Morgunblaðið - 21.12.1986, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. DESEMBER 1986
Bjó um tíma í íshelli til
að kynnast steinaldarmönnum
Um skáldsöguna Þjóð bjarnarins mikla eftir
Jean M. Auel sem komin er út á íslensku
Eftir rannsóknir sínar og undir-
búningsvinnu komst frú Auel að
því að þrátt fyrir að Neanderdals-
maðurinn hefði verið bæði frum-
stæður og staðnaður hefði hann í
raun og veru verið mikil tilfinninga-
vera.
an myndi áreiðanlega enginn hafa
áhuga á að lesa hana. Af einhverri
þtjósku þráaðist Auel við og hóf
að safna efni í bókina.
Að því var ekki hlaupið. í þrjú
ár gerði Jean Auel ekki annað en
að kynna sér lifnaðarhætti steinald-
„Ég skynjaði að þetta fólk var
af holdi og blóði og hafði í sér
bæði þrár og tilfinningar, rétt eins
og við — en hins vegar hætti mörg-
um til þess að líta fremur á það sem
einhvers konar tilfínningalausa
frummenn, sem væru nátengdari
öpum og öðrum dýrum en okkur
mennskum mönnum."
Eftir að Auel lauk bók sinni tók
Þjóð bjarnarins mikla fjallar um stúlkuna Aylu sem er af kynflokki
nútímamannsins en elst upp í helli meðal Neanderdalsmanna fyrir
35 þúsund árum.
armanna og hún lagði ýmislegt á
sig til þess að ekkert færi milli
mála. Nefna má að um tíma bjó
hún í íshelli, líkum þeim sem sögu-
fólkið hennar hafðist við í: hún
lærði sömuieiðis að smíða vopn og
hvers konar áhöld úr steini, og hún
sótti óteljandi fyrirlestra við há-
skóla og aðrar stofnanir þar sem
Neanderdalsmenn voru til umræðu.
Bók Auel, Þjóð bjamarins mikla,
gerist sem fyrr segir fyrir 35 þús-
und árum, en þá ríkti lokaskeið
síðustu ísaldar á jörðinni. Það stóð
í hartnær 30 þúsund ár: frá því
fyrir 40 þúsund ámm og þar til
fyrir 10 þúsund árum, og einmitt á
þessum tíma var hinn viti borni
maður, homo sapiens, að brjóta sér
leið til heimsyfirráða. Áður en
nútímamaðurinn, eða Cro-Magnon
maðurinn, kom fram á sjónarsviðið
var Neanderdalsmaðurinn herra
jarðarinnar en hann staðnaði og gat
ekki mætt samkeppni frá Cro-
Magnon manninum.
Jean M. Auel sagði í nýlegu tíma-
ritsviðtali um bók sína að til þess
að draga fram andstæðumar milli
þess kynstofns sem við nútímamenn
erum af og hinna frumstæðu
manna, hefði henni þótt nauðsyn-
legt að tefla þessum kynþáttum
hvorum gegn öðrum. Hún sagði
ennfremur:
„Þess vegna valdi ég þann kost-
inn að láta aðalpersónu bókarinnar
vera af okkar stofni, en það er stúlk-
an Ayla. Hún verður viðskila við
fólk sitt í feiknarlegum land-
skjálfta, en Neanderdalsmenn, sem
kenna sig við Hellisbjöminn eða
Bjöminn mikla, fínna hana og taka
hana í fóstur. Hjá þessu frumstæða
fólki elst Ayla síðan upp og með
því að láta hana fylgjast með lffí
og tilfinningum þessara hellisbúa á
lesandinn að átta sig vel á því sem
skildi að þessa fomu kynstofna."
KJOTIÐNAÐARSTOÐ
Borgarnesi sími 93-7200
Fordæmi Jean M. Auel sýnir að
hverjum manni ætti að vera unnt
að skrifa langa og ítarlega skáld-
sögu um helsta áhugamálið sitt.
