Morgunblaðið - 21.12.1986, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. DESEMBER 1986
39
Kaldrani og eftirsjá
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Indriði G. Þorsteinsson:
ÁTJÁN SÖGUR ÚR ÁLFHEIM-
UM.
Almenna bókafélagið 1986.
í Átján sögum úr álfheimum birt-
ir Indriði G. Þorsteinsson eftir sig
smásögur úr ýmsum áttum, hinar
elstu frá sjötta áratugnum þegar
smásagnagerð blómstraði og einnig
spánýjar sögur. Sögurnar eru nokk-
uð misjafnar að gæðum,_ en allar
með kennimarki Indriða. Átján sög-
ur úr álfheimum er fjórða smá-
sagnasafn höfundar. Hann vakti
snemma athygli fyrir smásagna-
gerð sína.
Sumar þessara sagna eru í anda
ferðaminninga. Fyrsta sagan,
Merde, er árangur Mallorka-dvalar,
Qallar einkum um ástir og armæðu
Chopin og George Sand, frægustu
Mallorka-faranna. I þessari sögu
tekur Indriði mið af ýmsu því sem
skrifað hefur verið um elskenduma,
en sagan er í eðli sínu ritskýring.
Bók George Sand, Vetur á Mall-
orka, er að dómi Indriða svo bitur
í garð eyjarskeggja vegna þess að
þeir fengu Chopin til að hætta að
sofa hjá henni. Tónskáldið komst
að þeirri niðurstöðu að sambúð
þeirra væri syndsamleg og það
mæltist ekki vel fýrir hjá hinni ást-
hneigðu, sumir segja vergjömu
skáldkonu.
Sumar sagnanna frá útlöndum
em dæmigerðar ferðasögur með
kostum og göllum sem fylgja slíkum
sögum. Rauður friður, Dómkirkjur
í útlandinu og Nú þegar þeir em
dauðir em árangur ferðalaga og
boðsferða, opnar sögur þar sem
tækifæri gefst til að ræða ýmis
málefni, m.a. utanríkisstefnu ís-
lendinga og annarra þjóða og
hreyta ónotum í hinn alræmda
skandínavisma sem fer mjög í taug-
arnar á höfundinum. í þessum
sögum og öðmm þekkjum við ýms-
ar persónur úr daglega lífinu, sumar
nafntogaðar.
Frostnótt á annarri hæð er lítt
dulbúin árás á kvenfrelsisleiðtoga,
einkum úr hópi menntamanna.
Stórmenni kveður fyrir tímann fjall-
ar um sérkennilegan persónuleika
Sigvarðar Jónassonar sem alltaf ók
með annan fótinn á kúplingunni,
vitanlega hét hann ekkert annað
en Sigurður Jónasson meðan hans
naut við.
Þótt hafa megi gaman af sumu
í fyrrnefndum sögum þykja mér
þær heldur með dauflegra móti og
ádeilubroddurinn sljór. Það er auð-
vitað æskilegt að menn skrifi opnar
sögur, en verra þegar þær minna
á blaðagreinar.
Byrjun sögu er alltaf mikilvæg.
Fyrsta setningin eða fyrstu setning-
arnar gefa vísbendingu um söguna
alla. Hvað segja lesendur þá um
byijun eins og í sögunni Alkar að
norðan:
„Þeir hafa löngum verið margir
alkarnir á íslandi, enda erum við
ofneysluþjóð. Ekki gengur að taka
alla alka fyrir í einu, enda mundi
það jafngilda allsherjarverkfalli.
Samfélagið hefur því einkum snúið
sér að gömlum brennivínsberserlq'-
um og reynt að endurhæfa þá og
gera þá að einhvem veginn öðru-
vísi_ ölkum .. . “
Ég hlífi lesendum við lengri til-
vitnun í upphaf Alka að norðan.
Það tal allt er mjög almennt eins
og í þeim sögum í Atján sögur úr
álfheimum sem eru af lakara tagi.
Kunnátta Indriða G. Þorsteins-
sonar kemur best í ljós í sögum sem
gerast á hans vettvangi. Það eru
Indriði G. Þorsteinsson
sögur úr sveitum og frá samfélagi
í mótun og höfuðáhersla lögð á ein-
staklinginn. í þessum sögum nýtur
frásagnargáfa Indriða sín best. Með
samblandi af kaldrana og eftirsjá
fær hann lesandann til að leggja
trúnað á söguefnið og dást að efnis-
tökum.
