Morgunblaðið - 27.03.1986, Blaðsíða 60

MORGUNBLAÐIÐ; FIMMTUDAGUR 27. MARZ1986
60
Samfelldur skóladagur er eitt
brýnasta hagsmunamál heimilanna
eftirSalome
Þorkelsdóttur
V*
Vinnuhópurinn sem Ragnhildur
Helgadóttir fv. menntamálaráð-
herra skipaði í upphafi þessa kjör-
tímabils og hafði það hlutverk að
kanna tengsl heimila og skóla,
samfelldan skóladag og nestismál
skólabama, hefur nú skilað seinni
áfangaskýrslu sinni. í hópnum áttu
sæti: Salome Þorkelsdóttir, alþing-
ismaður, formaður, Sólrún Jens-
dóttir, skrifstofustj., varaformaður,
Bryndís Steinþórsdóttir, kennari,
ritari, Áslaug Friðriksdóttir, skóla-
stjóri, Guðrún Agnarsdóttir, al-
þingismaður, Helga Hannesdóttir,
læknir, Hrólfur Kjartansson, deild-
arstjóri, Sigrún Magnúsdóttir,
kaupmaður, Þórunn Gestsdóttir,
blaðamaður.
Með skipan vinnuhópsins var
mörkuð stefna ríkisstjómarinnar í
þessu brýna hagsmunamáli ungs
fólks í landinu. Máli sem varðar
böm, unglinga og foreldra með
böm á framfæri. Máli sem tengist
forvamarstarfi á sviði slysavama
og heilsugæslu.
Skýrslur vinnuhópsins hafa feng-
ið jákvæðar undirtektir foreldra og
skólamanna en ýmsir spyija nú:
Hvað verður gert með þessar
skýrslur? Ætla stjómvöld að fylgja
þeim eftir með aðgerðum?
Hvers vegna samfelld-
ur skóladagur?
Ein meginástæða óskanna um
samfelldan skóladag (samfellda
viðveru), er sú að mikið er um
útivinnu beggja foreldra.
Samkvæmt könnun vinnuhópsins
meðal foreldra barna í grunnskólum
á höfuðborgarsvæðinu vinna a.m.k.
68% mæðra utan heimilis og 15,5%
þeirra sem svömðu eru einstæðir
foreldrar — aðallega einstæðar
mæður.
grenni skóla er ljóst að líkur á
umferðarslysum þar sem böm og
unglingar eiga í hlut minnka ef
ferðum milli heimila og skóla fækk-
ar.
Mismunandi er eftir skólum
hvað á vantar til að koma á
samfelldum skóladegi.
Skv. könnun vinnuhópsins eftir
úrtaki úr foreldrahópi gmnnskóla-
bama í Reykjavík/Reykjanesi
1983—’84 nýtur u.þ.b. þriðjungur
bama á gmnnskólaaldri samfelldr-
ar viðveru í skólanum, að mati
skólastjóra em það einkum böm í
1.—3. bekk. Tæplega helmingur
þeirra býr við samfelldan vinnudag.
Um fjórðungur gmnnskóla-
barna hefur sundurslitna stunda-
töflu og þarf að fara fjórum
Salome Þorkelsdóttir
með því að:
1.1 Bæta skipulag og stunda-
skrárgerð.
Aukin tölvueign skóla gerir
kleifft að hagnýta þá tækni við
stundaskrárgerð. Við skipulag
skólastarfsins verður nemand-
inn, tími hans og vinna að vera
í brennidepli.
Þegar kennarar skipta vinnu
sinni á milli skóla, verða þeir
skólar sem í hlut eiga að hafa
samráð um skiptinguna. Fastur
viðverutími kennara í skólum
eykur líkur á samfelldni hjá
nemendum.
1.2 Taka tillit til samfelldni við
hönnun skólahúsnæðis og í
framkvæmdum við skóla-
byggingar.
Fyrsta skrefið í átt til meira öryggis, jákvæðari námsárangurs og betri heilsu barna og unglinga á
íslandi eru skólamáltíðir.

Önnur ástæða er stóraukin
slysahætta sem fylgir tíðum ferð-
um ungra barna og unglinga
milli skóla og heimila, oft er yfir
miklar umferðargötur að fara.
Þrátt fyrir að gerðar séu marg-
víslegar ráðstafanir til að tryggja
öryggi bama í umferðinni í ná-
sinnum eða oftar á dag milli
skóia og heimilis, eða búða milli
kennslustunda. Ósamfelldni er mest
hjá 9, 10 og 11 ára nemendum.
Nauðsynlegt er að bæta aðstöðu
meirihluta nemenda að þessu leyti
og bregðast sérstaklega við ástand-
inu hjá miðstigi (9—11 ára) grunn-
skóla, a.m.k. í Reykjavík og á
Reykjanesi.
Hvað þurfum við
að gera?
Augljóst er að stefna þarf að
samfelldri viðveru og heilstæðari
vinnudegi nemenda.
Tillögur vinnuhópsins eru eftir-
farandi:
1. Stefnt verði að samfelldri við-
veru nemenda í grunnskólum
Stóraukin slysahætta fylgir tíðum ferðum ungra barna og unglinga milli skóla og heimila, oft er yfir
miklar umferðargðtur að fara. Slysatíðni bama og unglinga á íslandi er með þeirri hæstu sem gerist
í heiminum.

