Morgunblaðið - 08.11.1986, Blaðsíða 40

40
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 8. NÓVEMBER 1986
British Aerospace ATP, 66 sæta skrúfuþota, er þriggja mánaða gömul. Aðeins 9 vélar eru seldar af þeim 200 sem framleiðandinn telur
að markaður sé fyrir. Fyrsta skrúfuþota heims, breska Vickers Viscount-vélin, var fyrst sýnd á flugsýningu fyrir 39 árum og er enn í
notkun. ATP-vélin er eiginlega afkomandi hennar, en það er svo önnur saga hvort það boði að ATP verði enn í notkun eftir 38 ár. Úr því
fæst skorið árið 2024.
ársfjórðunginn því þá seldu þau
samtals 303 þotur, 250 staðfestar
pantanir og 53 óstaðfestar. Ef
heildarsala ársins 1984 er skoðuð
þá skiptist hún þannig: Airbus 35
vélar, Boeing 211 og Douglas 110
vélar. Til marks um umskiptin má
geta þess að á árinu 1983 seldust
aðeins 6 Airbus-vélar. Á sl. ári seldu
„risamir" samtais 599 þotur að
andvirði 21,5 milljarðar dollara, að
því að áætlað er. Sem áður, seldi
Boeing langmest eða 390 vélar,
Airbus 92 og Douglas 117 vélar. I
sögu Boeing var sl. ár metár ef
miðað er við söluandvirði og þriðja
besta árið í flugvélum talið (1978
seldust flestar Boeing-þotur, 461
talsins).
Góðærið hefur haldið áfram.
Fýrstu sex mánuði þessa árs hafa
„risamir" selt samtals 354 þotur
miðað við 207 á sama tímabili i
fyrra sem þó var eitt besta árið í
flugvélasölu. Þá fjóra mánuði ársins
sem liðnir em síðan hafa Boeing
og Airbus náð stómm sölusamning-
um. Af þotunum 354 seldi Boeing
247 og er áætlað andvirði þeirra
um 11,9 milljarðar dollara þannig
að á fyrstu sex mánuðum þessa árs
Gróska og- góðar
horfur í flugiðnaði
Flug
Gunnar Þorsteinsson
Flugvélar koma og fara en al-
þjóðlegar flugsýningar halda áfram
með reglulegu millibili. Ein þeirra,
breska Famborough-sýningin var
síðast haldin í september og var það
ein áhugaverðasta flugsýning í heimi
um langt árabil. Óvenjumargar
glænýjar flugvélar vora til sýnis en
það sem mest bar á, er að flugiðnað-
urinn stendur frammi fyrir því að
þurfa á næstunni að taka ákvarðanir
sem gætu þýtt byltingu, a.m.k. í far-
þegaflugi. í þessum efnum ber hæst
nýja gerð hreyfils sem nýbyijað er
að prófa á flugvél og er beðið með
mikilli eftirvæntingu eftir endanleg-
um niðurstöðum. Hér verður greint
frá því athyglisverðasta sem er og
hefur verið að gerast í flugiðnaðinum .
og er Famborough-flugsýningin til-
valin til að endurspegla tíðihdin.
Nú er mikil gróska í flugiðnaði
heimsins, alveg sama í hvaða grein
er. Þegar til lengri tíma er litið em
horfumar einnig góðar þrátt fyrir
ýmsa erfiðleika á borð við bágborinn
§árhag margra flugfélaga, minnk-
andi framlög til vamarmála í ýmsum
löndum og alþekktra erfiðleika með
bandarísku geimferðaáætlunina. Ef
þessi bjartsýni er færð í tölulegt form
er áætlað að viðskipti flugiðnaðarins
fram til aldamóta muni nema hvorki
meira né minna en einni billjón doll-
ara (1 með tólf núllum fyrir aftan).
Þetta er svo stjamfræðilega há tala
að við íslendingar eigum erfitt með
að finna einhveija inntenda viðmiðum
svo vel sé.
í ljósi þessa er engin furða að
metþátttaka hafí verið á Fambor-
ough-sýningunni nú í ár, sýnendur
hátt í 700, gestir um 340 þúsund
talsins og 150 loftför til sýnis. En
dýrt er Drottins orðið. Stærstu flug-
vélaframleiðendumir sögðust t.a.m.
eyða einni milljón dollara í sýningar-
haldið þá átta daga sem það stóð.
