Morgunblaðið - 30.12.1986, Síða 43
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 30. DESEMBER 1986
höfðingjanna og að Andspyrnan
slævðist. Við upphafí hemaðar
þeirra í Afganistan höfðu þeir ekki
miklar áhyggjur af nokkmm her-
skáum mönnum með gamla riffla
uppi í fjöllum. Þeir vissu hvað gera
þurfti; kalla andstæðingana
„glæpamenn", halda aðalvegunum,
stærstu borgunum og lykilherstöðv-
unum þremur er snem að Iran,
Paskistan og Persaflóa. A meðan
og með hjálp flokksins mundu þeir
koma á laggimar sínu sósíalíska
ríki. „Glæpamennirnir" í íjöllunum
mundu missa móðinn um síðir.
Leonid Brezhnev flokksformaður1
sagði við Jacques Chaban-Delmas,
sem batt enda á heimsókn sína í
Moskvu sem mótmæli við hinni
sovézku innrás:
„Á þremur vikum munum við
hafa komið á röð og reglu og geta
horfíð á brott aftur."
Rauði herinn fór yfír landamærin
og fallhlífasveitir tóku Kabúl og
aðrar borgir. Svo átti að heita, að
Hafízullah Amin hafí beðið um hjálp
frá Sovétríkjunum. í raun og vem
barðist hann gegn innrásarliðinu í
nokkrar klukkustundir. Hann var
drepinn í forsetahöllinni ásamt §öl-
skyldu sinni. Svoétmenn komu
þeirri sögu á kreik, að hann hefði
verið „útsendari CIA“.
Babrak Karmal, sem kom með
sovézku hersveitunum, léði ríkis-
stjóminni nokkum svip hógværðar.
Hann sleppti nokkrum föngum og
fylgdi hinni hefðbundu stefnu að
etja fjölskyldum, ættbálkum og
höfðingjum hveijum gegn öðrum.
En það eru mörg fjöll í Afganistan
og margir dalir. Innrásin hratt af
stað nýrri bylgju nýliða til And-
spymunnar. Anour, sem var
Afganistan-meistari í glímu, átti að
vera fulltrúi þjóðar sinnar á
Ólympíuleikunum í Moskvu. Honum
tókst að komast undan á leiðinni
þangað og gerðist foringi skæru-
liðasveitar. Verkfræðingnum
Massoud tókst að setja niður
flokkadrætti og sameina Mujahedd-
in í Panshir.
Þegar Sovétmenn gerðu sér grein
fyrir því að tíminn vann ekki með
þeim breyttu þeir um bardagaað-
ferðir. Einn skæruliðaforingjanna á
hemaðarráðstefnu okkar líkti And-
spymunni við tré. „í fjögur ár,“
sagði hann, „létu Sovétmenn sér
nægja að saga af óþægilegar grein-
ar. Núna em þeir að reyna að grafa
okkur upp með rótum."
„Þeir virða ekkert," bætti annar
við sem jafnframt var sagnamaður
staðarins. „Þeir reka stríð jafnvel
að vetri til.“
„Eina nóttina í síðustu viku
sendu þeir víkingasveit frá herstöð
sinni í Chagasari og gerðu fyrirsát
á einum stíganna okkar. Guði sé
lof, þeir voru of fljótir á sér og
náðu bara fyrstu sveitinni, mönnum
Mawlawis. Hinar sveitimar tvær,
frá tveimum stjómmálaflokkum
öðmm, vom aftar og gátu því skip-
að sér til bardaga og bjargað þeirri
fyrstu. En hvað verður ef Sovét-
menn taka upp okkar eigin bar-
dagaaðferðir, á okkar eigin stígum
og að nóttu til?“
„Gott og vel, hvers vegna gemm
við ekki árás á þá strax?" lagði
annar ráðgjafí til. „Það er heil bryn-
varin lest héma núna.“
„Það er nógu auðvelt fyrir þig
að stinga upp á þessu, þú ert ekki
þessarí sveit. Ef við skjótum einu
einasta skoti koma flugvélamar
þeirra og brenna þorpin okkar til
ösku. Það er ennþá fólk í þessum
dal eins og þú veist."
„Nú, er ekki hægt að koma því
burt? Verðið þið ekki að öðmm
kosti alltaf svo hræddir við hefndar-
aðgerðir að þið getið aldrei barizt?"
