Morgunblaðið - 26.07.1986, Qupperneq 10

10
MORGUNBLAÖID, LAUGARDAGUR 26. JÚLÍ 1986
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir ANDRÉS MAGNÚSSON
Er Víetnamstríðinu lokið?
TÍU ár eru nú liðin síðan kommúnistar í Víetnam lýstu yfir sam-
einingu Norður- og Suður-Víetnams, en Saigon féll ári áður.
Þrátt fyrir það er landið enn skipt og litlar líkur á því að íbúar
landsins sameinist í einni þjóð. Opinbert efnahagslíf er í molum,
þó svo að neðanjarðarhagkerfið blómstri, enda stjómendur Iands-
ins harðlínukommúnistar af gamla skólanum, og alls ófáanlegir
til nokkurra breytinga i frelsis- og framfaraátt. Ekki bætir úr
skák að í öllum helstu embættum sitja gamalmenni, sem gátu sér
gott orð fyrir herstjómarlist á ámm áður, en hafa síst vit á
stjórnmálum.
rátt fyrir að Norður-Víet-
namar hafí unnið stríðið, er
ástand þar nyrðra enn mjög
slæmt. Suður-Víetnam hefur hins
vegar risið úr öskunni sem fuglinn
Fönix. Landamæri eru ekki lengur
merkt inn á kort, en allir vita
hvar þau liggja og fæstir lands-
menn virðast telja að löndin muni
nokkum tíma sameinast að fullu.
Helsta áþreifanlega sönnunar-
gagnið um sameininguna er
nýlögð jámbraut milli Hanoi og
Ho Chi Minh-borgar, sem flestir
Víetnamar nefna reyndar enn
Saigon. í orði kveðnu er ferða-
frelsi í landinu, en áður þarf að
afla sér alls konar leyfa, og það
getur reynst strembið, eða
ómögulegt. Sé ferðast milli borg-
anna kemur munurinn á löndun-
um greinilega í ljós.
Hanoi er, eins og reyndar er
tekið fram í kynningarbæklingi
stjómvalda, leifar frá nýlendu-
tímanum. Þar er nú allt í niður-
níðslu, umferð er lítil sem engin,
enda msl og úrgangur hvarvetna
á götum og skortur á algengustu
neysluvömm er gífurlegur.
Þegar norður-víetnamski her-
inn mddist inn í Saigon, óttuðust
margir íbúar hennar, að norðan-
menn fæm ránshendi um borgina
og að hún yrði jafnvel lögð í rúst.
En þrátt fyrir margvíslegar
hefndaraðgerðir
norður-víetnamska innrásarhers-
ins, hélt borgin velli, og er nú
farin að líkjast því sem var fyrir
innrásina.
Búið er að endurbyggja þau
hverfi Saigon, sem skemmdust
eða eyðilögðust í innrásinni,
frönsk kaffíhúsamenning ein-
kennir miðbæinn og svarti
markaðurinn blómstrar.
Á honum má fá flest sem hug-
urinn gimist, allt frá japönskum
tölvuúmm upp í franska hátísku.
Stjómvöld hafa leyft popptón-
list að nýju, og þrátt fyrir að þau
segist hafa útrýmt vændi, verða
útlendingar áþreifanlega varir við
hið gagnstæða.
En þó að Suður-Víetnömum
líðist nú að hlusta á Rolling Ston-
es, em erlendar bækur og tímarit
enn stranglega bönnuð. Allar til-
raunir til stjómmálaumræðu, sem
ekki er með formerlq'um flokks-
ins, em umsvifalaust kæfðar.
Norður-víetnamskar hersveitir
þramma um götur og fylgjast
grannt með því að engin „gagn-
byltingarstarfsemi" fari fram, en
það er með sveigjanlegustu hug-
tökum. Að sjálfsögðu er strang-
lega bannað er að tala við
útlendinga.
íbúar Saigon hafa ekki tekið
neinum pólitískum stakkaskipt-
um, og litlar líkur á því að
félagatal kommúnistaflokksins
lengist að ráði. Þeir viðurkenna
að bandarísk áhrif á Suður-Víet-
nama hafí verið stórlega van-
metin, og sagði rithöfundur
nokkur fyrir skömmu, að neyslu-
hyggja sunnanmanna sé tíma-
sprengja, sem Bandaríkjamenn
hafí skilið eftir, og að erfíðlega
gangi að gera hana óvirka.