Miða þarf stærð skóla eða
stærð skipulagseininga innan
skóla við 400—600 nemendur
eða færri.
Hafa skóla einsetta, eða því
sem næst.
Gera ráð fyrir vinnuaðstöðu
nemenda og kennara utan
fastra kennslustunda.
Gera ráð fyrir aðstöðu til að
afgreiða og neyta skólanestis
eða aðstöðu til að framreiða
og neyta skólamáltíða. Stuðla
þarf að frekari þróun í hönnun
færanlegs skólahúsnæðis.
Hraða uppbyggingu aðstöðu
fyrir list- og verkgreinar.
1.3 Efla skólasöfn og vinnuað-
stöðu nemenda utan fastra
kennslustunda.
Tryggja verður hveijum skóla
lágmarks bókakost. Auka þarf
fjölbreytni gagna á skólasöfn-
um og gera þau að e.k. miðstöð
skólastarfsins. Koma þarf upp
iesaðstöðu í tengslum við skóla-
söfn.
1.4 Gefa kost á nestispökkum
eða máltíðum á skólatíma.
Ráða þarf sérstakt starfsfólk
til að sjá um móttöku, af-
greiðslu og íjárreiður vegna
nestispakka. Sjái nemendur og
kennarar um skólanesti eða
skólamáitíðir, verður að um-
buna þeim fyrir vinnu sína. Til
að auka iíkur á að skólanesti
eða máltíðir verði almennt
notaðar þarf að stilla verði í
hóf. Skólamatur verður að vera
í senn hollur, næringarríkur,
og Qölbreyttur og falla að sí-
breytjlegum smekk nemenda.
1.5 Skipuleggja akólastarf á
sveigjanlegan hátt.
„Skólamáltíðir eru
mikilvægur þáttur sem
eykur líkur á samfelld-
um skóladegi. Það er
ekki fyrr en nú hin síð-
ari ár að farið er að
ræða í alvöru um þörf-
ina á að nemendum sé
tryggð líkamleg næring
í skólanum. Má það
merkilegt teljast að á
sama tíma og vinnu-
staðamáltíðir hafa tek-
ið við af heimamáltíð-
um um miðjan daginn
hjá flestum fjölskyld-
um, vegna breyttra
aðstæðna á vinnumark-
aði, skólar ekki undan-
skildir sem vinnustaðir
kennaranna, hafa börn-
in gleymst.“
Athuga þarf möguleika á að
haga skipulagi starfsins þannig
að nemendur geti byijað og
lokið skóladegi á mismunandi
tímum.
Fella verður kennslu í list- og
verkgreinum inn í aðra kennslu
þannig að bæði viðvera og
verkefni skóladagsins myndi
eðlilega heild.
Losa þarf um fastmótað
bekkjakerfi ef önnur hópaskip-
an eykur samfelldni.
2. Tengsl heimila og skóla verði
efld með því að:
2.1 Auka og bæta upplýsinga-
streymi milli heimila og
skóla.
2.2 Efla starfsemi foreldra- og
kennarafélaga.
2.3 Auka bein kynni og þátttöku
foreldra í skólastarfi.
2.4 Auka áhrif foreldra í stjórn
skóla.
Tillögur vinnuhópsins fela ekki í
sér þörf á umtalsverðum breyting-
um á lögum um grunnskóla, heldur
er fyrst og fremst um framkvæmd-
arátriði að ræða (skipulagsatriði),
með einni undantekningu þó, tillaga
2.4: „auka áhrif foreldra í stjóm
skóla.“
Vinnuhópurinn mælir eindregið
með því að við hvem grunnskóla
starfi skólaráð sem sé stjórn skólans
til ráðuneytis um innri mál skólans.
Með því að treysta samband for-
eldra og starfsfólks skóla og draga
þannig úr skörpum skilum milli
heimila og skóla má koma í veg
fyrir mistök og misskilning vegna
skorts á kynnum eða eðlilegum
tengslum. Með því að gera foreldra
og nemendur samábyrga um dag-
legan rekstur skólanna er hægt að
auka gagnkvæmt traust, tillitssemi
og virðingu fyrir sameiginlegum
verkefnum heimila og skóla, mennt-
un oguppeldi.
í beinu framhaldi af tillögum
vinnuhópsins hefur greinarhöfund-
ur lagt fyrir Alþingi frumvarp um
stofnun skólaráða við grunnskóla.
Skólaráði er ætlað að vera stjóm
skólans til ráðuneytis um innri mál
hans, svo sem kennsluskipan,
starfsáætlanir, skólatíma, slysa-
varnir og félagslíf í skólanum og
fleira sem varðar daglega starfsemi
skólans.
Fulltrúar í skólaráði skulu valdir
við upphaf skólaárs tl eins árs í
senn. Skulu þeir tilnefndir af kenn-
urum, öðrum starfsmönnum skóla,
foreldrum og nemendum.
Tilgangur með stofnun skólaráða
er að skapa sameiginlegan vettvang
fyrir skólanefnd, foreldrafélag,