Morgunblaðið - 30.12.1986, Side 42

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 30. DESEMBER 1986
Klukkan
tvöeftir
miðnætti
Forystumenn afganskra ættflokka þinga.
um; launsátur að nóttu til á stíga
frelsissveitanna; ógnarárásir á
þorpin til þess að reka íbúana á
brott og tæma sveitimar.
Þegar þær hörfuðu aftur eftir
síðustu stóráras höfðu sovézku her-
sveitimar lokað hinni mjóu ræmu
milli árinnar og brattrar fjallshlíð-
arinnar. Framvarðasveitin, sem
kannaði leið okkar, missti tvo menn
á jarðsprengjusvæðunum er lögð
höfðu verið með fallbyssum Rauða
hersins. Þetta var líka ný tækni —
jarðsprengjur lagðar með fallbyssu-
skotum. Frá búðum þeirra eða
brynvörðum herflokkum er skotið
fallbyssukúlum er tvístrast í lofti í
minni skot. Þessi skot springa þeg-
ar þau skella í jörðina og dreifa
litlum jarðsprengjum yfir stórt
svæði. Jarpsprengjumar em litlar
og bleikleitar, á stærð við manns-
hönd og með skarpa, óreglulega
brún. Eftir að hópi skæruliða hefur
verið komið á óvart í einhveiju þorp-
inu eða á hergöngu er unnt á
nokkrum mínútum að um um-
kringja hann með jarðsprengjum,
tryggilegar en gaddavír nokkurra
fangabúða gæti gert.
í dagsbirtu er unnt að sjá
sprengjumar á jörðinni — ef þú ert
nægilega athugull. En það tekur
L' langan tíma að losa sig við þær.
Mujaheddin gera það með slöngu-
skotum, sprengja þær eina og eina
í senn. Hljóðið verður fljótlega
kunnuglegt á hergöngunni eins og
íjarlægur sprengju- og byssugnýr-
inn eða geltið af og til í AK-47.
Að næturlagi er áhættan skelfileg.
Það em of margir menn nú þegar
með fætur slitna af um hné.
Vegna þessa urðum við að leggja
lykkju á leið okkar og fómm aftur
um fjallaskarð í 3—4000 m hæð í
djúpum snjó þar sem ekkert múldýr
mundi voga sér. Við vomm svo
þreyttir, að okkur leið eins og hver
ogeinn bæri annan mann á bakinu.
Afganski foringinn, sem heilsaði
■í okkur í næsta ömgga húsi er við
gistum, var bóndi með skær augu
og hafði þegar særst tvisvar. í
næstu sovézku árás týndi hann
lífinu. Sá bardagi kostaði frelsis-
sveitirnar hundrað fallna, en Rauði
herinn missti tuttugu skriðdreka og
nokkrar þyrlur.
I skjóli hins ömgga húss bar einn
mannanna fram te. Allir difu brauði
sínu í skál með feitu kjötseyði. Við
sátum á mottum á gólfinu og hem-
aðarráðstefnan hófst. Skæmliðam-
ir, sem þama vom samankomnir,
vom bændur, kennarar, íslamskir
fræðimenn eða múllar og háskóla-
stúdentar auk þorpsöldunganna,
sem mynduðu minnihlutann. Þetta
- var tylft manna alls, svæðisforingj-
ar auk nokkurra farfugla, sem
notfærðu sér hið venjulega vetrar-
hlé á bardögunum til að fara til
Peshawar að hitta stjómmálalega
stuðingsmenn og biðja um hjálp og
vopn. Þeir vonuðust líka til þess að
hitta fjölskyldur sínar í flótta-
mannabúðunum.
