Morgunblaðið - 21.12.1986, Blaðsíða 46

46
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. DESEMBER 1986
Syni Guðs syngi glaður
sérhver lifandi maður
heiður í hvert eitt sinn.
Hallgr. Pétursson
Agrip
af sögu
kórs
Hallgríms-
kirkju
Um jólaleytið 1940
voru nýiega um garð
gengnar prests-
kosningar í þremur
nýjum prestaköllum
í Reykjavík, hinum fyrstu sem
greindust út frá þeim eina söfn-
uði, er fyrir var, Dómkirkjusöfnuði.
Þar komu til sögunnar Laugames-
prestakall, hverfi í norðausturbæn-
um, sem notið hafði þjónustu
aukaprests í Dómkirkjusókn um
nokkurra ára bil, Nesprestakall í
suðvesturbænum og á Seltjamar-
nesi og Hallgrímsprestakall í
austurbænum, hið síðastnefnda
það mannmargt, að þar skyldu
tveir prestar þjóna. Rétt er að láta
þess getið, að kirkjur höfðu áður
verið á tveimur þessara staða, í
Laugamesi (aftekin 1794) og í
Nesi við Seltjöm (aftekin 1797).
Prestakallið nefndist fyrrum Sel-
tjamamesþing, og heyrði því
einnig til Viðeyjarkirkja, en hún
var Iögð til Mosfellsprestakalls árið
1946. Víkur- eða Reykjavíkur-
kirkja varð dómkirkja árið 1785.
í ársbyijun 1941 tók hin nýja
prestakallaskipan gildi. Veitingu
fyrir prestsembættunum fengu
séra Garðar Svavarsson (eini um-
sækjandinn um Laugamespresta-
kall, hafði enda þjónað því hverfí),
séra Jón Thorarensen (einn níu
umsækjenda um Nesprestakall),
séra Sigurbjöm Einarsson og séra
Jakob Jónsson (tveir af sex um-
sækjendum um Hallgrímspresta-
kall). Langt er orðið síðan nýjar
kirkjur risu í tveimur þessara
prestakalla, en nú fyrst fyrir fáum
vikum var vígð hin veglega Hall-
grímskirkja á Skólavörðuholti, þótt
bytjað væri að efna til hennar að
tekinni hinni fyrstu skóflustungu
15. desember 1945. En hlutar
hennar hafa gagnast til guðsþjón-
ustu og félagsstarfa hátt á fjórða
áratug. Vegna hinna miklu tíma-
móta í Hallgrímsprestakalli og
raunar í kirkjusögu borgar og
landsins alls er þetta söguágrip
sett á blað og sér í lagi sakir þess
að nær samtímis verða þáttaskil í
söngstarfi við kirkjuna.
Nýju kirkju- og safnaðarstarfi
fylgir tónlistarlíf, fyrst og fremst
organleikur og kórsöngur, sem
verða skal undirstaða almenns
safnaðarsöngs. Eitt hinna fyrstu
verka sóknamefndar þar í presta-
kallinu hefur því verið að ráða
söngstjóra og organleikara. For-
maður hinnar fyrstu sóknamefnd-
ar var Sigurbjöm Þorkeisson
kaupmaður, mikill atkvæðamaður
í kristilegu félagsstarfi. Sóknar-
nefndin réð Pál Halldórsson til
starfs fyrir söfnuðinn á þessu sviði.
Hann hafði numið organleik hjá
dr. Páli ísólfssyni og fleirum og
tekið söngkennarapróf í Kennara-
skóla íslands, þar sem Sigfús
Einarsson tónskáld og organleikari
var aðalkennari.
Síðla marzmánaðar 1941 birtist
tilkynningtil söngfólks, sem leggja
vildi lið sitt að kórsöng í Hallgríms-
sókn, um að koma til prófunar í
húsi KFUM tiltekinn dag. Allmargt
manna gaf sig fram við söngstjór-
ann, sem fengið hafði einn hinn
bezta söngmann í prestastétt, séra
Garðar Þorsteinsson í Hafnarfírði,
til að vera prófdómari með sér.
Fór svo að 15—17 manns vom
fengnir til kórstarfs við messusöng
í byijun (heimildir skortir um
hámákvæma tölu). Kórfólkið var
þá strax og líka síðar úr ýmsum
landshlutum, og fór vel á því, þar
sem Hallgfimskirkja skyldi rísa
fyrir tilstuðlan landsmanna í heild.
Sama máli hefur gegnt um presta
og aðra starfsmenn kirkjunnar frá
fyrstu tíð. Verðandi kórfólk var
Hallgrímskirkja
boðað á fyrstu söngæfíngu 7.
apríl. Hún fór fram í bíósal Austur-
bæjarbamaskóla, en hann hafði
sóknamefndin fengið til afnota
fyrir messugerðir og athafnir
tengdar safnaðarstarfi. Var hann
slík bækistöð prestakallsins fyrstu
átta árin eða fast að því.
