Morgunblaðið - 21.12.1986, Blaðsíða 19

komum til Vedersa hittist svo vel
á, að frú Lise Munk var heima og
þegar við ókum í hlað hittum við
strax vinnumann, sem þar var að
störfum, spurðum hann, hvort það
væri mögulegt, að fá að koma inn
á prestssetrið og skoða garðinn, og
létum þess um leið getið, að við
værum íslendingar á ferðalagi og
okkur léki sérstakur hugur á því
að koma til Vederso, á slóðir Kaj
Munks. Vinnumaðurinn hljóp inn í
húsið og kom út aftur, að vörmu
spori, með þau skilaboð, að okkur
væri velkomið að koma inn og skoða
okkur um, og þegar frúin heyrði
að við værum íslendingar kom hún
sjálf út á tröppumar og bauð okkur
velkomin og var það ekki í þetta
eina skipti, sem við nutum þess að
vera Islendingar. Leiddi hún okkur
síðan um húsakynni, sem voru öll
með sömu ummerkjum og þau vom,
þegar Kaj Munk fór að heiman ör-
laganóttina 4. janúar 1944. Við
komum meðal annars inn í skrif-
stofu prestsins, sem okkur fannst
fremur fátækleg. Það var eins og
frúin hafí fundið á sér, hvað við
hugsuðum, því hún sagði: „Hann
gerði aldrei miklar kröfur fyrir sjálf-
an sig.“ Síðan gengum við um garð
prestssetursins, hann var stór um
sig, með fjölskrúðugum gróðri.
Öðm hvom nam frúin staðar og
benti á einstök tré og sagði: „Þama
'er tré, sem maðurinn minn plant-
aði. Hann átti margar vinnustundir
í þessum garði, og hér átti hann
margar yndisstundir með §ölskyld-
unni.“ Og tíminn leið fljótt, þegar
hún rifrjaði upp minningamar frá
liðnum ámm.
Frá Vedersa lá leiðin til Silke-
borgar; um 5 km vestan við Silke-
borg, þar sem heitir „Hörbylund-
bakke" hefur verið reistur
steinkross á þeim stað, þar sem
Kaj Munk var myrtur í janúar 1944.
Þegar okkur bar þama að var
þar fyrir skólabíll, og skólabömin
höfðu skipað sér í hring um kross-
inn, sem var þakinn blómum, og
allt í einu tóku bömin að syngja
danska þjóðsögninn, „Det er et
yndigt land“, og aldrei hefur mér
fundist danski þjóðsöngurinn
hljóma eins fallega, já, unaðslega,
eins og þegar hann var sunginn
þama, af hinum mildu bamarödd-
um, á þessu kyrrláta sumarkvöldi.
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. DESEMBER 1986
III.
Það er eðlilegt, að margar minn-
ingar geymist hjá bömunum frá
prestssetrinu í Vederso, er vom öll
svo ung, þegar faðir þeirra var frá
þeim tekinn og þessar minningar
verða þeim því kærari, því lengur
sem líður og þau líta til baka sem
fulltíða fólk, ekki hvað síst á þetta
við um minningar jólanna, sem hafa
orðið fjölskyldunni ógleymanlegar.
Sonur hjónanna, Ame Munk, nú
kennari í guðfræði við Kaupmanna-
hafnarháskóla, hefur í blaðaviðtali
rifjað upp nokkrar af þessum jóla-
minningum frá æskuárum heima í
Vederso og hvemig faðir þeirra
setti sinn sérstaka svip á jólahald
heimilisins, bæði með þátttöku í
helgihaldi jólanna, og jólaleikjum
bamanna, bæði úti og inni. Jólahá-
tíðin á prestssetrinu var annars
haldin með hefðbundnum hætti.
Rétt fyrir jólin var jólatréð sótt út
í skóginn og fengu börnin þá að
koma með og velja tréð. Á höfðinu
höfðu þau jólasveinahúfur og allur
skarinn gekk síðan fylktu liði út í
skóginn og þegar þau höfðu fundið
tré, sem hentaði, var haldið heim-
leiðis og tréð sett upp í garðstof-
unni. Síðan vom smákökur bakaðar
og klippt út margskonar skraut úr
marglitum bréfum til þess að
