Morgunblaðið - 09.12.1986, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 9. DESEMBER 1986
Allt er ljóð
Bókmenntir
Súsanna Svavarsdóttir
Sólarbásunan
Höf.: Einar Ólafsson
Útg.: Blekbyttan
Sólarbásúnan er 6. bók Einars
Ólafssonar. í henni er Einar þó á
svipuðum slóðum og áður. Hann
yrkir gjarnan um hversdagslega
hluti úr umhverfi okkar; götur,
stræti, gangstéttarhellur, stöðu-
Bókmenntir
Sigurjón Björnsson
Þórarinn Elís Jónsson: Minning-
ar frá Leirhöfn. Bókaforlag
Odds Björnssonar, Akureyri
1986. 159 bls.
Höfundur þessarar snotru bókar
er aldraður maður (f. 1901), Aust-
firðingur að ættemi, bamakennari
að menntun og starfí. Hann hefur
áður fengist nokkuð við ritstörf.
Smásögur og kvæði eftir hann hafa
birst í tímaritum og eina bók mun
hann hafa skrifað (Valdið dulda,
1972).
í þessari bók rekur höfundur
ýmsar minningar frá veru sinni í
Leirhöfn á Melrakkasléttu á ungl-
ingsárunum. En þar dvaldist hann
um sinn hjá vandalausu fólki: ekkj-
unni Helgu Sæmundsdóttur, sem
stýrði stórbúi ásamt sonum sínum.
Höfundur grípur hér á ýmsu frá
mæla, brunahana, strætisvagna og
lítil blóm, og hann er enn að yrkja
pólitísk ljóð.
Fyrsta ljóðið í bókinni, „í um-
ferðinni er ljóðið", gefur allmiklar
upplýsingar um efni bókarinnar.
Einar virðist sjá ljóð úr öllum sköp-
uðum hlutum.
Sú aðferð sem hann beitir við
að ná út ljóðinu í umhverfí sínu er
að persónugera hluti, blása í þá lífí
og birtu. Dæmi um það er „Dans
veru sinni í Leirhöfn, s.s. smala-
mennsku, ferðalögum o.fl. og lýsir
búskaparháttum. Nálega tveir
þriðju hlutar bókar (síðari hluti) eru
sjálfstæðir þættir um heimilisfólkið
í Leirhöfn: húsfreyjuna Helgu og
syni hennar sex (Jóhann, Kristin,
Sæmund, Sigurð, Guðmund og
Helga Kristjánssyni). Fer ekki á
milli mála að fólk þetta hefur allt
verið mikið mannkosta- og hæfí-
leikafólk og frábært að dugnaði.
Flestir munu líklegast hafa heyrt
yngsta bróðurins, Helga, (d. 1982)
getið, en hann var listfengur bók-
bindari og átti frábærlega gott
bókasafn. Hann og kona hans,
Andrea Pálína Jónsdóttir, gáfu
Norður-Þingeyjarsýslu þetta bóka-
safn árið 1952, en það var þá orðið
5 þúsund bindi. Við lát Helga var
safnið orðið 16 þúsund bindi (sjá
Árbók Þingeyinga, 1958, 1959 og
1982).
Frá sjónarmiði ritmennsku má
stöðumælanna í regnvotu stræt-
inu“:
vafalaust eitt og annað að þessari
litlu bók fínna. Hún er nokkuð sund-
urlaus, endurtekninga gætir sums
staðar og maður kysi að nákvæmni
væri meiri. En kostir vega á móti.
Frá henni andar mikilli hlýju og
góðvild (ég held að þar sé hvergi
hnjóðað í mann) og einlægu þakk-
læti til þeirra sem studdu höfundinn
til þroska. Húsfreyjan í Leirhöfn,
Helga Sigríður Sæmundsdóttir,
verður lesandanum minnisstæð. Og
þar sem ekki er að efa að rétt er
farið með hefur höfundur reist
þeirri ágætu konu verðugan og
fagran bautastein. Þó ekki væri
fyrir annað á þessi bók erindi á
prent.