Flestar nýjar flugvélar
evrópskar
Það er alveg sama á hvaða flug-
sýningu farið er, alltaf vaknar ein
og sama spumingin strax: Hvaða
nýju flugvélar em til sýnis? Þarna
á Farnborough vom 30 nýjar flug-
vélagerðir sem ekki höfðu sést áður,
þó sumar hefðu að vísu sést á öðr-
um flugsýningum. En glænýjar
flugvélagerðir, nokkurra vikna
gamlar, vom óvenju margar og það
sem sjaldgæfara er, þriðjungur
þeirra var breskrar gerðar. Þó
' nokk'úd sé um liðið síðan sýningin
var haldin hafa ekki margar nýjar
flugvélagerðir komið fram á sjónar-
sviðið svo ekkert er að því að halda
sig við Famborough áfram.
Á Famborough var hlutur Evr-
ópulanda stór og mikill og greinilegt
að þau em stöðugt að sækja í sig
veðrið á kostnað Bandaríkjamanna.
Þær fimm glænýju flugvélagerðir
sem vekja einna mesta athygli um
þessar mundir em allar evrópskar
sýndi Iistir sýnar á Famborough.
Búið er að breyta A 300-þotunni
þannig að í stað hefðbundins flug-
vélastýris em komnir litlir stýris-
pinnar til hliðar við flugmennina
og em þeir tengdir „Fly-by-wire“-
kerfinu. Flugeiginleikar þotunnar
em tilkomumiklir og ótrúlegir enda
gekk hún í daglegu tali undir heit-
inu „Rafmagnsflugvélin" í blaða-
Fokker 50 heitir skrúfuþotan sem er arftaki hinar góðkunnu Fokker F 27. Ein af nýjungum Fokker 50
er öflugri bandarískir 6 blaða hreyflar í stað breskra fjögurra blaða á F 27-vélinni. Fokker 50 er miklu
hljóðlátari en fyrirrennarinn og háværa ýlfrið sem sker merg og bein er liðin tíð. Framleiðsluáætlun
Fokker 50 er nokkrum mánuðum á eftir áætlun. 50 vélar hafa selst, þar af eru 11 óstaðfestar pantanir.
og í fyrsta sinn sýndar á flugsýn-
ingu. Fyrst ber að nefna tvær
tilraunaþotur sem næsta kynslóð
evrópskra omstuþotna kemur til
með að byggjast á, breska EAP
þotan (Experimental Aircraft Pro-
gramme) frá British Aerospace og
franska Rafale-þotan frá Avions
Marcel Dassault Breguet Aviation.
Að öðmm flugvélum ólöstuðum
verður að segjast eins og er að
þessar tilraunaþotur hafa gjörsam-
lega stolið senunni undanfarna
mánuði. Nú em einnig tvær nýjar
skrúfuþotur í sviðsljósinu, Fokker
50 frá Hollandi og British Aero-
space ATP frá Bretlandi. í flokki
smáflugvéla vekur nú tveggja sæta
kennsluflugvél frá Bretlandi, ARV
Super 2, óskipta athygli.
„ Raf magnsf lugvélin“
og „Gammurinn"
Famborough-sýningin ’86 kemst
á spjöld sögunnar fyrir það eitt að
vera fyrsta flugsýningin þar sem
sýnt var hvemig farþegaflugvél
búin hinu svokallaða „Fly-by-wire“
kerfi lætur að stjóm. „Fly-by-wire“
stjómkerfíð verður í Airbus A320
þotunni sem verður tilbúin í mars
á .næsta ári. Undanfarna mánuði
hafa eiginleikar kerfisins verið próf-
aðir í Airbus A 300-þotu þeirri sem
mannamiðstöð sýningarinnar.
„Fly-by-wire“-kerfíð er rafeinda-
og tölvustýrt, og m.a. þannig úr
garði gert að tölva tekur sjálfkrafa
við stjóminni ef hætta er á ofrisi.
I sýningarflugum er enda aðal-
áhersla lögð á að draga fram hve
vel vélin lætur að stjóm og er stöð-
ug við ofrisaðstæður, bratt klifur á
95—100 hnútna hraða. Það er
óneitanlega alltaf gaman að sjá
stómm farþegaþotum flogið öðm-
vísi en á hinn venjulega varfærnis-
lega hátt.