„En þau hjálpa okkur! Hvar vær-
um við staddir með mat án þeirra
— og hvað með fréttir?"
„Eg legg til að við gemm fyrir-
sát. Eg veit um góðan stað þar sem
enginn hefur búið í óratíma. Það
er ótækt, að við látum Sovétmenn
aka þessum tmkkum sínum um
vegina okkar án þess að við hræmm
legg eða lið!“
„Ég ætla að fara til baka til
heimadalsins míns. Ég verð að vera
þar ef gerð verður sovézk árás.“
„Ég fer undir eins. Við verðum
að leggja upp núna ef við ætlum
að ná sovézku lestinni við sólar-
upprás."
„Ég fer ekki með. Ég verð að
vera kominn til Peshawar eftir tvo
daga. Það er hvort eð er enginn
vegur að átta sig á því hver ykkar,
þessara Paþana, hefur rétt fyrir
sér. Þið emð alltaf í mótsögn við
sjálfa ykkur og játið aldrei, að þið
hafíð rangt fyrir ykkur."
Það var borið fram meira te.
„Á þó nokkmm svæðurn," sagði
einn skæmliðaforingjanna, „hefur
Andstaðan þegar sameinazt."
„Hún gerir það, hún gerir það,“
sagði annar. „Fiskurinn er alltaf
ferskur þegar þú veiðir hann.“
„Við verðum allir að gera okkar
bezta," sagði sá þriðji.
„Hver er sannleikurinn," spurði
sagnamaðurinn. „Það er engum að
trúa nema Guði.“
Herráðstefnunni var lokið. Sumir
fóm að sofa, aðrir kveiktu í sígar-
ettum; þeir, sem ætluðu að gera
fyrirsátina, spenntu á sig beltin og
tóku vopn sín. Næst þegar Sovétrík-
in hæfu sókn í Pakita, mundu
Mujaheddin geta fengið liðsauka
langt að, jafnvel heilu bílfarmana
af liðsmönnum.
★
Oumayoum, hávaxinn, skeggjað-
ur, miðaldra maður með „turban",
hafði komið sér fyrir í leyniskyttu-
hreiðrinu sínu, steinbyrgi, sem
hvarf inn í landslagið, og gaf gott
útsýni fyrir veginn um 500 metmm
neðar.
„Ætlarðu að vera héma,“ spurði
Walid.
„Þetta er minn venjulegi staður.
Ég skýt mjög vel héðan.“
„Ekki skjóta á undan hinum. Ég
þarf tíma til að koma sprengjuvörp-
unni fyrir. Þeir tveir með RPG-
sjöuna þurfa líka sinn tíma.“
Walid og hinir úr hópnum hurfu
milli klettanna og tijánna. Í austri
byrjaði að daga, ljósflóð breiddist
yfír fjallatoppana og læddist niður
dalinn í átt til vegarins. Það mundi
ekki líða á löngu unz sovézka lestin
kæmi.
Einn framvarðanna gaf merki
að hún nálgaðist og fyrir henni
færi skriðdreki, jeppi og tveir tmkk-
ar. Þegar skriðdrekinn var kominn
á móts við Oumayoum miðaði hann
með Lee-Enfíeld-rifflinum sínum.
Drekaforinginn opnaði tuminn og
sneri sér við til að hyggja að lest-
inni. Oumayoum skaut og hæfði
beint í mark. Tumhlerinn skall aft-
ur, ekillinn steig hemlana í botn og
skellti í bakkgír. Skriðrekinn rakst
á jeppann.
Oumayoum hló. Hinir Mujahedd-
amir hófu skothríð með sprengju-
vörpunni, en þeirra skot vom ekki
eins nákvæm. Skriðdrekinn losaði
sig frá jeppanum og þaut niður
vepnn. Ein RPG-eldflaugann hæfði
annan tmkkinn og hann stóð í ljós-
um logum. Hinn trukkurinn ýtti
honum út í skurð, tók upp þá sem
eftir lifðu og geystist burt. Skæm-
liðamir birtust undan fyrirstöðu-
veggjum dalsmegin og undan
eikartijánum hinum megin vegar-
ins. Þeir ráku upp siguróp og
klifmðu upp á jeppann.
