Morgunblaðið - 08.04.1986, Qupperneq 29

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 8. APRÍL1986
29
Hrikalesur samdráttur
á sölu uílarvöru
Rætt við Yngva Guðmundsson, ráðgjafa hjá Iðntækni-
stofnun, sem var nýlega á ferð í Bandaríkjunum
New York. Frá Jóni Ásgeiri Sigurössyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
YNGVI Guðmundsson, prjónatæknir, hefur um árabil starfað í ullar-
iðnaðinum, en síðustu fjögur árin sem ráðgjafi hjá Iðntæknistofnun.
Hann hefur ferðast víða um landið og liðsinnt mönnum við hönnun
á nýjum litum og efnum. Eitt af verkefnum hans hjá Iðntæknistofnun
var vöruhönnun fyrir ptjónastofuna Vöku á Sauðárkróki. Yngvi
kynnti sér stöðu ullarinnflutnings til Bandaríkjanna, þegar hann var
á ferð hér í marsbyrjun og hafði fréttaritari tal af honum í New York.
„Ég skoðaði óhemjumikið fram-
boð af peysum og ullarvörum frá
fjölmörgum þjóðum á PRET-
sýningunni, sem gefur tóninn fyrir
ullarverslunina í Bandaríkjunum í
haust. Langmest af þessum ullar-
vörum fellur vel að annarri tísku
samtímans, en jafnframt mátti sjá
þama menn sem enn reyna að stæla
íslenska ullarvöru.
A sýningunni voru Skotar, írar
og Austurríkismenn áberandi með
handprjónaðar, sérhannaðar og
dýrar flíkur. Það sáust líka flíkur
handpijónaðar í Kanada og Banda-
ríkjunum úr íslensku bandi og þær
seljast á rokverði. Júgóslavar voru
með frábæra hönnun að því mér
fannst, margt af þeirra vöru er úr
íslensku bandi.
Ég tel að við íslendingar séum
að dragast aftur úr. Við stöndum
á vendipunkti í ullariðnaðinum
núna, annaðhvort tökum við okkur
á, og missum ekki það sem áunnist
hefur, eða þróunin verður á verri
veg.
Mér fannst líka athyglisvert á
PRET-sýningunni, að þar tvinnuðu
menn saman ýmis efni í sömu
peysunni, fjóra grófleika af gami,
sumt glansandi, sumt hnökrótt og
sumt eins og silki. Þetta gerði
peysumar, sem vom bæði handunn-
ar og vélprjónaðar, mjög léttar og
skemmtilegar.
Við emm vel búnir tækjum heima
og getum keppt við þá sem standa
framarlega, hvað snertir sjálfa
framleiðsluna. En það vantar meiri
fjölbreytni í hráefninu. Við emm
staðnaðir í úrvali á gamtegundum,
bæði litum og sverleika á gami.
Við höfum alltof mikið takmarkað
okkur við þykkar flíkur og utanjrfir-
flíkur.
Á sýningunni var einn íslenskur
aðili, Lesprjón, all_s ekki með verri
vöm en tíðkast á íslandi, en miðað
við hinar peysumar og ullarvömna
á PRET, virtist þetta hreinlega
púkaleg vara.“
— Er sala á ullarvamingi að
dragast saman?
„Mér sýnist það á öllu. Við Úlfur
Sigurmundsson fómm til Princeton
og ræddum við Robert Landau, sem
margir Islendingar þekkja, sérstak-
lega þeir sem em í ullariðnaðinum.
Þar var það sama sagan, Landau
segir að íslenska varan sé að drag-
ast hrikalega aftur úr, verslun hans
við ísland hefur dregist stórkost-
lega saman í ár. Hann verslar með
sama magn og áður en skiptir við
aðra sem bjóða seljanlegri, fallegri
vöm.
Til dæmis sagði hann okkur að
mesta salan hjá honum væri núna
í júgóslavneskum peysum. Hann
sagði að sala á íslenskum treflum
hefði hmnið, en í staðinn hefði hann
fengið kasmírtrefla frá Skotlandi.
Islensku teppin em því miður alltaf
eins, sagði hann.
íslenskir framleiðendur hafa ekki
aðlagað sig tískunni og tekið nægi-
legt tillit til óska neytenda og
markaðar, sagði Robert Landau.
Hann telur ekkert athugavert við
íslensku vömna, annað en það, að
hún hefur ekki rétta útlitið. Litir,
snið og a nnað em ekki í takt við
tímann."
— Hversvegna drögumst við
aftur úr?
„Það er engin þróun í peysum
hjá okkur, sömu munstrin notuð
aftur og aftur. Nú er komið meira
af svonefndum strúktúrmynstmm,
það má segja að það sé prjónað af
fingmm fram. Best seldu peysumar
í dag em handprjónaðar peysur frá
Júgóslavíu — úr íslenskum lopa!
