Morgunblaðið - 31.12.1986, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 31. DESEMBER 1986
framleiðslutilhögun og stjómun og
auka hagkvæmni. Við getum t.d.
nýtt góðærið til að auðvelda þær
erfiðu breytingar sem gera þarf í
hefðbundnum greinum eins og land-
búnaði og sjávarútvegi.
2
Við þessari spurningu eru engin
einföld svör.
Aðilar vinnumarkaðarins em að
vonum orðnir þreyttir á að semja
um kjör sem stjómvöld ráðast síðan
jafnóðum á með verðlagshækkun-
um og gengisfellingum. Stjómvöld
hafa þrásinnis bmgðist trausti
þeirra og kippt grundvellinum und-
an þeim samningum sem aðilar
vinnumarkaðarins hafa gert.
Nýir starfshættir beinast m.a.
að því að tryggja vilyrði stjómvalda
fyrir því að halda stöðugu gengi
og verðlagi, þáttum sem áður
spenntu upp kaupið. Með þessu má
segja að fáist ný tegund af vísitölu-
bindingu launa þar sem gamla lagið
gengur ekki lengur eftir að vísitölu-
binding launa var bönnuð.
Hins vegar stendur verkalýðs-
hreyfmgin nú á tímamótum og þarf
að líta í eigin barm. Samstaðan virð-
ist ekki eins sterk og áður og
gagnrýni beinist að fomstu hreyf-
ingarinnar.
Hefur fomstuna borið af leið,
hefur hún misst náin tengsl við hinn
almenna félaga og skilning á hlut-
skipti hans og hennar? Eiga þeir
fulltrúar verkalýðshreyfingarinnar
sem standa í samningum við at-
vinnurekendur meira sameiginlegt,
hvað varðar menntun og lífsskil-
yrði, með þeim sem þeir semja við,
en þeim sem þeir semja fyrir? Tala
þeir í raun sama mál, samninga-
mennirnir? Ræður flokkspólitík of
miklu innan verkalýðshreyfingar-
innar, hafa gömlu flokkarnir í raun
skipt henni bróðurlega milli sín?
Hvemig geta forustumenn varið
það siðferðilega að semja fyrir hönd
umbjóðenda sinna um laun sem
hvergi nægja til framfærslu? Þess-
um og fleiri spumingum heyrist
varpað fram.
Samningafólk er vissulega sam-
litari hópur nú en áður og samn-
ingamenn rekja ekki endilega
uppmna til sama jarðvegs og það
fólk sem samið er fyrir. Samninga-
gerð verður æ yfirgripsmeiri og
flóknari. Hún er tímafrek, krefst
mikillar vinnu og til hennar veljast
gjaman þeir sem hafa einhveija
menntun, geta auðveldlega losnað
úr vinnu sinni, hafa oft mannafor-
ráð. Allt þetta stuðlar að því að
fjarlægja forustuna frá grasrótinni,
umbjóðendunum. En forustan er
ekki sjálfskipuð eða hvað, hún er
kosin. Þrátt fyrir óánægju er hún
endurkosin og í henni sitja undar-
lega fáar konur.
Samstöðuhugmyndin hefur
veikst, ekki síst v.þ.a. taxtar eru
lágir en hluti launa greiddur með
yfírvinnu eða undir borðið. Launa-
seðlar eru jafnvel sumstaðar
trúnaðarmál.
Verkföll em nauðvöm og ekki
víst að fólk hafi misst trú á mátt
þeirra, en vonbrigðin urðu mikil
eftir baráttuglatt og bjartsýnt verk-
fall BSRB 1984 og afleiðingin er
m.a. sú, að stéttarfélögin leita út
úr bandalaginu, leita sér að betri
samningum utan þess. Ýmislegt
fleira lamar baráttuþrek fólks. Mik-
iil áróður hefur verið rekinn gegn
kauphækkunum og varað við því
að þær séu verðbólguhvetjandi en
óttinn við verðbólguna er í fersku
minni. Efnahagur heimilanna bygg-
ist í vaxandi mæli á fyrirfram
eyðslu sem síðar er greidd með
plastkortum og þessi ráðstöfun let-
ur menn til verkfalla. Mikil vinna
og áhyggjur af húsnæðismálum
letja enn frekar til aðgerða. Svörin
við þessari spumingu em því marg-
þætt og flókin.
Sáttfýsi og samstarfsvilji aðila
vinnumarkaðarins er að sumu leyti
jákvæð þróun. Hins vegar er sú
þróun hættuleg þegar tiltölulega
samlit hjörð sérfræðinga ræður ör-
lögum manna með reikningsdæm-
um án þekkingar á högum þeirra
og þörfum. Hún er þeim mun
hættulegri þegar reikningsdæmin
ganga ekki upp nema fórnað sé
hluta fólksins eins og gert var við
síðustu samningagerð.