hengja á tréð, og sjálfur var Kaj
Munk með í öllu þessu, til þess að
gleðja bömin og Ame Munk sagði
síðar, að það hafi verið hinir furðu-
legustu hlutir, sem faðir þeirra gat
fundið upp á, til þess að gera þenn-
an undirbúning sem skemmtilegast-
an. Og þótt hann hafi sjálfur síðar
reynt að líkja eftir því, sem faðir
þeirra gerði, hafði það aldrei orðið
nema svipur hjá sjón, því að hann
gaf öllu sérstakt líf. Skrautið og
jólagjafimar vom hengdar á tréð,
eða lagðar hjá því og síðan dyrunum
vandlega lokað og meir að segja
troðið upp í skráargatið, því að það
þóttu næstum hrein helgispjöll, að
ætla sér að kíkja á jólatréð, áður
en stofan var opnuð á aðfangadags-
kvöld, þegar jólin vom að byija og
komið var heim frá kirkju. En fyrst
eftir jólamáltíðina var garðstofan
opnuð og við blasti jólatréð í allri
sinni dýrð, með öllum jólagjöfunum.
Og það var ekki laust við að föður
okkar fyndist, að við hefðum full-
mikinn áhuga fyrir jólagjöfunum,
en jólaboðskapurinn sjálfur hyrfi í
skuggann. Þá var sungið og dansað
kringum jólatréð og sungið: „Nú
em aftur jól“, fyrst var sungið með
hóflegum hraða, en síðan var hrað-
inn aukinn, og þegar söngurinn stóð
sem hæst hvarf faðir okkur úr
hópnum. Jólasveinar vom auðvitað
fastir þættir í þessari jólaskemmt-
un, en þegar systir mín sagði mér,
en þá var ég 7—8 ára, að hún hefði
verið aðstoðarjólasveinn, fór ég að
efast um tilveru jólasveinanna, en
fram að þeim tíma sagðist hann
hafa verið viss um, að hann hafi
séð alvöru jólasvein. Ein þeirrajóla-
gjafa, sem Ame Munk sagði að sér
hefði lengi verið minnisstæð var lítil
gufuvél. Það var stórkostleg jóla-
gjöf! Þótt jólasiðimir væra enn
svipaðir og áður vantaði jólin þann
sérstaka svip, sem faðir okkar var
vanur að gefa þeim, og það gat
enginn leikið eftir honum. Ame
Munk segir ennfremur: „Það var
föst venja, eftir lát föður okkar, að
ljölskyldan fór öll til kirkju á að-
fangadagskvöld, og eftir messuna
fómm við öll út að gröf foður okk-
ar, hver með sitt kerti, kveiktum á
þeim og létum á leiðið, en það var
rétt við kirkjuvegginn.
Inni í kirkjunni var ljósadýrð. Á
kirkjuveggnum þar skammt frá
prédikunarstólnum hangir stein-
tafla og á hana er ritaður gamall
danskur sálmur:
„Jeg venter dig, Herre Jesus, til
dom,
hvert öjeblik jeg ser mig om.
Hastig du komme kan og brat
i hver en time ved dag og nat.
Lad brænde mit hjertes lampe be-
redt
i tro i h&b og i kærlighed.
Jeg sover eller váger, da være je din,
jeg lever eller dör, da vær du min.“
Og nár du kommer, kom mild og
blid,
og gör mig salig til evig tid!
(Dönsk sálmab. nr. 233)
Höfundur er séra Óskar J. Þor-
láksson.
Heimildir:
Niels Nöjgárd: Ordets dyst og dád. 1946.
K. Munk: Ævisaga. Foráret sá sagte komm-
er. 1944.
Bogen om Kaj Munk, skrevet af hans venn-
er. 1946.
Vestkysten 1984.
Dagbækur 1961.

I
Gourmet-línan frá Metropolitan
Glæsileg handunnin kristalsglös með klassísku lagi,
sameinar andstæður með tærum kristalnum í glasinu
á hvítum frostuðum fætinum.
Stórkostlegt úrval af gjafavörum úr postulíni og kristal.
Verð við allra hæfi.
Gefið kjörgripi frá
Kenðal
Laugavegi 61, sími 26360.
f

ur
og mikið úrval jólaljósa
pera.
URVALIÐ
ALDREI
FJÖLBREYTTARA

EDiTiCORTA- \M
kreuu^;
Heimilistæki hf
HAFNARSTRÆ T! 3 - 20455- SÆTUNI 8 S 27500