En nú vom það þeir sem vom
góð skotmörk. Uppi í miðri hlíðinni
í yfírgefnu þorpi hafði brynvarinn
bfll með vélbyssu legið í leyni. Eng-
inn hafði séð hann, hann hlýtur að
hafa beðið alla nóttina. Hann birtist
undan hálfhmndu húsi, stefndi í átt
til vegarins og stanzaði beint fyrir
neðan byrgi Oumayoums.
„Varið ykkur,“ kallaði hann.
„Varið ykkur. Það er brynvarinn
bíll!“
Enginn heyrði til hans. Hann
skaut upp í loftið, en hinir héldu
að hann væri að fagna launsátrinu.
Vélbyssan í tumi brynvarða bílsins
færðist hægt niður á við til að ná
miði á Mujaheddin-mennina á veg-
inum. Oumayoum kastaði frá sér
rifflinum og stökk upp á þak bflsins.
Hann greip um byssuhlaupið og
togaði það upp af öllum kröftum.
Vélbyssuskyttan skaut hrinu eftir
hrinu og reyndi eins og hann gat
að ná niður byssunni, en Oumayo-
um hafði betra vogarafl, og skotin
fóm öll langt fyrir ofan markið.
Oumayoum hékk á byssuhlaupinu.
Skothríðin hætti. Nokkrir skæmlið-
anna höfðu klifrað upp og hent
handsprengju inn í bflinn.
Þeir fóm allir að tala í einu og
lýstu því, sem þeir höfðu séð og
gert, hvemig vömbfllinn hafði
spmngið, hvemig skriðdrekinn
hafði klesst jeppann.
„Við skulum taka mynd,“ sagði
Walid. „Við sendum hafa til Pesh-
awar. Standið nú allir í kringum
jeppann. Þú líka, Oumayoum."
„Ég get það ekki,“ sagði
Oumayoum, sem var ennþá uppi á
þaki brynvarða bflsins.
„Þér er óhætt að sleppa núna.
Byssan flýgur ekki burtu.“
AJlir hlógu.
„Ég get ekki sleppt. Höndin er
föst, hún er bmnnin við.“
Þegar skothríðin stóð út úr vél-
byssunni hafði byssuhlaupið, sem
hann hélt um, orðið rauðglóandi.
Nokkrir þeirra reyndu að losa fíng-
ur hans, en þeir vom bmnnir inn í
bein og sama var um lófann.
„Reyndu að bjarga þessum
fíngri," sagði Oumayoum. „Þetta
er sá sem ég skýt með.“
„Þungur gnýr fyllti dalinn.
Sovézkar árásarþyrlur vom á leið-
inni. Einn af félögum Oumayoums
dró hníf úr skeiðum til að skera
hann lausan og reyndi hvað hann
gat að bjarga gikkfíngrinum. Muja-
heddamir dreifðust í skjól við
fyrirstöðuveggi og tré. Sovézku
þyrlurnar sóttu hina föllnu einn af
öðmm. Þær sprengdu upp bryn-
varða bflinn til að hindra að hann
yrði notaður aftur og jusu síðan
vélbyssuskothríð og eldflaugum yfír
skóglendið.
Fallbyssukúla hæfði klettinn þar
sem Walid var falinn og sprakk í
skæðadrífu flísa, ryks og reyks.
Þyrlumar hækkuðu flugið til að
forðast skot ofan frá, brynvömin
er eingöngu neðan á þeim. Þegar
reykinn lagði frá komu menn
Walids hlaupandi til að sjá hvað
orðið hefði um hann. Fyrir aftan
skundurskotinn klettinn sat hann
með rifin föt og reykti sígarettu.
„Walid — þetta getur ekki verið
— þú hlýtur að vera dauður — segðu
eitthvað ..."
Walid saug fast sígarettuna sína.
„Ef ég er dauður," sagði hann, „þá
hlýtur það að vera sál mín sem
nýtur reyksins."
Sumir Mujaheddinanna gengu í
lið með Andspymunni vegna þess
að kommúnistaflokkurinn hafði
kollvarpað ríkjandi skipulagi; sumir
vegna þess að þeir væntu annars
skipulags frá Islam. Sumir höfðu
séð fjöldamorð eða misst bróður og
tekið hans sess. Þorp sumra þeirra
höfðu verið brennd til ösku. Sumir
gátu ekki sætt sig við það að strák-
ar og stelpur fæm í sama skóla.