Nokkuð er af manna- og staða-
myndum í bókinni. Staðamyndirnar
mun höfundar hafa tekið sjálfur
sumarið 1981, er hann safnaði efni
til þessarar bókar. Starsýnast verð-
ur manni þó líklegast á tvær myndir
sem höfundur hefur sjálfur gert.
og staldrirðu við
í litlu skoti og hafir hægt um þig
og leggir við hlustir
heyrirðu ofboðlágværa rúmbu
í regnvotu strætinu
og, þei þei
þú mátt ekki hósta, má vera
að þeir fikri sig út á strætið
og brosvipran verði að léttum hlátri
og glampinn í glerinu
að ástleitnu auga
og sveiflan sem þú rétt merktir
að dansi að dansi og þú
heillist með
í dans stöðumælanna á regnvotu strætinu
Einar beinir sjónum sínum gjarn-
an að blómum; fíflum og baldurs-
brám sem vaxa, næstum óséð, í
steinsteypumassa borgarinnar.
Þórarinn Elís Jónsson
Önnur er vatnslitamynd af Leir-
höfn, sérkennileg í barnslegum
einfaldleika sínum. Hin er upp-
dráttur af umhverfi Leirhafnar,
býsna vel gerður. Fer ekki á milli
mála að höfundur er listfengur vel.
Bók þessi er smekklega útgefín
og vel frá henni gengið í alla staði.
Skáldið virðist undrandi á því að
blóm þrífíst í svo ófrjóu umhverfi.
Honum tekst þó ekki að gera les-
andann eins undrandi, því ljóð
Einars eru gædd of mikilli hlýju til
að maður sjái mun á steinsteypu
og fijórri mold. Hann teflir ekki
náttúrunni og verkum mannanna
fram sem andstæðum í ljóðum
sínum um borgina. Allt er ljóð og
allt hefur líf. Af þessum sökum
verða borgarljóð Einars nokkuð
„utopisk".
Það eru helst pólitísku ljóðin sem
eru hlutkennd og ófijó. Einar er
svartsýnn og neikvæður, hvergi ljós
að sjá. Það er kannski helsti veik-
leiki Einars sem skálds að hann
aðskilur allar andstæður. Hann yrk-
ir iðulega annaðhvort um gott eða
vont.
Frá þessu eru þó undantekning-
ar. í ljóðinu „Eftir storminn" leikur
hann sér að andstæðunum:
Þegar storminn hefur lægt
reiði loftsins og hafsins,
gæla öldumar við fjörugrjótið
og hrafnamir hefja flugieiki ána á ny við kletfinn
mávamir ofar og hverfa í himingrámann
að baki fjallið þungt og kyrrt.
Það er þó einkum í ljóðum sem
eru næstum kyrrar náttúrumyndir
sem Einari tekst best upp. Ljóðið
„Á Fjalli" er, að mínum dómi, besta
ljóðið í bókinni. Myndmálið er skýrt;
maður og náttúra eru eitt, en þó
andstæð öfl sem beijast um eina
sauðkind og sauðkindin tilheyrir
bæði manni og náttúru:
Hraglandinn þvert á ásana,
klárinn fetar hægt, knapinn
dimmleit þúst.
Öræfin endalausar gijótöldur,
skýin grá og myrk.
Augu skima gegnum þögnina,
og hundgá. Hvít kind milli steinanna
í gráum fjarska.
Maður snýr hesti sinum hægt,
hraglandinn
þvert á ásana.
Minningar frá Leirhöfn
Upphaf góðrar máltíðar
Heitur matur þegar heim er komió*
Það er óþarfi að búa við kalt snarl allan daginn.
Moulinex örbylgiiuofninn tryggir öllum úr fjölskyldunni
heitan bita þegar heim er komið.
Notkun Nloulinex örbylgjuofnanna er auðveld og
einföld - allt að því barnaleikur.
_ Njóttu góðrar máltíðar með Moulinex.
WH,»,U‘ I .i.n-l.m.v;,iiT.