Kór Hallgrímskirkju kom fyrst
fram opinberlega í fermingarguðs-
þjónustu hjá séra Jakob Jónssyni
20. apríl, en hún fór fram í
Fríkirkjunni. Þar fermdu
Hallgrímsprestar sóknarböm sín
framan af, og oft fengu þeir einn-
ig innhlaup í Dómkirkjuna, þegar
um meiriháttar messur var að
ræða.
Árin fyrstu í Austurbæjarskóla
var messað einu sinni hvem helgan
dag, og skiptust þá prestarnir á,
en þá hafði hinn presturinn guðs-
þjónustu fyrir böm. Bömunum var
sinnt að morgni dags, en aðalmess-
ur vom yfírleitt kl. 2 síðdegis og
jafnvel stundum kl. 5. Á langa-
föstu hafa svo ætíð veríð vikulegar
kvöldmessur. Þega: fyrsti hluti
Hallgrímskirkju var tekinn í notk-
sinni á sunnudögum. Eins og að
líkum lætur þykir söngfólki kirkju-
söngur afar bindandi, ekki sízt að
sumarlagi, og því er vart hægt að
búast við fullkominni söngþjónustu
alla messudaga. Síðustu árin hefur
núverandi organleikari kirkjunnar
gefíð kómum frí í síðdegismessum
(svo og á sumarleyfistíma), hvatt
kirkjugesti til almenns safnaðar-
söngs og gerzt forsöngvari sjálfur.
Ekki verður sagt að söngfólk í
kirkjukórum beri mikið úr býtum
í krónum talið, enda vakir það
vart fyrst og fremst fyrir neinum,
þótt segja megi að þóknunin komi
sér jafnan vel, þegar hún er greidd
í einu lagi á jólaföstu. Sjá má á
gögnum kórsins að árið 1950 vom
greiddar kr. 12.25 fyrir hverja
mætingu. Fyrir myntbreytinguna
30 ámm síðar hafði verðþenslan
lyft krónutölunni upp í kr. 2200
fyrir skiptið, en á síðasta ári var
talan hinsvegar kr. 80. Mætingar
hafa oftast verið 120—130 um
árið og hafa komizt upp í 155.
Messur og aðrar athafnir hafa
verið allt að því 100 á ári, og svo
Kór Hallgrímskirkju í
Reykjavík 25 ára 1966.
Fremri röð: Þorbjörg Guð-
mundsdóttir, Fríða Aradótt-
ir, Páll Halldórsson
söngstfóri, Sína Bjarnadótt-
ir, Svala Jónsdóttir. Aftari
röð: Gunnar Jóhannesson,
Árni Pálsson, Baldur Pálma-
son, Arni Björnsson, Kjartan
Kjartansson, Elsa Tómas-
dóttir, Inga Þórarinsdóttir,
Haraldur Sigurðsson og
Halldór G. Stefánsson.
bætast við vikulegar æfíngar að
vetrinum, en tíðari þegar kirkju-
tónleikar vom undirbúnir. Æfíng-
ar fóm jafnan fram á miðvikudags-
kvöldum.
Strax á fyrsta starfsári var tek-
inn upp sá siður að halda árlega
minningarguðsþjónustu á dánar-
degi séra Hallgríms Péturssonar,
27. október, og er þá viðhaft
messuform sem líkast því, er
tíðkaðist á dögum sálmaskáldsins
á 17. öld. Þá em eingöngu sungn-
ir Hallgrímssálmar.
Eins og að líkum lætur fór æf-
ingatími kórsins fyrstu árin hvað
mestur í að tileinka sér lögin í
sálmasöngbókinni, undirbúa næsta
messudag og vera viðbúinn breyti-
legum messusvömm og hátíðar-
söngvum.
Snemma var þó farið að æfa
önnur lög. Páll söngstjóri hafði
fljótt haft — og oft síðar — orð á
því, að nauðsynlegt væri að kórinn
fengist við aukaverkefni og léti
ekki staðnast í sömu sálmalögun-
um. „Kór hættir að vera kór, ef
hann þarf ekki að glíma við þyngri
verkefni en sálmalögin," sagði
hann eitt sinn á fundi hjá kómum.
Kórinn tók þessum tilmælum vel,
og fyrstu merkin um slíkt framtak
munu hafa verið söngur á
skemmtikvöldi hjá Kvenfélagi
Hallgrímskirkju árið 1944 og í
útvarpi árið eftir. Vom þá sungin
íslenzk lög, þ.á m. lag Áskels
Snorrasonar við minningarljóð
þjóðskáldsins Matthíasar um fyrir-
rennara sinn, Hallgrím Pétursson.
Þegar hafízt var handa við
kirkjubyggingu á Skólavörðuholti
í árslok 1945 var byrjað að reisa
austurendann, kjallarahvolfíð und-
ir innsta hluta kirkjunnar, kómum,
un í desember 1948 var byijað að
syngja messur árdegis (kl. 11) og
síðdegis. Er fram í sótti var tekinn
upp sá siður að hafa kórinn aðeins
hálfskipaðan í síðdegismessunni,
til þess að létta álagið á hvem og
einn kórfélaga, svo og við sumar-
messur (júní—september), sem
hafa nær ætíð verið aðeins einu