Það sem meira er: það er eins víst
að bókin slái í gegn og nái met-
sölu. Auel þessi var bandarísk
húsmóðir sem um árabil hafði af
einhverri rælni kynnt sér lifnaðar-
hætti steinaldarmanna, þegar hún
tók sig til að skrifaði bók um þessa
skjólstæðinga sína. Bókin reyndist
verða ein hin vinsælasta á seinni
árum: Þjóð bjarnarins mikla, sem
nú er komin út í íslenskri þýðingu.
Skáldsagan um Þjóð bjarnarins
mikla segir, í stuttu máli, frá stúlk-
unni Aylu sem er af kynslóð
nútímamannsins en elst upp hjá
Neanderdalsmönnum fyrir um það
bil 35 þúsund árum. Um þær mund-
ir voru Neanderdalsmennimir að
deyja út; þeir höfðu staðnæmst á
þróunarbrautinni en fram var kom-
inn nýr kynþáttur manna, hinir
svonefndu Cro-Magnon menn, sem
enn ræður ríkjum á jörðinni. Aðal-
söguhetja Jean M. Áuels, Ayla, er
einmitt af Cro-Magnon kyni en
áherslan í bókinni er á að lýsa hin-
um frumstæðu en þó margbrotnu
Neanderdalsmönnum.
Jean M. Auel hafði fengist við
sitt af hveiju áður en hún tók að
skrifa bókina sem átti eftir að gera
hana heimsfræga. Hún vann skrif-
stofustörf af ýmsu tagi, fékkst við
hönnun og önnur störf á tæknisvið-
inu en einkum og sér í lagi var hún
Þiðþurfið ekki að ha® a
lenguryfir þessu-
-HANGIKJÖTIÐ ER FRÁ OKKUR
húsmóðir. Áður en frú Auel varð
tuttugu og fimm ára hafði hún eign-
ast fimm böm svo það segir sig
sjálft að heimilið var tímafrekt og
erfítt. Auel hafði lítinn tíma til að
sinna áhugamálum sínum lengi vel,
og raunar hafði hún ekki einu sinni
nægan tíma til þess að hún vissi
yfírleitt hver áhugamál hennar
væru. Það var ekki fyrr en bömin
voru farin að vaxa úr grasi og
Auel orðin fertug sem hún fór að
kynna sér lifnaðarhætti steinaldar-
manna.
í fyrstu hafði hún alls ekki hugs-
að sér að skrifa um þetta áhugamál
sitt; það var henni einungis dægra-
stytting. En svo lenti Auel í því sem
hendir marga er koma sér upp
margbrotnu áhugamáli — hún öðl-
aðist svo mikla þekkingu á við-
fangsefninu að henni fannst að hún
yrði einhvem veginn að koma því
frá sér á nýjan leik.
Eftir að Auel hafði drukkið í sig
helstu grundvallarheimildimar um
forfeður okkar sem til eru og sann-
færst æ betur um að þeir hefðu
verið heillandi fólk ákvað hún loks
að skrifa um þá skáldsögu. Hún
flanaði þó ekki að neinu, enda gerði
hún sér grein fyrir því að verkið
var enginn hægðarleikur. Vinir
hennar og velunnarar löttu hana
margir hveijir, sögðu það fífldirfsku
af konu sem aldrei hefði fengist við
ritstörf áður að ætla sér að skrifa
skáldsögu um svo flókið efni og þó
henni tækist að koma bókinni sam-
Og hangikjötið frá Kjötiðnaðarstöð KB er gott. Allt frá fyrsta
munnbita mælir það með sér sjálft. Borgarneshangikjötið er
úrvalskjöt, vel taðreykt svo að bragð er að. Sem sagt: Ijúf-
fengt hangikjöt við hvers manns hæfi og hentar við öll tæki-
færi.