Einn foringjanna sagði: „Ur
þessu megum við heita svo gott sem
dauðir, ef við höldum áfram að
beijast hver í sínu lagi. Við verðum
að sameinast. Ef þeir skilja það
5 ekki ennþá í Peshawar, þá verðum
við að koma því í kring sjálfír, hér
á staðnum og án þess að bíða eftir
þeim ...“
Annar bætti við: „Gamla bar-
dagaaðferðin, þar sem hver um sig
skýtur nokkrum skotum og fer svo
heim til sín, dugir okkur ekki leng-
ur.“ En það var nú samt þannig,
sem Mujaheddin byijuðu, og þannig
er það enn sums staðar og hefur
dugað til að negla niður Rauða
herinn í fimm ár. Með öllum kostum
og öllum styrk eigin frumkvæðis —
en með veikleikum þess líka.
Amin, sem ræður Wardak-svæð-
inu, hafði aldrei fyrr hitt Massoud,
leiðtogann frá Panshir. Þegar hann
hafði reynt að koma á sambandi
hafði hópur keppinauta lokað leið-
inni og afvopnað öryggisverði hans.
Amin þekkti heldur ekki Abdul,
foringja frelsissveitanna í Kabúl.
Eg varð sjálfur að kynna þá.
„Hver sagði, að við hefðum ekki
barizt nema fimm ár?“ spurði Abd-
ul. „Ég er 27 ár og hef barizt síðan
ég var 17.“
„Það er rétt,“ sagði Walid. „Tíu
ár. Við vorum saman síðasta árið
í skóla. Þú barðist þá þegar gegn
sonum kommúnískra herfor-
ingja...“
★
í þeirra huga fór skriðan af stað
þegar Daoud prins hafði velt
frænda sínum, gamla kónginum,
úr sessi. Með hjálp kommúnískra
herforingja vildi hann koma á
„framsæknu, þjóðernissinnuðu
Afganistan" í anda Titós. En þegar
hann sá, að stuðningsmenn hans
voru að taka stjómartaumana, sem
umboðsmenn Sovétríkjanna, reyndi
hann að afneita þeim og handtaka
foringja þeirra. Það var orðið of
seint. Kommúnískum herforingjum
tókst að snúa hemum gegn honum
og hann var skotinn til bana í höll-
inni með konu sinni og börnum.
Aðalritari kommúnístaflokksins,
Tarakí, tók við í hans stað og marx-
ismi að sovézkri fyrirmynd varð hin
opinbera stefna. Það var þá, sem
Ablud hætti í menntaskóla og kom
á laggirnar andspyrnuhreyfingu í
útjaðri höfuðborgarinnar.
„Mér var alveg sama,“ sagði
hann, „hvort Daoud var frændi
konungsins eða ekki. Það sem ég
sá var að guðlausir kommúnistar
vom að taka völdin og ég mun
beijast gegn þeim meðan ég lifi.
Ég kæri mig ekkert um þeirra teg-
und af þjóðfélagi — né reyndar það
gamla heldur. Ég vil okkar eigið —
islamskt þjóðfélag réttlætis og sam-
stöðu."
I fyrstunni var nokkur samúð
með Sovétríkjunum í borgunum.
Þau virtust fulltrúi valds og fram-
fara. í Kabúl hafði margt miðstétt-
arfólk trúað því, að án sovézkrar
aðstoðar — sem var lögð að jöfnu
við kommúnistaflokkinn — mundi
afganskt þjóðfélag aldrei ná stjórn-
málalegum þroska né efnahagsleg-
um framförum. Nokkrum sinnum
heyrði ég jafnvel frelsissveitar-
mennina sjálfa leggja að jöfnu
„tækni“ og Sovétríkin.
En stjórn Tarakís hafði ekki
komið með tækni í farteski sínu,
heldur ringulreið og ógnarstjóm.
Óraunsæjar og stórskaðlegar breyt-
ingar í landbúnaði; óvinsælar
breytingar í kennslumálum; her-
skátt trúleysi; tilviljunarkenndar
handtökur; aftökur án dóms og
laga; fjöldi manna hvarf. Til að
treysta völd kommúnistaflokksins
reyndi Tarakí að tortíma öllum öðr-
um. Þegar borgin Herat gerði
uppreisn var gerð á hana loftárás;
á einum einasta degi týndu meira
enn 20.000 manns lífinu. í sumum
héruðum hvöttu múllamir bænd-
uma til vopnaðrar andspyrnu. Saga
Amins var dæmigerð.
