Morgunblaðið - 30.12.1986, Qupperneq 44

44
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 30. DESEMBER 1986
„ Smyrilsfarþegar “
eftirEmil Örn
Kristjánsson
Það hefur gjaman viljað vera svo
að þegar vinsældir og málstað
skortir þá tekur fólk sig saman í
andlitinu og blæs nýju lífí í gamla
þjóðsögu. Þjóðsöguna um einhvem
þann aðila sem vísvitandi og oftast
af tómri illgrini er að ræna hinn
almenna borgara verðmætum hans
og meðan almenningur sefur á verð-
inum verður sníkjudýrið stöðugt
stærra og illviðráðanlegra. Þegar
búið er að útmála skaðsemi þessa
hættulega fyrirbæris er fólk síðan
hvatt til þess að gera eitthvað í
málinu, sýna dug og hug, og þeim
sem vöktu máls á þessu er þökkuð
árveknin og frumkvæðið. Þjóðsögu
þessa hefur athafnasamt fólk í
gegnum tíðina heimfært upp á
ýmsa hópa, s.s. sígauna, gyðinga,
kommúnista og núna síðast „Smyr-
ils-farþega“.
Já, það lítur einmitt út fyrir að
enn á ný eigi að fara af stað með
goðsögnina um „Smyrilsfarþegann
ógurlega"! Þennan sem kemur hing-
að með fjölda bensínbrúsa á ógur-
legum beltabúnum skriðdreka,
fullum af hráu kjöti og öðrum vist-
um. Hingað kominn til þess eins
að eyðileggja eins mikið og hann
getur af ástkæru föðurlandi okkar
á sem skemmstum tíma, sér einum
og eingöngu til ánægju. Og maður
leyfði sér að halda að fólk væri
hætt slíkum bamaskap og fordóm-
um.
Tilefni þessara skrifa er grein
alþingismannsins Kristínar S. Kvar-
an sem nefnist „Ferðamál" og
birtist í Morgunblaðinu laugardag-
inn 20. desember síðastliðinn. Grein
þessi er skrifuð af þeirri skarp-
skyggni sem byggir á hæfílegri
vankunnáttu á umQöllunarefninu.
Það mætti til að mynda byija á því
að benda greinarhöfundi á að skip-
ið sem hér um ræðir heitir alls ekki
Smyrill, heldur Norröna.
Fyrst af öllu langar mig til þess
að benda Kristínu á að þeir bílar
sem hingað til lands koma með
Norrænu eru að sjálfsögðu tollskoð-
aðir. Vissulega hefur það komið
fyrir að menn hafa komið hingað
með bensínbrúsa, er þar fyrst og
fremst við vankunnáttu og ónógar
upplýsingar að sakast. Hins vegar
er allt það umfram eldsneyti sem
fínnst gert upptækt á staðnum.
Hvað varðar matföng þá eru til lög
í þessu landi (það ættu þingmenn
að vita) sem mæla fyrir um hvað
fólk má hafa með sér af vistum og
eftir þessum lögum er að sjálfsögðu
farið. Það sem ekki fellur innan
ramma þeirra og fínnst við tollskoð-
un er gert upptækt við komuna til
landsins. Sú staðreynd að ákveðið
magn ákveðinna matvæla sé leyfi-
legt að hafa með sér hingað til lands
er hins vegar hvorki sök skipafé-
lagsins né ferðamálayfírvalda,
heldur löggjafans (þingmanna). Þó
Ieyfir undirritaður sér, að óathug-
uðu máli, að telja að þessi löggjöf
sé heldur þrengri hér en víða ann-
ars staðar. Einnig mættum við líta
okkur nær og huga að saltfisknum
og fiskibolludósunum sem landinn
er gjarn á að hafa með sér til Spán-
ar og fleiri landa.
Annað sem einnig mætti benda
á og kemur upp um vankunnáttu
Kristínar, er að það er langt frá
því að þessi atvinnuvegur sé byggð-
ur upp á þeim farþegum sem hingað
koma með Norröna. Um 7% þeirra
erlendu ferðamanna sem sóttu okk-
ur heim árið 1986 nýttu sér sigling-
ar Norröna, þó var skipið mjög vel
nýtt og betur en nokkru sinni áður.
Við megum vera frændum vorum,
Færeyingum, þakklátir fyrir að
reka þetta ágæta skip sem siglir
hingað á hveiju sumri. Það er alltaf
ákveðinn fjöldi ferðamanna sem kýs
að sigla. Því miður hefur íslending-
um ekki hlotist gæfa til að fylgjast
með í þessum efnum og er því svo
komið að eyþjóðin á ekki eitt ein-
asta farþegaskip.
En af hveiju heldur Kristin að
þetta fólk komi hingað? Hún virðist
helst vilja telja fólki trú um að hér
sé um að ræða eitthvert fyölþjóðlegt
samsæri um tortímingu föðurlands
okkar. Hvers vegna leggur fólk
yfírleitt leið sina hingað, Kristín?
