Morgunblaðið - 25.06.1986, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 25. JÚNÍ1986

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
HaraldurSveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 450 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 40 kr. eintakiö.
Hjartaskurðlækn
ingar á Islandi
Hjartaskurðlækningar eru
nú hafnar á Landspítalan-
um í Reykjavík og markar það
tímamót í heilbrigðisþjónustu
hér á landi. Með tilkomu þeirra
má heita, að allar helstu sér-
greinar læknisfræðinnar séu
stundaðar í sjúkrahúsum
okkar. íslendingar standa því
jafnfætis nágrannaþjóðunum á
sviði mikilvægustu lækninga
og hlýtur það að teljast afrek
fyrir fámenna þjóð.
Það mun hafa verið pró-
fessor Hjalti Þórarinsson, sem
fyrstur manna vakti athygli á
nauðsyn þess að hefja hjarta-
skurðlækningar á íslandi. Það
var í Læknablaðinu 1968, fyrir
tæpum 18 árum. Síðan hefur
hugmyndin nokkrum sinnum
komið til tals, en veruleg hreyf-
ing komst ekki á málið fyrr en
Matthías Bjamason, þáverandi
heilbrigðisráðherra, skipaði
nefnd árið 1988 til að kanna
möguleika á hjartaskurðlækn-
ingum hér á landi. Er niður-
staða nefndarinnar lá fyrir
ákvað ráðherrann, að skurð-
lækningar þessar skyldu
hefjast snemma árs 1986, sem
og raun hefur orðið á. Samið
var um það við Háskólasjúkra-
húsið í Uppsölum, að það ann-
aðist þjálfun lækna og hjúkrun-
arfólks. Er sérstök ástæða til
að fagna því samstarfí, sem
tókst við Svia í þessu máli.
Þeir hafa veitt þjálfunina end-
urgjaldslaust og til Uppsala
munu íslendingar áfram geta
sótt ráðgjöf og aðstoð á sviði
hjartaskurðlækninga.
Rökin fyrir því að hefja
hjartaskurðlækningar hér á
landi í stað þess að halda áfram
að sækja þessa þjónustu til
erlendra sjúkrahúsa, em eink-
um af tvennu tagi. Annars
vegar er bent á hversu margir
íslendingar þurfí á hjartaað-
gerðum af ýmsu tagi að halda.
Þeir hafa verið um 200 á ári
að undanfömu. Kostnaður
almannatrygginga vegna utan-
fara þessara sjúklinga nam 76
milljónum króna á árinu 1984,
á þágildandi verðlagi. Útreikn-
ingar sýna, að það er beinlínis
hagkvæmt frá fjárhagslegu
sjónarmiði að stunda hjarta-
skurðlækningar hér á landi, ef
tækni, þekking og mannafli er
á annað borð fyrir hendi. Fjár-
hagslegi þátturinn er ákaflega
þýðingarmikill, en ræður þó
ekki úrslitum. Hinn mannlegi
þáttur skiptir ekki minna máli
og þar er komið að síðari rök-
semdinni fyrir hjartaskurð-
lækningum hér á landi. Ferða-
lög hjartasjúklinga til útlanda
og dvöl á erlendum sjúkrahús-
um reynir augljóslega meira á
þrek þeirra, andlegt sem líkam-
legt, en sjúkrahúsvist hér á
landi. Utanfarimar reyna líka
á vandamenn sjúklinganna og
skapa þeim margs konar óþæg-
indi.
Það em svo enn rök fyrir
hjartaskurðlækningum hér á
landi, að hugsanlega verður
unnt að sinna hjartasjúklingum
frá Færeyjum og Grænlandi,
og ef til vill fleiri löndum, auk
íslenskra sjúklinga, og koma
þá að sjálfsögðu greiðslur fyrir.
Hjarta- og kransæðasjúk-
dómar em nú algengustu dán-
arorsakir Islendinga og í ljósi
þess hljóta heilbrigðisyfírvöld
að leggja mikla áherslu á
hjartalækningar af öllu tagi,
þ. á m. skurðlækningar.