3
Löngu er tímabært að endur-
skoða og gera breytingar á tekjuöfl-
unarleiðum ríkis og sveitarfélaga.
Ýmsar hugmyndir em á kreiki um
nýjar leiðir í skattamálum, betra
skattaeftirlit og aðgerðir gegn
skattsvikum.
Kvennalistakonur hafa frá önd-
verðu verið fylgjandi því að tekið
verði upp staðgreiðslukerfi skatta
og hefur þingflokkur okkar tvisvar
lagt fram tillögu til þingsályktunar
um að komið verði á slíku kerfi,
nú síðast á þessu þingi.
Fullur stuðnmgur virðist við
þessa hugmynd og fyrirheit um að
taka upp slíkt skattgreiðslukerfí er
reyndar hluti nýgerðra kjarasamn-
inga.
Hvort slíkt verður framkvæmt
þannig að staðgreiðsla skatta komi
til sögunnar 1. janúar 1988 er al-
gerlega undir ríkisstjóminni komið.
Spurt er hveiju maður trúi í þessum
efnum!
Trúa menn því að ríkisstjómir
standi við loforð sín? Trúa menn
því á kosningaári?
Eitt er víst, að ætli ríkisstjómin
sér að efna þetta loforð, verður hún
að láta hendur standa fram úr erm-
um og ganga rösklega í það að
FRAMKÖLLUM
LITMYNDIR
Á ALLT AÐ
4=r.. ..
M/fmntp""*
framköllunarþjónusta framköllunarþjónusta
MÍNÚTUM
Meö nýrri tölvustýröri tækni frá FUJI
framköllum viö litmyndir á mettíma.
Ljós og litgreining er algjörlega sjálfvirk,
sem tryggir hámarksgæöi á myndunum þínum.
Ný tækni — lægra verð — aðeins 17 krónur hver
mynd.
SKIPHOLTI 31 — SÍMI 25177
EIÐISTORGI 13 — SÍMI 611788
undirbúa málið.
Kvennalistakonur hafa alltaf ver-
ið mótfallnar skattheimtu sem
leggst á nauðþurftir fólks, einnig
svokölluðum flötum sköttum sem
leggjast jafnt á alla og taka ekki
tillit til aðstæðna. Við vorum því
mótfallnar virðisaukaskatti í þeim
búningi sem hann var kynntur á
þessu þingi. Þetta er flókinn, kostn-
aðarsamur skattur sem hækkar
verðlag og auðvelt er að svíkja
undan honum. Skattaprósentan var
of há og veruleg neyslustýring var
bundin skattinum vegna hliðarráð-
stafana. Kvennalistakonur hafa
verið fylgjandi stóreignaskatti og
skatti á eignir umfram hófleg mörk.
Skattaleiðir þarf þó allar að skoða
í samhengi og þær þurfa að leiða
til jöfnuðar þannig að þeir sterkari
beri meiri byrðar án þess þó að
tekinn sé frá þeim allur þróttur.
4
Hinar hefðbundnu atvinnugrein-
ar, landbúnaður og sjávarútvegur,
standa báðar á tímamótum og þurfa
að ganga í gegnum erfiða og sárs-
aukafulla en óhjákvæmilega aðlög-
un að breyttum aðstæðum.
Offramleiðsla í landbúnaði og
ofveiði í sjávarútvegi hefðu valdið
vandkvæðum ekki bara fyrir dreif-
býlið heldur landsbyggðina alla ef
ekkert hefði verið að gert. Beiting
kvótakerfis er tilraun til að ná tök-
um á vanda, sem er gamall og á
sér langan aðdraganda, en deila
má um þær aðferðir sem notaðar
hafa verið.
Landbúnaðarvandinn er ekki síst
af manna völdum en bændum hefur
verið att út í óarðbærar fjárfesting-
ar þótt löngu væri ljóst að stefndi
í offramleiðslu sem landsmenn
stæðu ekki undir. Framkvæmd
reglna um búmark og fullvirðisrétt
hefur ekki einungis verið klaufaleg
heldur beinlínis óréttlát og alltof
lítil áhersla lögð á uppbyggingu
annarra búgreina eða atvinnu í stað
hefðbundinna búgreina. Kvenna-
listakonur hafa stutt kvótakerfí í
fiskveiðum og við teljum að það
hafí stuðlað að bættum hag útgerð-
ar þegar á heildina er litið. Jafn-
framt hafa þessar aðgerðir sem
gripið var til vegna ofveiði og til
vemdar fískistofnum haft áhrif til
vöndunar í meðferð og betri nýting-
ar hráefnis í fiskvinnslu.