Strúktúrprjón er ekki ákveðið
munstur, heldur svona afstrakt.
Þetta er í mörgum björtum litum úr
handpijónabandi frá Álafossi.
Ég fór ennfremur í heimsókn til
Alþjóða ullarstofnunarinnar ásamt
Jóhanni Scheving hjá Álafossi og
Úlfi Sigurmundssyni verslunarfull-
trúa. Þar hittum við einn af for-
svarsmönnunum, herra Goldsmith,
og hans álit er hreint út sagt að
við séum staðnaðir. Hann var alveg '
hissa á hvað okkur hefur gengið
vel hingað til. Hann orðaði það sem
svo að það væri vel skiljanlegt,
einmitt vegna þess hve okkur hefði
gengið vel, hversu illa okkur gengur
að breyta til. Við séum fangar fyrri
velgengni.
Við skoðuðum tæknideild Ullar-
stofnunarinnar. Þar vom menn
sama sinnis og Goldsmith, þeim
fannst aðdáunarvert hve vel okkur
hafði tekist með þessa ull. Tækni-
deildarmenn mæltu með því að við
legðum meiri áherslu á tilraunir
með þróun á ullarbandinu, og not-
uðum lítil tæki, sem reyndar em
ekki til heima enn. Þannig væri
hægt að gera tilraunir með fram-
leiðslu á nokkmm kílóum af gami
í einu.
Þeir bentu á að flokka mætti
ullina betur og skilja þelið frá tog-
inu, taka grófu hárin frá og fá
þannig mýkra band. Allt bendir til
þess að núna verði voðin þynnri og
þeir bentu okkur á að við þyrftum
að eignast fíngerðari pijónavélar.
Þetta gengur í bylgjum, undanfarin
ár hefur grófa pijónið haldið velli
en núna stefnir allt í fínlegri pijóna-
vöm, hún er orðin vinsælust.
Við getum vel nýtt þau tæki sem
búið er að fjárfesta í heima, en þá
verðum við að breyta gaminu í takt
við tískuna og óskir neytenda. ís-
lenska ullin er sem slík þekkt og
vel metin í Bandaríkjunum. Samt
megum við ekki leggja alla áherslu
á hefðbundna íslenska peysu-
munstrið sem raunar er sígilt, við
verðum að selja íslenskt hugvit og
hönnun. Halda áfram.
Ég vil að lokum ráðleggja mönn-
um að hafa vaðið fyrir neðan sig
áður en þeir stefna inn á Banda-
ríkjamarkað og hafa samráð við
Úlf Sigurmundsson viðskiptafull-
trúa, hann hefur mjög góða yfírsýn
yfír stöðu mála hér," sagði Yngvi
Guðmundsson.
Morgunblaðið/JÁS
allar?
Hann telur að ævinlega hljóti að
vera ákveðin spenna á milli frelsis
og valds, valdi verði að beita til að
tryggja frelsið, hann leggur mikla
áherslu á, að það hvíli sú skylda á
samfélaginu að útrýma fátækt. í
þessu viðtali er Popper kallaður
sveigjanlegur frálshyggjumaður.
En Popper er sérkennilegur
maður, sem sjá má víða af því, sem
hann segir sjálfur um sjálfan sig
og af því, sem aðrir hafa sagt um
hann. Úr ævisögu Poppers er fræg
sagan af viðureign hans og Witt-
gengsteins á fundi heimspekifélags
í Cambridge, sem lyktaði með því
að Wittgenstein gekk af fundi. Ýmis
slík atvik hefði verið fróðlegt að
spyija Popper út í. Einnig hefði ég
gjaman vilja sjá svar hans við einni
ráðgátunni í kenningu hans um vís-
indin. Hún byggist á því, að ein
afleiðing kenningar hans er sú, að
eina gilda ályktunaraðferðin er af-
leiðsla og að við getum aldrei sagt
í bókstaflegum skilningi, að við
vitum eitthvað. Þessu virðist fylgja,
að allar skoðanir, sem ekki styðjast
við afleiðslu, séujafngildarogengin
Karl Popper
leið að gera upp á milli þeirra eins
og heilbrigð skynsemi virðist þó
segja okkur að sé eðlilegt og sjálf-
sagt. En um þetta er ekki fjallað.
Hannes spyr Popper einu sinni,
hvort hann hafí ekki ofmetið fá-
tæktina meðal almennings eftir
iðnbyltinguna. Viðbrögð Poppers
eru þessi: „Popper gerði hlé á
samtali okkar, stóð upp, seildist í
bókaskápinn, náði í nokkrar skáld-
sögur frá nítjándu öldinni eftir lítt
kunnan breskan rithöfund, frú El-
isabet C. Gaskell, og sýndi mér.