Meðal slíkra sagna í Átján sögum
úr álfheimum eru Rætur í jörð,
Símtal yfir flóann, Morgunn á
brúnni, Áprílsnjór og Stofufangelsi.
Aprílsnjór er greinilega minning
frá æskuárum, saga sem lýsir næm-
leik inn í hugarheim drengs og er
auk þess með að vopni andblæ lið-
innar tíðar í borg og sveit. Undirrit-
aður er orðinn nógu gamall til að
kunna að meta eftirfarandi lýsingu
og vita að hún er sönn:
„Það hafði verið byijað að
skyggja þegar komið var til Borgar-
ness, þar sem langferðabflnum var
ekið viðstöðulaust út í eyna og fram
á bryggjuna hjá gistihúsinu. Og það
hafði sett að honum hroll meðan
hann beið eftir töskunni í súginum
utan frá skeijum sem gljáðu í birtu-
skilunum. Hann þekkti töskuna
auðveldlega af því faðir hann hafði
bundið snæri um hana til öryggis.
Svona hrófatildur gæti opnast á
ferðalagi, hafði hann sagt. Undir
þiljum renndi hann töskunni að ein-
um bekknum svo hann gæti stutt
við hana með fótunum þaðan sem
hann sat meðan skipið var að velt-
ast um flóann. Það hafði dimmt
smám saman og loks hafði ekkert
verið fyrir stafni nema Ijósin á
ókunnum stað.“
Ekki er síðri mynd úr Austur-
stræti af beinasleggjulegum stúlk-
um.
Morgunn á brúnni er saga sem
vitnar um frásagnarstíl Indriða þeg-
ar hann er bestur. Það gerist ekki
mikið á ytra borði, en því meira
undir niðri. Og eins og svo oft áður
er það hin sterka og óvænta tilfinn-
ing sem kviknar milli karls og konu
sem er burðarás sögunnar.
Stofufangelsi er saga frá
smygltímum og saga sem þrátt fyr-
ir nákvæma ytri lýsingu gerist í
undirdjúpum mannlegra tilfinninga.
Þessi saga getur líka kallast prakk-
arasaga og er einkar skemmtileg
aflestrar.
Lýsing á því með hvaða hætti
ungur maður í vitorði með smyglur-
um og kona eins þeirra verða fyrir
sameiginlegum innileika í skúr er
ákaflega vel gerð og segir mikið í
fáum orðum. Gaman er að bera
þessa lýsingu Indriða saman við
ýmsar skyldar lýsingar úr fyrri
smásagnasöfnum, en það verður að
segja að nú er allt hljóðlátara.
Sæjuwikuandrúmsloft er liðin tíð.
I Átján sögum úr álfheimum er
engin Blástör.
Lesendur gera sér vissar hug-
myndir um rithöfunda og verk
þeirra og ætlast til vissra hluta af
þeim. Indriði G. Þorsteinsson geldur
þess og nýtur. Honum virðist tak-
ast best upp innan kunnuglegs
umhverfis, en þegar hann leitar
nýrra leiða er eins og honum fat-
ist. Sjálf viðleitnin er þó nokkurs
virði. Indriði G. Þorsteinsson hefur
í Átján sögum úr álfheimum stefnt
að enn meira fijálsræði í efnisvali,
opnari tjáningu. En þetta eflir hann
ekki sem smásagnahöfund hvað
sem síðar verður.
Norska úrvals unglingahljómsveitin
Norges Nasjonale Ungdomskorps
efnir til aðventutónleika í Langholtskirkju
mánudaginn 22.12. kl. 17.00.
Alaska Breiðholti
og við Miklatorg
Gert og Siggi óska ykkur til hamingju með hag-
stæðasta verðið á jólatrjám og greinum þetta
árið. Jafnframt óskum við ykkur gleðilegra jóla og
farsæls nýs árs.
Dýrindis jólasteikur
í Nýjabæ - opið frá eitt
tilsex í dag
í kjötboröinu okkar landsfræga er allt sem hugsast getur á
jólaborðið. Alit okkar kjöt er nýtt og unnið úr fyrsta flokks hrá-
efni. Við bjóðum aliar tegundir af lamba-, nauta- og svínakjöti
og einnig úrval af fuglakjöti.
kjallaranum eru jólakerti í þúsundatali og allt til jólaskreyt-
inga auk failegrar gjafavöru í úrvali.
Opið á öllum hæðum frá eitt til sex í dag.
£sí
\\1
RŒR
VÖfíUHÚS/Ð EIÐ/STOfíGI