Ánægjulegt er hversu góð
samvinna hefur tekist við sjúkl-
ingana sjálfa og félagsskap
þeirra, Landssamtök hjarta-
sjúklinga. í því sambandi má
rifja upp fjársöfnunina, sem
samtökin efndu til í fyrrasumar
til að unnt væri að kaupa full-
komin tæki á bijóstholsskurð-
deild Landspítalans, þar sem
hjartaskurðlækningamar em
nú stundaðar. Þetta framtak,
og þær undirtektir sem það
fékk, sýnir að almenningur í
landinu fellst á nauðsyn hjarta-
skurðlækninganna og hlýtur
það að vera uppörvandi fyrir
þá, sem ákvörðunina tóku og
lækningunum sinna.
Að mati lækna verður unnt
að sinna um 90% nauðsynlegra
hjartaaðgerða hér á landi.
Sjúklingar með bilaðar hjarta-
lokur og meðfædda hjartagalla
verða væntanlega að leita
lækninga erlendis. Vegna fá-
mennis þjóðarinnar og tak-
markaðrar fjárhagsgetu verður
aldrei unnt að sinna öllum
læknisverkum, sem nauðsynleg
em talin, hér á landi. Við
munum áfram þurfa að leita
liðsinnis fæmstu sérfræðinga í
læknisfræði í nágrannalöndun-
um. Hins vegar er það rétt
stefna, að lækningar á íslandi
séu ætíð á jafn háu stigi og
það sem best gerist erlendis,
svo framarlega sem geta þjóð-
arinnar leyfír og skynsamlegt
er talið hveiju sinni.
Norðmenn efla t
invið Vestur-Evr
eftir Áke Sparring
Ágreiningur við Bandaríkja-
menn vegna stefnu þeirra í af-
vopnunarmálum og samningur
til 20 ára um sölu á gasi til
meginlands Evrópu móta útlinur
utanríkisstefnu ríkisstjórnar Gro
Harlem Brundtland í Noregi.
Stefna Norðmanna í öryggismál-
um hefur að mestu haldist óbreytt
frá inngöngu þeirra í Atlantshafs-
bandalagið. í hugum Norðmanna
hafa Bandaríkin og NATO verið
eitt og hið sama. Við lok seinni
heimsstyijaldarinnar gátu Banda-
ríkjamenn einir boðið Norðmönnum
nauðsynlega vemd og svo er enn.
Noregur er lítið land en hemað-
arlegt mikilvægi þess er ótvírætt.
Ef floti Sovétmanna næði undirtök-
unum á Noregshafi gæti hann
hindrað skipaferðir á sjóleiðinni
milli Bandaríkjanna og Vestur-
Evrópu og samtímis einangrað
Norðmenn frá bandamönnum sín-
um. Ef Bandaríkjamenn fengju
yfirráð yfir Noregshafí, gætu þeir
ráðist á strategíska kjamorkukaf-
báta Sovétmanna í Barentshafí. Þar
með myndu þeir raska ógnaijafn-
væginu og ógna stöðu Sovétríkj-
anna sem stórveldis.
Ekkert ríki getur haft yfirráð á
Noregshafi án þess að ráða einnig
strönd Norður-Noregs. í þessu er
vandi Norðmanna fólginn.
*
Oháð stefnumótun
Innan norska Verkamanna-
flokksins er mönnum þetta ljóst.
Johan Jörgen Holst, vamarmála-
ráðherra, og Knud Frydenlund,
utanríkisráðherra, eru báðir ein-
dregnir fylgismenn aðildar Norð-
manna að Atlantshafsbandalaginu.
Hið sama gildir raunar um mikinn
meirihluta norsku þjóðarinnar.
Frydenlund hefur sagt, að vinsam-
leg samskipti við Sovétríkin séu
undir því komin að traust ríki í
samskiptum Norðmanna og Banda-
ríkjamanna. Þó er ljóst, að Verka-
mannaflok'kurinn leitast nú við að
fá meira svigrúm í samskiptum við
hinn öfluga bandamann sinn.
Til þessa liggja einkum tvær
ástæður.
Ekki er reiknað með, að Banda-
ríkjamenn haldi úti hersveitum sín-
um í Evrópu til eilífðamóns. Evr-
ópumenn verði því að vera undir
það búnir, að til brottflutnings
þeirra kunni að koma. Norðmenn
geta ekki staðið einir. Því telja
menn innan Verkamannaflokksins,
að Norðmenn þurfí að taka upp
aukin samskipti við ríki Vestur-
Evrópu og þessum sömu ríkjum sé
einnig akkur í því.