Einstaka kommúnistar segja
að þeir hafí tapað ormstunni um
Saigon, og að erfíðara hafí reynst
að sameina landið en Ho heitinn
taldi.
Kommúnistaflokkur Víetnams,
sem þykir öðmm kommúnista-
flokkum fremur ástunda „upp-
byggilega sjálfsgagnrýni", hefur
viðurkennt að margt hafí farið
öðravísi en ætlað var, en fírrir
flokkinn ábyrgð og kennir um
mistökum einstakra stjómenda,
mikilli fólksfjölgun, kostnaði við
að bjóða út her til Kambódíu,
skæmm við Kína og því að Sovét-
menn hafí hætt matvælaaðstoð
sinni.
Almenningur er orðinn lang-
þreyttur á þessum afsökunum
stjómvalda og vill sjá breytingar,
en litlar vonir em til þess að þær
verði á næstunni. Benda má á að
enginn vilji virðist til þess að kalla
herinn heim frá Kambódíu, en um
þriðjungur tekna landsins rennur
til setuliðsins þar.
Það sem hijáir ríkisstjóm Víet-
nams öðm fremur er Elli kerling.
Þegar Le Duan féll frá hinn 10.
þessa mánaðar, 79 ára að aldri,
vonuðu sumir bjartsýnismenn að
yngri maður tæki við, en öðra
nær, því að Tmong Chinh, hinn
nýi leiðtogi, er 80 ára gamall. En
aldur segir ekki alla sögu, því
þrátt fyrir að meðalaldur stjóm-
málaráðsins sé nálægt áttraeðu,
er enn verra að þar enginn ungur
í anda, á svipaðan hátt og Deng
Xiaoping er í Kína. Megnið af
æðstu ráðamönnum ríkisins em
gamlir hershöfðingjar, sem í eina
tíð sýndu mikla herstjómarsnilld,
fyrst í baráttunni gegn Frökkum
og síðar gegn Bandaríkjamönn-
um, en hafa aldrei haft hundsvit
á stjómmálum. Er því von, að illa
fari.
Hinn nýi ríkisleiðtogi, Tmong
Chinh, hefur verið þekktur fyrir
að vera einn mesti harðlínumaður-
inn í Hanoi. Er þess enn minnst,
þegar hann lagði drög að hrein-
kommúnískri landbúnaðarstefnu í
anda Maós, en hún hafði svo af-
drifaríkar afleiðingar, að Ho Chi
Minh rak hann án frekari um-
svifa, og var Ho þó enginn aukvisi,
þegar kenningamar vom annars
vegar.
Til gamans um tíma tvenna
má nefna að Giap hershöfðingi,
sá er stjómaði atlögunni að Dien
Bien Phu og átti heiðurinn að
fleiri herstjómarlegum snilldar-
verkum, er nú æðsti yfírmaður
allra fæðingarstofnana í Víetnam.
Erfitt er að spá fyrir um framtíð
Víetnam. Landið er enn klofið og
ólíklegt að það breytist í bráð.
Áhrif Rússa í landinu em tak-
mörkuð, enda hafa þeir dregið
vemlega úr stuðningi sínum við
stjómina. Að fenginni reynslu af
kommúnistastjómum, má þó ljóst
vera að margt getur breyst, og
lengi til hins verra. En verði Suð-
ur-Víetnam sífellt auðugra en
Norður-Víetnam, kann að hitna
vemlega í kolunum áður en yfír
lýkur.
(Helstu heimildir voru The Observer og
The EconomisL)
Norður-Víetnamskir hermenn í Saigon. „Ho frændi“ veifar góðlátlega í baksýn.
Um heið-
urinn að
tefla
Erlendar bækur
Jóhanna Kristjónsdóttir
Jeffrey Archer: A Matter of
Honour.
Útg. Hodder & Stoughton 1986.
Jeffrey Archer er mörgum
íslenzkum lesendum kunnur, þótt
mér vitanlega hafí engin bóka hans
verið þýdd. Langþekktastur er
Archer fyrir bókina First among
Equals sem getið var rækilega í
þessum dálkum á sínum tíma. Sú
bók varð metsölubók vítt um veröld
og aflaði Archer ákaflega mikillar
viðurkenningar og að verðleikum,
að mínu viti. Sú bók sagði frá fjór-
um mönnum, sem í bókarbyijun em
að snúa sér að stjórnmálaafskiptum
í Bretlandi og síðan em ferill þeirra
og tengsl rakin á hreint meistara-
legan hátt. Bókin sýndi að Archer
þekkir vel til innviðanna í brezkum
stjómmálum, enda er hann pólitíkus
sjálfur og var á sínum tíma yngstur
þingmanna þegar hann náði kjöri
1969, tæplega þrítugur að aldri.