Vissulega fyrirfinnst fólk sem hing-.
að kemurí óheiðarlegum tilgangi,
en það kemur ekki síður fljúgandi
en siglandi. En flestir sem hingað
Emil Örn Kristjánsson
„ Viö skulum bara gera
okkur grein fyrir því
að Island er yf irleitt
ekki takmark þeirra
sem ætla sér að liggja
í „lúxus“ inni á hóteli.
Nei, fólk kemur hingað
til þess að njóta náttúr-
unnar.“
koma, þeir koma vegna áhuga á
landi og þjóð. Þeir leggja á sig
dýrt ferðalag til þess að kynnast
því sem við höfum upp á að bjóða
og þeim er allra síst í hug að eyði-
leggja það sem þeir hafa slíkan
áhuga á að kynnast.
Nei, Kristín, ég held að þeir sem
fara verst með landið okkar með
gáleysislegum akstri séu fyrst og
fremst íslendingar sjálfir, því mið-
ur. Og áður en þú leyfir þér að
slengja því framan í fólk að far-
þegar Norröna séu slík voðamenni
sem þú telur þá ættir þú að færa
sönnur á mál þitt. Þetta fólk kemur
ekki hingað í neinum flýti. Það
gefur sér góðan tíma til þess að
kynna sér umgengnis- og umferðar-
reglur sem hér gilda og er annt um
að hlíta þeim. Gagnstætt alltof
mörgum löndum okkar.
Að lokum, Kristín, vil ég vita
hvernig þú hyggst tengja þessa
óspilltu náttúru og skoðun náttúru-
undra við dvöl á lúxushótel í
Hveragerði. Við skulum bara gera
okkur grein fyrir því að ísland er
yfírleitt ekki takmark þeirra sem
ætla sér að liggja í „lúxus“ inni á
hóteli. Nei, fólk kemur hingað til
þess að njóta náttúrunnar. Það vill
ferðast um og að sjálfsögðu ætti
því að vera fijálst að gera það,
hvort heldur er í hópferð eða á eig-
in vegum. Fólk kemur ekki hingað
með sama hugarfari og þegar það
fer á sólarströnd, enda aðdráttarafl
íslands allt annars eðlis. Því verðum
við að gera ráð fyrir því að ferða-
maðurinn geti hreyft sig meðan
hann dvelur hér og einnig að sem
flestum sé gert kleift að njóta þess
sem Island hefur upp á að bjóða.
Að ferðast um saemilega óhindrað
er það sem við íslendingar viljum
sjálfir geta, og gerum, þegar við
ferðumst erlendis. Við ættum að
geta unnt öðrum þess sama hér.
Höfundur starfar hjá Ferðaskrif-
stofu ríkisins sem forsvarsmaður
Norröna.
Grínmynd um
Japani í Ameríku

Apinn Link sýnir krafta sína í samnefndri mynd.
Að gera menn úr öpum
Kvikmyndir
Arnaldur Indriðason
Samtaka nú (Gung Ho). Sýnd
i Regnboganum.
Stjörnugjöf: ☆ ☆
Bandarísk. Leikstjóri: Ron
Howard. Handrit: Lowell Ganz
og Babaloon Mandel. Fram-
leiðendur: Tony Ganz og
Deborah Blum. Kvikmynda-
taka: Don Peterman. Helstu
hlutverk: Michael Keaton,
Gedde Watanabe, George
Wendt, Mimi Rogers og John
Turturro.
Um leið og jólamynd Regn-
bogans, Samtaka nú (Gung Ho),
gerir góðlátlegt grín að Japönum
í Ameríku getur hún ekki látið
hjá líða að mikla og dásama hið
ameríska kerfí, lifnaðarhætti og
hugsunarhátt. Japanagrínið er
stórlega ýkt og því ómögulegt
að taka það alvarlega en hin
ameríska sjálfselska og hið
ameríska mont er grafalvarlegt
og væmið og einu lýtin á annars
ágætri gamanmynd.
Samtaka nú er nýjasta gaman-
mynd Ron Howards (Splash,
Cocoon) og tekur á því sem
Ameríkanar hafa verið að upplifa
síðustu ár sem er aukin efna-
hagsleg áhrif Japana í landinu.
Hún stefnir saman ólíkum menn-
ingum Japana og Ameríkana á
heimavelli hinna síðamefndu og
það er heimaliðið sem vinnur
eitt-núll, þrátt fyrir jafnteflisleg-
an endi.
Aðalpersóna myndarinnar er
Hunter Stevenson (Michael Kea-
ton) en hann er potturinn og
pannan í tilraun til að koma bíla-
verksmiðju bæjarins Hadleyville
í gang aftur með aðstoð Japana,
sem útvega ekki aðeins Qármagn
heldur yfírmenn líka.