Seinni ástæðan er sú, að Norð-
menn, líkt og aðrar þjóðir Evrópu,
trúa og vona að takast muni að
koma á slökun í samskiptum aust-
urs og vesturs. Innan Verkamanna-
flokksins gætir nú tortryggni gagn-
vart áformum Bandaríkjamanna.
Að hluta til kunna að vera sálfræði-
legar ástæður fyrir þessari tor-
tryggni: Stjóm Reagans Banda-
ríkjaforseta er að verulegu leyti
hætt að hlusta á sjónarmið Evr-
ópuþjóða. Að hluta má rekja tor-
tryggnina til aðgerða Bandaríkja-
manna. í Noregi telja menn gjörðir
þeirra fremur auka spennu í stað
þess að stuðla að slökun.
Ráðamenn innan Verkamanna-
flokksins eru teknir til við að leggja
áherslu á evrópsk sérkenni sín.
Innan borgaraflokkanna gætir hins
sama.
Áke Sparring, fjirrum forstjóri
sænsku utanrikisstofnunarinnar.
Þegar áform voru uppi um það
1971-74 að vamarliðið hyrfi héð-
an í áföngum, fékk Einar Ágústs-
son, utanríkisráðherra, Sparring
til að gera úttekt á öryggis-
hagsmunum íslands. Skýrsla
hans vakti miklar umræður, en
hann mælti ekki með varnarleysi.
Hér sést hann tala á fundi sam-
taka um vestræna samvinnu fyrir
nokkrum árum.
Að mati norska Verkamanna-
flokksins ógna jrfírráð Sovétmanna
í Austur-Evrópu fríði í Evrópu.
Ráðamenn innan flokksins telja, að
þrátt fyrir að Sovétmenn eigi í
vaxandi erfiðleikum með að halda
ríkjunum þar í jámgreip sinni muni
þeir aldrei hverfa frá Austur-
Evrópu, á meðan spenna er í Evr-
ópu. Slökun komi aðeins til sögunn-
Kátínaá
Lækj artorgi
hjá Kastrup
Leiklist
Jóhanna Kristjónsdóttir
Teatergruppen Kastrup sýndi
á Lækjartorgi.
Abel Spendabel — hvad koster
en sabel.
Leikstjóri: Terkel Spanasbo.
í LEIKSKRA Norrænu leiklistar-
N0RRAN N0RDISK P0HJ0ISMAISET
leiklistorhótíd omoiöt- omotöön-
anugomonna teotertestieol teotterilestlvoolit
Reykjarik Reykjorik Reykjonk
22.-29. júní 1986 22 -29. jum 1986 22.-29 kesdkuu 1986
8ANDALAG ISlfNtKRA UIKriUGA
hátíðarinnar segir að Kastrup-
leikhópurinn eigi sitt leikhús og
fáist við fjölbreytt verkefni frá
gamanleikritum til nútíma
drama. Leikhópurinn hefur unnið
saman að sögunni og komið með
hugmyndir um tónlistina.
Sýning Kastrup-hópsins á
Lækjartorgi í gær, þriðjudag, var
fyrsta sýning erlends hóps á
þessari leiklistarhátíð. Fjöldi
manns safnaðist saman til að
fyigjast með sýningunni og
kátínan var í öndvegi bæði hjá
leikumm og áhorfendum.
Það virðist vaka fyrir leik-
hópnum — svo að vitnað sé á
ný í leikskrána — að draga upp
eins konar hliðstæður í þessum
ærslaleik við söguleg þjóðarleið-
togamorð og jafnvel farið að rifja
upp goðafræðina og baráttu
guða og jötna. En því ekki bara
að líta á sýninguna sem sjálf-
stætt verk, án tengsla mismun-
andi flókinna við fomar tíðir og
atburði.
Söguþráðurinn er hressilegur:
í konungshöllinni em allir að
Frá sýningu Kastruphópsins.
skemmta sér. Drottningin á von
á sér og elur tólf ára telpukom,
sem reynist vera sveinstauli.
Yfírforinginn verður óhress, þar
sem hann ætiaði að taka við
hásætinu að kóngi látnum. Krýn-
ingarganga hefst og tveir kaup-
menn mæta með fallbyssu og
vilja skipta á henni og Jótlandi.
Síðan koma upp áform um að
drepa kónginn og yfírforinginn