Spurðu um Borgarneshangikjötið
Jean M. Auel var „bara húsmóð-
ir“ þegar hún tók upp á því að
rita skáldsögu um áhugamál sitt,
sem voru steinaldarmenn. Hún
sló í gegn og nú hefur bókin
selst i milljónum eintaka.
við töluvert stríð að fá útgefanda
að henni. Bókin er stór og mikil,
einar 500 blaðsíður, og margir út-
gefendur töldu fráleitt að nokkur
maður hefði áhuga á að lesa svo
langa bók um steinaldarmenn.
Markaðsfræðingar, sem leitað var
til, sönnuðu að þeir báru lítið skyn-
bragð á markaðinn er þeir fullyrtu
að það væri hið mesta fáræði að
gefa þessa bók út. Þegar hún birt-
ist almenningi loksins, seint og um
síðir, kom nefnilega hið þveröfuga
í ljós. Það var árið 1980 sem fyrsta
útgáfa bókarinnar um þjóð bjamar-
ins mikla kom út í Bandaríkjunum
og hún seldist upp á skömmum
tíma. Síðan hefur bókin verið gefin
út í mörgum tugum landa og mót-
tökumar eru hvarvetna hinar sömu.
Má sem dæmi nefna að á Englandi
hefur bókin verið endurprentuð 14
sinnum síðan hún kom fyrst út og
ekkert lát er á vinsældum hennar.
Norðurlandabúar hafa líka tekið
henni vel og er nú svo komið að
bókin hefur selst í rúmlega 200
þúsund eintökum í Svíaríki, en slík
sala á einni bók er fátíð þar í landi.
Og ekki er nóg með að almenning-
ur hafí reynst hafa áhuga á lífi og
starfí steinaldarmanna; gagnrýn-
endur hafa líka lokið hér um bil
einróma lofí á bókina og talið með
hreinum ólíkindum hversu vel og
sannfærandi höfundinum hefði
tekist að gæða fólk frá þessum
löngu liðna tíma bæði lífí og sál.
Andstæðurnar milli Neanderdals-
mannanna og Cro-Magnon mann-
anna mynda, að dómi gagnrýnenda,
lykilatriði sögunnar. Gáfur og aðrir
eiginleikar Áylu gera hana mjög
frábrugðna fólkinu af þjóð bjamar-
ins mikla, og í samskiptum hennar
við það skapist spenna og togstreita
sem endurspegli á býsna raunsann-
an hátt átök mannsandans við
umhverfí sitt.
Á þessu kvenfrelsistímum má
það líka heita athyglisvert að bókin
lýsir harla vel hlutskipti kvenna á
tímum steinaldarmanna, að
minnsta kosti eins og helstu fræði-
menn ímynda sér að hún hafí verið.
Ein helsta áhersla bókarinnar er
að sýna hvemig hin sjálfstæða og
fijálslega hugsun Aylu rýfur fast-
bundnar hefðir og venjur karlveldis-
ins foma með Neanderdalsmönn-
um. Jafnframt kemur vel fram í
bókinni hversu mikil og hatrömm
þau átök em sem fylgja sambýli
manna af ólíkum kynþáttum, og
gildir þá einu hvort um er að ræða
nútímann eða ísöldina fyrir 35 þús-
und ámm.
Hinar geysigóðu viðtökur bókar-
innar um þjóð bjamarins mikla
hafa að sjálfsögðu orðið Jean M.
Auel mikil hvatningtil þess að halda
áfram ritstörfum. Þegar hefur verið
gerð kvikmynd eftir bókinni og fer
sú svipsterka leikkona Daryl
Hannah með aðalhlutverkið, hlut-
verk stúlkunnar Aylu. Myndin þykir
vel heppnuð og heitir á ensku, eins
og bókin, The Clan of the Cave
Bear. Og nú hefur Auel skrifað
framhald bókarinnar og ekkert lát
virðist vera á áhuga fólks á steinöld-
inni...