„í Wardak var áður fyrr tæpast
unnt að tala um kommúnistaflokk
yfirleitt. Þá komu flokksforingjarn-
ir frá Kabúl og byijuðu að handtaka
múllana og öldungana. Þá, sem
voru handteknir, sáum við aldrei
framar. Kommúnistarnir völdu fólk
til starfa í nýja herlögreglu og
gáfuu því oeninga og mat. Þetta
fólk er núna dyggustu stuðnings-
menn Sovétríkjanna og bitmstu
andstæðingar okkar. Það hefur va-
lið sinn málstað og það mun deyja
fyrir hann, jafnvel með börnum
sínum líka ef þörf gerist og það
þótt Rauði herinn drægi sig til baka.
Það em líka sovézkir ráðgjafar, en
þeir láta lítið á sér kræla. Flokks-
foringjarnir í Kabúl og herlögreglan
þeirra hafa tekið skóla og sjúkrahús
traustataki og gert úr þeim víg-
hreiður.
Vegpia þessa em í sovézkum
áróðri ásakanir um að Andspyrnan
ráðist á skóla og sjúkrahús — og
það er reyndar satt, en eingöngu
vegna þess að slíkar stofnanir em
orðnar að höfuðstöðvum kommún-
istanna. Kommúnistamir þvinga
fólk til að fara þangað til að læra
að lesa — að lesa áróður. Þeir
brenna Kóraninn. Þeir setja stráka
og stelpur saman í skóla. Þeir skirr-
ast jafnvel ekki við að draga þangað
öldungana, sem e.t.v. kunnu ekki
að lesa, en vom mjög virtir. Nú em
þeir neyddir til að læra um komm-
únisma, um stéttabaráttuna og hina
alþjóðlegu köllun Sovétríkjanna.
Hver sá sem mótmælir einfaldlega
hverfur.
Þegar þetta byijaði hittust grá-
skeggimir á laun og ákváðu að
senda nefnd til Kabúl. í áróðri ríkis-
stjómarinnar em andstæðingar
hennar nefndir glæpamenn. Grá-
skeggirnir sögðu þess vegna við
stjórnina: „Vinsamlegast hjálpið
okkur að veija okkur gegn þessum
glæpamönnum, sem ráðast á skól-
ana okkar og sjúkrahúsin." Ríkis-
stjórnin lét þá fá 18.000 riffla, sem
gráskeggirnir afhentu Mujaheddin!
Þegar herlögreglan fékk veður af
þessu tókst þeim að ná helmingnum
aftur. En það var á þennan hátt,
sem við fengum fyrstu 9.000 riff-
lana okkar.
Ég var ekki í Afganistan þá —
ég vann hjá fyrirtæki í Iran. Faðir
minn skrifaði mér: „Komdu heim
til að beijast." — Eins og afi minn
er hann maður, sem fólk virðir,
hann barðist gegn Bretunum líka.
Hann var vanur að segja að hann
væri frægur fyrir þrennt; hugrekki,
lærdóm og gestrisni. Til marks um
framgang þessara þriggja einkenna
lét hann elzta bróður minn fá riff-
il, þann næsta bók og mig borðdúk.
Eldri bræður mínir búa hins veg-
ar í Evrópu með fjölskyldum sínum,
og þá fýsir ekki að núa heim aftur.
Riffilinn tók ég þess vegna á sjálfan
mig.
Ég kom gegnum Pakistan yfir
fjöllin með mat og vopn á áburðar-
dýrum. Þetta var mikil lest —
múldýr, hross og úlfaldar. Þú veizt
hvers konar einstigi slóðinn er og
þama mætti ég annarri lest, sem
fór í andstæða átt til Pakistans.
Það var móðir mín, yngri bræður
mínir og systur, frændi minn — og
faðir minn. Ég hafði engar fréttir
fengið af honum síðan ég fékk bréf-
ið hans í íran. Þau höfðu öll verið
í Kabúl, um tíma var auðveldara
að felast þar en úti á landsbyggð-
inni. En nú var það orðið alveg
jafnhættulegt og þau höfðu ákveðið
að halda til flóttamannabúðanna.