Hann er nú einnig varaformaður
brezka Ihaldsflokksins.
Bókin A Matter of Honour er
splunkuný og sennilega ekki fáan-
leg í kilju enn. Samt er hún þegar
stokkin á metsölulista bæði í Bret-
landi og Bandaríkjunum.
Sögusvið og efnisval er eins ólíkt
Fremstum meðal jafningja og hugs-
ast getur. Sagan gerist 1966.
Aðalpersónan er Adam Scott, ungur
maður sem er tiltölulega nýlega
laus úr hemum og hyggur á störf
í utanríkisþjónustunni. Faðir hans
er látinn og arfurinn virðist lýr.
En Adam er arfleiddur að bréfi sem
faðir hans hafði þegið úr hendi
sjálfs Görings þegar Scott eldri
gætti Görings í fangelsi eftir stríðið.
Faðirinn hefur aldrei opnað bréfíð.
í Sovétríkjunum er mikið uppnám
vegna þess að helgimynd úr höllu
Nikulásar keisara er glötuð og eft-
irlíking hefur verið sett í staðinn.
Þessi helgimynd hefur að geyma
eitthvað það, sem sovézka stjómin
telur að hún verði að koma höndum
yfír. Því er hinn galvaski og grimmi
Romanov sendur á stúfana til að
hafa upp á helgimyndinni og þeim
boðskap sem í henni er falinn. Þetta
hefur Adam Scott auðvitað ekki
hugmynd um. En honum fínnst það
Jeffrey Archer
gæti verið spennandi að komast á
snoðir um hvað bréfið þýðir og legg-
ur því af stað til Sviss, en þar er
myndin sennilega varðveitt í svissn-
esku bankahólfi.
En Adam er ekki fyrr kominn á
stað en undarlegir og hryllilegir
atburðir fara að gerast. Að vísu er
augsýnilegt að helgimyndin er hinn
mesti kjörgripur og má fá gott verð
fyrir hana, en varla skýrir það
gauraganginn sem sovézkir hafa í
frammi. Og svo kemur á daginn,
að bandaríska stjómin er á höttun-
um eftir helgimyndinni líka. Vill
fyrir hvem mun koma í veg fyrir
að gripurinn falii í hendur útsend-
ara Sovétríkjanna. Adam Scott
botnar ekki neitt í neinu, en honum
skilst þó að mikið liggi við og kemst
naumlega undan í fyrstu atrennu.
Bretar blandast inn í þetta kapp-
hlaup og það lítur út fýrir að bezti
vinur Adams, Laurence sem vinnur
í banka - og þó gæti hann kannski
verið háttsettur í brezku lejmiþjón-
ustunni - sitji á svikráðum við
hann.
Atburðarásin er all æsilegu og
reyfarakennd, makkið og ófyrir-
leitnin magnast enn og Romanov
er alltaf á hælunum á Adam þrátt
fyrir hvers kyns klæki sem Adam
hefur í frammi til að komast undan.
Það væri ekki rétt að rekja sögu-
þráðinn nánar. En óhætt að lofa
lesendum spennandi lestri. Archer
kann sannarlega að segja sögu og
halda lesendum við efnið. En burt
séð frá því hversu bókin er bráð-
spennandi finnst mér hún ekki
nálgast frásöguna af vinunum fjór-
um, hvað snertir efnistök og alla
meðferð.
Engu að síður er ég viss um að
þessi bók verður lesin af mörgum
og væntanlega fer fleiram en mér
svo, að geta hreint ekki lagt hana
frá sér fyrr en við síðasta punktinn.
Efsta hæðin í þessu húsi, Skúlagötu 26, ertil leigu, ca.
550 fm. Hentar fyrir léttan iðnað og/eða skrifstofur,
(vörulyfta). Leigist í einu lagi eða smærri einingum.
Tilboð sendist augld. Mbl.fyrir20.júlimerkt: „S —26“.

Fréttirfráfyrstu hendi!