Ein bókin hét „North and South"
og hafði fyrst komið út 1855, önnur
„Mary Barton" og var frá 1847.
'En í báðum bókunum er mörgum
orðum farið um sára fátækt al-
mennings á árum iðnbyltingarinn-
ar. Popper sagði, að hann hefði lesið
þessar bækur ungur og orðið fyrir
miklum áhrifum af þeim. Enginn
vafí væri á því, að frú Gaskell hefði
reynt að segja svo satt og rétt frá
sem hún hefði getað.“ Þetta er
svarið. Ég skal játa, að ég ætlaði
vart að trúa mínum eigin augum,
þegar ég hafði lesið þetta.
Hitt meginefni þessa heftis er
grein Matthíasar Johannessen, sem
hann nefnir „Fijálshyggja og vel-
ferðarþjóðfélag". Þetta er löng og
mikil ritgerð og fjallað er um marga
hluti og mikilsverða. Ritgerðin ber
svipmót höfundar síns, er prýðilega
skrifuð en í henni eru rakin svo
mörg efni, að lesandi verður að
hafa sig allan við að halda þræðin-
um. En það er þráður og hann
nokkuð merkilegur. Ef við notum
titilinn til að lýsa aðalefni ritgerðar-
innar, þá má segja, að Matthías
leitist við skýra, hvemig mögulegt
er að vera bæði fijálshyggjumaður
og styðja velferðarríkið. En eins og
kunnugt er, hefur það verið eitt
einkenni á málflutningi ftjáls-
hyggjumanna, að þeir gagnrýna
undirstöður velferðarríkisins. Það
þarf að vísu ekki að þýða, að þeir
séu mótfallnir velferðarríki í hvaða
mynd, sem er, miklu fremur að
þeir vilji, að fijáls framlög borga-
ranna séu stærri hluti, en nú er,
af þeim íjármunum, sem notaðir
eru til velferðarmála. Rökin eru
þau, að nýtingin á fjármagninu yrði
mun betri og það væri líka meir í
samræmi við hugmyndir okkar um
réttindi einstaklinga, að þeir ráð-
stöfuðu stærri hluta af tekjum sín-
um sjálfír en nú er vegna þess
hlutfalls, sem fer í skatta. Matthías
bendir á einn mjög mikilsverðan
hlut í þessu sambandi. Hann er sá,
að eigi ég að gefa einhveijum öðrum
fé til að hann geti lifað mannsæm-
andi lífi, þá væri í því fólgin ákveðin
lítilsvirðing fyrir hann að þurfa að
þiggja fé frá mér eða hvaða öðrum
einstaklingi, sem vera skal. Það
væri því afturför frá því kerfi, sem
nú er. Annað stef í ritgerð Matt-
híasar er að fijálshyggjan sé ekki
Hönnun, g-arn og litaval
geta bjargað ullarvöruút-
flutningi, segir Yngvi
Guðmundsson, _ sem er
þarna ásamt Úlfi Sigur-
mundssyni, viðskiptafull-
trúa á götu í New York.
nein ein kenning heldur miklu frem-
ur sú skoðun, að öllum mönnum sé
fíjálst að hafa skoðun, sama hver
hún er. Hann rekur því nokkuð í
sundur ólíkar kenningar fijáls-
hyggjumanna, fjallar nokkuð um
fjölhyggju og hvað í henni felst.
Vikið er að margvíslegum heim-
spekilegum efnum í þessu viðfangi.
Það, sem kannski þykir fróðlegast
í þessari ritgerð eru athugasemdir
Matthíasar við ritgerð Þorsteins
Gylfasonar um réttlætið. Hann birt-
ir langt bréf frá Jónasi Haralz,
bankastjóra, sem andmælir í mörg-
um meginatriðum hugmyndum
Þorsteins. Matthías rekur nokkuð
sögu orðsins „óland“, sem Þorsteinn
notar um orðið „utopia“. Það væri
óskandi, að um þessa ritgerð Matt-
híasar sköpuðust umræður, því að
hún á það skilið.
í inngangsorðum þessa heftis,
sem beint er til lesenda segir svo:
„Þeir Þorsteinn og Vésteinn hafa
líklega aldrei heyrt það, sem segja
má, að sé stefíð í þessu hefti — að
fíjálshyggjan er ekki ein.“ Ég veit
ekkert um hugmyndir Vésteins
Lúðvíkssonar um fíjálshyggju, en
það ætti öllum lesendum „Rauðs
fyrirlesturs" Þorsteins Gylfasonar
að vera kunnugt, að hann gerir sér
ljósa grein fyrir því. Það er aðalefni
þess lesturs.