Stærsta flugvél í heimi er sov-
éska Antonov AN 124-flutninga-
þotan sem getur flutt 171,2 tonn
eða næstum jafn mikið og þijár
Boeing 747-risaþotur. Sovétmenn
hafa aðeins tvisvar sent vélina til
Vesturlanda og í bæði skiptin á
alþjóðaflugsýningar þar sem hún
hefur vakið gríðarlega athygli. Þó
að flugvélin teljist ekki til nýjunga
í flugmálum, er það nýtt fyrir okk-
ur Vesturlandabúa að fá tækifæri
til að beija ferlíkið augum. Fyrir
tilstilli NATO hefur AN 124 hlotið
viðumefnið „Condor“ en eins og
kunnugt er gefur NATO öllum
rússneskum flugvélum viðumefni í
þessa áttina. Á ástkæm ylhým
íslensku máli „þýðir viðumefnið
„Gammur". Hér að framan var
minnst á að ARV Super 2-kennslu-
flugvélin hafi verið ein athyglisverð-
asta smáflugvélin á Famborough í
september og daglega flugu þijár
slíkar vélar hópflug, m.a. framhjá
„Gamminum". í eitt skiptið fór
blaðamaður að velta því fyrir sér
hve margar ARV-vélar „Gammur-
inn“ gæti borið ef þær kæmust fyrir
á annað borð. Niðurstaðan er ótrú-
leg: 594 stykki. Ef talnaleiknum
er haldið áfram og miðað við þekkt-
ar flugvélar sem notaðar em hér á
landi, þá má geta þess að „Gamm-
urinn“ gæti flutt rúmlega eina
fullhlaðna Douglas DC 8-þotu og
eins og níu fullhlaðnar Fokkar F
27-vélar, bara ef þær kæmust fyr-
ir. En þetta var nú útúrdúr.
Farþegaþotusmíði
blómstrar
Tímabilið milli Famborough-
sýninganna ’84 og ’86 er eitt það
blómlegasta sem orðið hefur hjá
þeim fyrirtækjum sem leggja stund
á smíði farþegaþotna. í þessari at-
vinnugrein em Boeing, Airbus
Industries og McDonnell Douglas
gjaman nefnd „risamir". Þegar
þessi fyrirtæki mættu til leiks á
Famborough í september ’84 höfðu
þau samtals selt aðeins 53 þotur
það sem af var árinu. Hinsvegar
hljóp fjörkippur í söluna síðasta
ARV Super 2 tveggja sæta bresk
kennsluflugvél sem er verulega
ódýrari í rekstri en algengustu
tveggja sæta kennsluflugvélar
bandariskrar gerðar. Ný ARV-
vél kostar um 1,5 milljónir ísl.
króna. Með þessari flugvél telja
Bretar að hafið sé endurreisn-
artímabil í framleiðslu breskra
smáflugvéla.
hefur Boeing rakað saman næstum
jafn miklum peningum og allt
góðærið í fyrra.
Frá því þotuöldin gekk í garð
fyrir rétt tæpum þremur áratugum
hafa samtals 8800 þotur verið seld-
ar. Miðað við þetta er athyglisvert
að á tímabilinu milli Famborough-
sýninganna ’84 og ’86 hafa „risam-
ir“ selt rúmlega 1200 þotur, sem
er um 15% af öllum seldum þotum
síðustu þijá áratugina, og það að-
eins á tveimur ámm, athugið það.
Öll þijú fyrirtækin em með nýjar
flugvélagerðir á teikniborðinu —
vélar sem verða smíðaðar úr léttari
efnum en nú, búnar spameytnari
hreyflum en nú em í notkun auk
þess sem ýmsar aðrar tækninýjung-
ar verða um borð og farþeginn
kemur ekki til með að taka eftir.
Allar miða nýjungamar að því að
lækka beinan rekstrarkostnað flug-
vélanna vemlega frá því sem nú
er. Ein stærsta spumingin er varð-
ar fiugvélar framtíðarinnar er
hveijar verða endanlegar niðurstöð-
ur úr flugprófunum sem nú fara
fram með nýja gerð flugvélarhreyf-
ils sem gengur undir samheitinu
„Prop-fan“ á ensku.
Eins og sést af framanrituðu
hefur hagur „risanna" sannarlega
vænkast frá daufu ámnum í upp-
hafi áratugarins. Því má segja að
þeir séu ekki risar á brauðfótum,
a.m.k. ekki í bili. Það þarf heldur
engan að undra að mikil kátína
hafi ríkt í herbúðum Boeing undan-
farin misseri eftir að hveijum
stórsölusamningnum á fætur öðmm
hefur verið landað.
Kapphlaup um
nýjan hreyfil
„Prop-fan“-kapphlaupið
hófst