Síðan við fengum þessa 9.000
riffla höfðum við nánast engin frek-
ari vopn fengið. Það er þess vegna
ekki margt, sem við getum gert
gegn MIG-þotunum eða þyrlunum.
Sovétmenn gera varðstöðvar og
umkringja þær þreföldum jarð-
sprengjusvæðum. Það er heldur
ekki margt, sem við getum gert
gegn þeim. En 80% af landinu okk-
ar eru enn fijáls og við erum
reiðubúin til þess að deyja, ef við
megum til, fyrir frelsið og fyrir
trúna. Þetta var það, sem forfeður
okkar og formæður gerðu og sömu
fóm getum við fært líka, barnanna
okkar vegna."
★
Tarakí hafði farið til Moskvu og
kom til baka með umboð Sovét-
manna til þess að losa sig við
andstæðinga sína í öndverðum armi
flokksins. Höfuðandstæðingur
hans, Hafizullah Amin, hafði hins
vegar fengið njósn og hann varð
fyrri til að drepa Tarakí. Þegar
Hafizullah Amin hrifsaði til sín
völdin bættist Andspyrnunni enn
bylgja skæruliða og þar á meðal
vom nokkrir kommúnískir herfor-
ingjar úr armi Tarakís. Undir
forystu höfuðmanns síns héldu
næstum allir setuliðsmennirnir í
Asmar út í skógana með vopn sín.
Hémð eins og Nuristan og Shiita-
svæðið í Mið-Afganistan héldu
áfram nær fullu sjálfræði. Endur-
teknar tilraunir afganska stjómar-
hersins til að kúga þau til hlýðni
mnnu út í sandinn. Hermenn hans
gerðust ýmist liðhlaupar eða sáu
Andspymunni fyrir vopnum og upp-
lýsingum.
★
Það var á þessum tíma, sem
Walid gerðist liðhlaupi úr þjálfun,
sem MIG-flugmaður við háskóla
flughersins, og hélt heim til þess
að gerast iyrirliði skæmliðasveitar.
„Sérðu eftir því að hafa ekki
komizt í að fljúga MIG-þotu?“
„Þjálfunin var fróðleg."
„Þú studdir Sovétríkinjiá aldrei?“
„Ég er trúr múslimi. Ég hef allt-
af vitað, að sá dagur mundi koma
að ég yrði að taka þá ákvörðun, sem
ég tók. Fyrir löngu síðan var ég
sendur á námskeið í Sovétríkjunum.
Þeir sýndu okkur andtrúarlegt safn,
þar sem áður var klaustrið í Kænu-
garði. Næstum allar kirkjurnar
þeirra em núna andtrúarleg söfn.
I aðalsalnum var kista með gler-
plötu og í henni líkami nunnu, sem
orðinn var að múmíu. Það var stórt
spjald á veggnum:
Þyngd líkama nunnunnar: 43,75
kílógrömm.
Fyrir neðan tilgreindu þeir efna-
samsetninguna:
Kolefni: 12,325 kg
Köfnunarefni: 3,2 kg
Kalsíum: 1,6 kg
o.s.frv. Síðan:
Heildarþyngd: 43,75 kg
ÞAÐ ER EKKERT PLÁSS FYR-
IR NEINA SÁL!
Þegar ég var sendur í leyfi fór
ég hingað og hér hef ég verið síðan
með minni eigin þjóð.“
Þegar kommúnistastjómin í Kab-
úl reyndist ófær um að ráða við
ástandið tóku Sovétmenn ákvörðun
um „opinber“ afskipti. Rússar em
reyndir nýlenduherrar í þessum
heimshluta. Þeir náðu yfirráðum
yfir Kákasus og hinum múham-
eðsku héruðum Sovétríkjanna í
skjóli opins hervalds, en líka með
því að velja rétta tímann — þeir
biðu eftir innbyrðis illdeilum milli
Sovésk herstöð í Afganistan.
-i