutnings-
tekjur af olíu á ári.
Enginn vill taka
á sig skellinn
OPEC-ríkin 13 framleiða um
þriðjung allrar olíu í heiminum að
kommúnistaríkjum frátöldum. Þau
framleiða /tíS rúmlega 17 milljón
olíuföt á dag en heimseftirspum er
í kringum 45 olíuföt á dag. Olíuráð-
herramir vom sammála um að
OPEC þyrfti að minnka framleiðslu
sína niður í 14,5 olíuföt ti! að draga
nægilega úr olíuframboði svo að
olíuverð hækki. Þeir telja 28 dali
ákjósanlegt verð fyrir fatið en þeir
gátu ekki náð samkomulagi um
hvemig ríkin innan OPEC geta
stuðlað að því takmarki.
Zaki Yamani, olfumálaráðherra
Saudi Arabíu, sagði bæði fyrir og
eftir fundinn að hátt olíuverð yrði
ekki tryggt án samvinnu við olíu-
þjóðimar utan OPEC. Bretland,
Noregur, Sovétríkin og Kína neit-
uðu þátttöku í ráðherrafundinum í
Genf en olíumálaráðherrar Mexíkó,
Egyptalands, Oman, Malaysíu og
Angóla áttu viðræður við OPEC.
Ráðherrar þessara ríkja tóku undir
að það yrði að draga úr olíufram-
leiðslu og sögðust vera reiðubúnir
að gera það ef OPEC-ríkin gerðu
það Ifka en vildu ekki láta binda
sig við ákveðna framleiðslutölu.
Olíumálaráðherra Indónesíu
lagði fram undir lok fundarins út-
reikninga sem sýndu hugsanlega
framleiðslukvóta einstakra ríkja ef
framleiðsla OPEC verður minnkuð
í 14,5 olíuföt. Aðeins Qatar, Kuwait
og Indónesía gáfu í skyn að þau
myndu fallast á þann kvóta sem
þeim var úthlutaður, önnur aðildar-
ríki kvörtuðu undan að þeirra fram-
leiðslukvóti væri of lítill. Saudi
Arabía hefði átt að draga úr olíu-
framleiðslu um 16%, eða minnka
hana niður í 3,76 milljón olíuföt á
dag, samkvæmt útreikningum ráð-
herrans.
OPEC-ríkin telja framleiðslutak-
mörkun aðildarríkjanna til einskis
ef Saudi Arabía tekur ekki þátt í
henni. Yamani sagði að fundinum
loknum að takmörkun væri til lítils
ef Bretland og Noregur drægju
ekki einnig úr framleiðslu og sagði
að Saudi Arabía myndi ekki minnka
framleiðslu fyrr en þessi lönd gerðu
það. Sumir fréttaskýrendur telja að
Saudi Arabía vilji að olíuverð lækki
enn svo að OPEC-ríkin læri lexíu
og standi við framleiðslukvóta sem
þau sættast á f framtíðinni, en það
hefur oft orðið misbrestur á að þau
gerðu það hingað til.
Hver höndin var uppá móti ann-
arri þegar ráðherrafundurinn leyst-
ist upp. Ráðherrar Saudi Arabíu og
Venezúela sögðust ekki ætla að
draga úr framleiðslu, ráðherra
Sameinuðu arabísku furstadæm-
anna sagði að framleiðslukvóti
þeirra ætti að hækka en ekki lækka
og önnur ríki sögðust bíða þess að
önnur ríki riðu á vaðið og minnkuðu
olíuframleiðslu sína áður en þau
gerðu það. Ráðherramir hafa nú
tíma til að hugsa ráð sitt betur áður
en þeir setjast niður aftur og reyna
að fínna leið til að draga úr olíu-
framleiðslu.
ab