Sumir vildu ekki sætta sig við að
útlendingar kæmu og drottnuðu
yfír dölunum þeirra. Aðrir vildu
óháð, hlutlaust Afganistan. Enn
aðrir trúðu því, eins og Walid, að
maðurinn eigi sér sál.
Um höfundinn:
Jean-Francois Deniau hefur
skrifað bók um leynilegar heim-
sóknir sínar til skæmliðahópa í
Afganistan, Angóla, Eritreu,
Kampútseu og Nicaragua (Deux
heures aprés minuitu, Gasset). Með-
al annarra verka hans em „Le
marché commun" (n.e. PUF, 1960),
„L’Europe interdite“ (du Seuil,
1977), og „La mer est ronde" (n.e.
Gallimard, 1980). Hann hefur verið
franskur og evrópskur embættis-
maður og átt sæti í stjómamefnd
Evrópubandalagsins; hann var
sendiherra Frakklands á Spáni
1976—77, aðstoðamtanríkisráð-
herra í ríkisstjóm de Gaulle og
ráðherra fyrir utanríkisverzlun í
ríkisstjóm Pompidous. Hann á nú
sæti á franska þinginu qg á Evrópu-
þinginu.
Þýtt úr breska tímaritinu En-
counter September — October 1986
af Sigurði H. Friðjónssyni. Birt í
Morgunblaðinu með góðfúslegu
leyfi ritstjóra Encounter og höfund-
ar.
43
t
Móðir okkar og tangdamóðir,
GERTRUD FRIÐRIKSSON,
fyrrverandi prófastsfrú á Húsavík,
lést laugardaginn 27. desember.
Björg Friðriksdóttir, Ingvar Þórarinsson,
Örn Friðriksson, Álfhildur Sigurðardóttir,
Aldís Friðriksdóttir,
Birna Friðriksdóttir, Þorvaldur Veigar Guðmundsson.
t
Móðir mín,
SIGRÍÐUR D. KARLSDÓTTIR,
Þórsgötu19,
Reykjavfk,
lést í Landakotsspítala sunnudaginn 28. desember.
Fyrir mína hönd og annarra vandamanna,
Karl H. Pétursson.
t
Móðir okkar,
ÞÓREY HELGADÓTTIR,
Æsufelli 2,
Reykjavfk,
lést í Borgarspítalanum 26. þ.m. Jaröarförin verðurauglýst síðar.
Sigurjón Arnlaugsson,
Teltur Arnlaugsson,
Helgi Arnlaugsson.
t
Ástkær eiginmaður, faðir, tengdafaðir og afi,
SIGURÐUR SIGURJÓNSSON,
Breiðvangi 32, Hafnarfirði,
lést af slysförum 24. desember.
Hera Gfsladóttir,
Sigurður Sigurðsson,
Sigurjón Sigurðsson,
Hrönn Sigurðardóttir,
tengdabörn og barnabörn.
Faðir okkar. t HINRIK THORARENSEN, fyrverandi læknir á Siglufirði,
andaöist 26. desember að Hrafnistu f Hafnarfiröi. Fyrir hönd vandamanna
Oddur Thorarensen, Ragnar Thorarensen, Ólafur Thorarensen, Hinrik Thorarensen, Stella Klara Thorarensen.
t
Bróðir minn og föðurbróðir okkar,
SNORRI HJARTARSON,
skáld,
andaðist í Borgarspítalanum laugardaginn 27. desember.
Torfi Hjartarson,
Hjörtur Torfason, Snorri Ásgeirsson,
Ragnheiður Torfadóttir, Ragnheiður Ásgeirsdóttir,
Sigrún Torfadóttir, Halldór Ásgeirsson,
Helga S. Torfadóttir.
t
Eiginmaður minn og faðir okkar, sonur og tengdasonur,
STEFÁN HARALDSSON,
járnsmiður,
Skeljagranda 1,
varð bráökvaddur 26. desember.
Guðrún Sigurðardóttir,
Þóra Stefánsdóttir,
Haraldur Arnar Stefánsson,
Haraldur Sigurðsson,
Þóra Stelngrfmsdóttir,
Sigurður Þorgrfmsson.
Eiginmaður minn, t HILMAR ÓLAFSSON, arkltekt, Kúrlandi 21,
lést 28. desember. Rannveig Hrönn Kristinsdóttir.