Kvótakerfíð hefur þó haft alvar-
legar afleiðingar fyrir sum byggð-
arlög, t.d. Suðumesjabyggðir, en
þær hafa setið uppi með gömul
skip og illa búnar fískvinnslustöðvar
vegna mismununar fyrri ára í lána-
fyrirgreiðslum. Talið hefur verið að
kröfur Evrópumarkaðar um ferskan
fisk myndu verða allsráðandi og
knýja Islendinga til að flytja út
óunninn fisk. Slík stefnubreyting
svo og tilkoma frystitogara ógna
tilvist frystihúsa í landi og því at-
vinnulífí sem þar hefur haldið uppi
heilum byggðarlögum. Vafasamt
er þó að ferskfiskútflutningur eigi
nema takmarkaða markaðsmögu-
leika. Mikil og vaxandi eftirspum
er eftir frystum físki og eigum við
nú minni birgðir um áramót en tvö
hin síðustu.
Kvennalistakonur vilja halda
sveitum landsins í byggð en gæta
verður hagsýni í byggðastefnu og
hana þarf að móta og endurskoða
reglulega. Fullt tillit þarf að taka
til aðlögunar byggðarlaga í dreif-
býli að breyttum atvinnuháttum og
nýta góðærið, m.a. til að stuðla að
nýsköpun og öðmm aðgerðum sem
treysta atvinnulíf og afkomu
manna.
5
Við íslendingar þurfum stöðugt
að vaka yfir búi okkar og hagsmun-
um þess. Því fylgir sjálfsögð
endurskoðun og endurmat á öllum
utanríkistengslum, m.a. samskipt-
um við Evrópubandalagið (EB).
íslendingar eru aðilar að fríversl-
unar- og tollabandalagi Evrópu
(EFTA) en hafa ekki séð ástæðu
til að leita inngöngu í Evrópubanda-
lagið, einkum vegna einhæfrar
aðalútflutningsvöru og fámennis.
Þar að auki hafa samskipti hinna
tveggja fríverslunarsvæða eða
bandalaga, EFTA og EB, verið með
ágætum. Ég tel enga þörf á að
Sjónvarpsfréttir á
sorgarstundum
eftirJóhann
Guðmundsson él
Sjónvarpsfréttin, sem okkur
barst á annan jóladag um íslenska
sjómenn, sem höfðu drukknað á
hafí úti, og jafnframt um fjölda
erlendra sjómanna, sem fórust við
Skrúð utan Fáskrúðsfjarðar, fyllti
hjörtu okkar sorg og samúð með
þeim, sem misst höfðu ástvini sína
svo sviplega á jólunum, rétt í kjöl-
far slyssins á ísafjarðardjúpi.
Ég veit að við allir íslendingar
fundum sárt til og hugur okkar
er með þeim, sem sorgin vitjaði.
Það vakti undrun mína hvemig
þessar fréttir voru meðhöndlaðar
af sjónvarpinu. Tillitsleysið var
svo mikið. Sennilega hefur sjón-
varpið ekki sett sér ákveðnar
reglur um flutning slíkra frétta,
en þögnin, sem kemur í ríkisút-
varpinu eftir sorgarfréttir, er
ákaflega mikilsverð í því að sam-
eina hugi okkar andartak, til þess
að biðja Guð um styrk þeim til
handa, sem sorgin hefur vitjað.
Mér er fullljóst að erfítt getur
verið að setja reglur um það, hve-
nær og hvemig skuli taka á
harmafregnum líkum þeim, sem
okkur bámst á jólunum, en mikið
hefði ég þráð að íslenska kirkjan
með biskupinn sem sameiningar-
tákn okkar íslendinga hefði komið
í sjónvarpssal og leitt okkur öll í
bæn til Drottins fyrir ástvinum
hinna íslensku og erlendu sjó-
manna, sem misstu líf sitt, og þá
annað hvort strax eftir fréttina
eða í fréttalok.
Þá hefðu deilur og sundmng
orðið að víkja og sameinuð syrgj-
andi þjóð, sem við vissulega emm,
Jóhann Guðmundsson
staðið saman og borið þá, sem
harmi em lostnir, í bæn til Guðs.
Ef til vill fyllti komið mælinn
og kom mér til þess að skrifa
þessar línur, þegar seinni fréttir
sjónvarpsins sögðu frá heimkomu
skipsbrotsmanna og þeirra, sem
misst höfðu líf sitt, en meðan
fréttin var á skjánum var leikið
hið vinsæla lag „Tondeleyo“.
Megi Drottinn sýna okkur líkn
sem lifum, umvefja syrgjendur
með kærleik sínum og blessa
minningu þeirra, sem létust.
Ég á þá von að íslenska sjón-
varpið fínni réttan farveg fyrir
samúð okkar íslendinga á sorgar-
stundum, til þeirra sem við þráum
að fínni hana brenna í hjarta okk-
ar.
Höfundur er starfsmaður há-
skólans.