Stevenson þessi er svona létt-
lyndur náungi sem lætur hveijum
degi nægja sína þjáningu en það
bara dugir ekki til. Hann lendir
í þeirri erfíðu aðstöðu að vera
milligöngumaður amerísku
verkamannanna og japönsku
yfírmannanna og það er sko ekk-
ert létt verk. Erfíðleikamir eru
ótrúlegir. „Það vaxa hár á mínum
vandamálum," segir hann þegar
hann er að reyna að lýsa um-
fangi þeirra. Grínleikarinn
Michael Keaton fer létt með þetta
hlutverk og Gedde Watanabe
leikur hinn stressaða japanska
yfírmann bílaverksmiðjunnar
með ljúfu samblandi af kómík,
elskulegheitum og stöðugum ótta
um að allt sé til íjandans að fara.
í lokin lúffar hið ómanneskju-
lega japanska heragakerfí, sem
snýst aðeins um velgengni fyrir-
tækja en hundsar hina mannlegu
þætti (við erum látin halda að
sé undirstaðan undir velgengni
Japana eftir seinni heimsstyijöld-
ina), fyrir hinum amerísku lifnað-
arháttum, sem hafa í hávegum,
ef marka má myndina, ijölskyld-
una, tómstundir og félagsskap.
I handriti Lowell Ganz og Bab-
aloo Mandel er þessi alvörulausi
menningarárekstur tekinn fyrir á
fyndinn og farsakenndan hátt án
þess að hafðar séu af því of mikl-
ar áhyggjur að gefa endilega
rétta mynd af japanskri menn-
ingti til að draga upp skýrar
andstæður á milli hinna ólíku
þjóða. Og mestallir brandararnir
eru, án þess að það komi sérstak-
lega á óvart, é kostnað gestanna.
En grínið verður aldrei illskeytt
í þeirra garð og Samtaka nú er
mynd, sem allir ættu að hafa
gaman af.
Kvikmyndir
Arnaldur Indriðason
Link. Sýnd í Regnboganum.
Sljörnugjöf: ☆ ☆
Leikstjóri og framleiðandi:
Richard Franklin. Handrit:
Everett De Roche. Kvikmynda-
taka: Mike Malloy. Tónlist:
Jerry Goldsmith. Helstu hlut-
verk: Terence Stamp og Elisa-
beth Shue.
Þegar simpansinn Link, sem
er meira en meðalgreindur af apa
að vera, kemst að því að nú eigi
að svæfa hann svefninum langa
tekur hann til sinna ráða til að
koma í veg fyrir það. Og hans ráð
eru banvæn.
I stað þess, sem maður hefði
kannski búist við, að baða simp-
ansagreyið í ljósi samúðar og
skilnings og úthúða Manninum
fyrir grimmd hans gegn dýrum
og náttúrunni, snýr Richard
Franklin, leikstjóri og framleið-
andi myndarinnar Link, sem sýnd
er i Regnboganum, dæminu alger-
lega við. Apinn verður að skrímsli
af því að hann vill veija sig og
tekur að drepa allt og alla í kring-
um sig en Maðurinn verður hinn
elti.
Nema hvað, einasti óvinur ap-
ans mestalla myndina er ung kona
sem aðeins vill honum vel og ein-
vígi þeirra dregur Franklin alltof
mikið á langinn. Handritshöfund-
urinn, Everett De Roche, bindur
apasöguna við hið hefðbundna
afskekkta eitt-niður-við-sjó-hús
hryllingsmyndanna, og í því býr
meira að segja sérvitur vísinda-
maður (Terence Stamp), sem er
að vísu ekki að búa til sinn Frank-
enstein, heldur það sem jafnvel
enn verra er, að gera menn úr
öpum. Það er með votti af stolti
í röddinni sem hann segir við
nýju aðstoðarstúlkuna sína (Elisa-
beth Shue), að aparnir hans séu
átta sinnum sterkari en maðurinn.
Skömmu seinna hverfur hann.
Því miður er það ekki fyrr en
í lokin, í hápunkti myndarinnar,
sem Franklin tekst að búa til ein-
hveija spennu af viti í þessum
apahrylli. Fram að því er myndin
kraftlítil og nánast viðburðalaus
og skref afturábak fyrir Franklin
sem gerði góða hluti með Psycho
II. Sú mynd var líka afþreyingar-
mynd um hjálparlausa konu í
stóru ógnvænlegu húsi en í stað-
inn fyrir geðsjúkan mann er nú
kominn- api inn í húsið og það er
einhvernveginn ekki það sama.
Það má vera að apinn sé vel þjálf-
aður en leikari er hann ekki. Þetta
er þó sjálfsagt tilbreyting fyrir
hann frá sirkuslífinu.