Morgunblaðið - 31.12.1986, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 31. DESEMBER 1986
Ingeborg Drewitz
nokkur kveðjuorð
Á leið vestur um haf las ég í
Der Spiegel að þýzka skáldkonan
Ingeborg Drewitz væri látin, 63 ára
að aldri. Hugurinn hvarflaði til
Berlínar, þar sem við vorum suma-
rið 1980, ásamt fjórum íslenzkum
rithöfundum, Guðbergi Bergssyni,
Nínu Björk Árnadóttur, Sigurði A.
Magnússyni og Steinunni Sigurð-
ardóttur. Þarna voru einnig fleiri
listamenn, s.s. Hrafn Gunnlaugsson
fyrir hönd kvikmyndaleikstjóra ef
ég man rétt. Það var góður tími
og eftirminnilegur, ekki sízt vegna
endurfunda við Bariiske-hjónin sem
hafa sýnt íslenzkum bókmenntum
og menningu þá ræktarsemi í verki
sem sjaldgæf er og minnir einna
helzt á ástríðufulla gleði Brements-
hjónanna yfir þessari sömu menn-
ingu.
Hin hlið þessarar Berlínar-heim-
sóknar 1980 birtist í nokkrum
ljóðum frá A-Þýzkalandi sem prent-
uð eru í Frelsinu. Við Hanna
höfðum ekki séð Berlín frá upp-
reisninni sumarið 1953, en þá
skrifaði ég um hörmulegt hlutskipti
fólksins á þessum slóðum, einkum
flóttamannanna sem biðu þúsund-
um saman vonlítillar framtíðar. Nú
hafði múrinn bætzt við. Þannig
hvíldi enn skuggi yfir þessari borg
sem er þó glaðværari og skemmti-
legri en flestar borgir aðrar, þrátt
fyrir allt. Ingeborg Drewitz stytti
Ingeborg Drewitz
þessa skugga líka til muna með
uppörvun sem henni var eiginleg
og látlausri þátttöku í þeirri uppá-
komu sem beið þessara óframfæmu
útlendu rithöfunda í vináttusam-
legri umgjörð evrópskrar heims-
menningar sem var þeim ekki
daglegt brauð og að ég hygg sjald-
gæf reynsla, svo mikilsverð kynning
sem þetta var. í þessu umhverfi
átti skáldkonan rætur og hér naut
hún sín innan um fólk sem lét sig
Island varða; þessi menntaða og
sérstæða skáldkona sem hafði lagt
stund á heimspeki og germönsk
fræði, en kynnti sér nú einkum kjör
kvenna, aðbúnað refsifanga og önn-
ur velferðarmál án þess henni dytti
í hug að leita fyrirmynda til úr-
lausnar austan múrsins.
Ingeborg Drewitz sá um alla til-
högun þessarar íslands-kynningar.
Ljúfmennska hennar var ekki
dæmigert þýzkt viðmót, svo hlý og
nærgætin sem hún var í allri um-
gengni. En hún átti einnig til þýzka
einbeitni og festu og þá ekki sízt
HJÁ OKKUR NÁ
GÆÐIN í GEGN
Þökkum viðskiptin
á árinu 1986 GieðUegt nýár
Teppaland
Grensásvegi 13,108 Reykjavík-Símar 83577 • 83430
.cuob i —
kröfuhörku, sem beindist ekki síður
að henni sjálfri en öðrum. Við fyrstu
kynni okkar fann ég þá næmu
skáldlegu taug, sem einkenndi hana
öðru fremur. Ur öllum þessum þráð-
um var ofið það geðslag sem er svo
eftirminnilegt og veldur því að mig
langar þrátt fyrir litla þekkingu á
högum hennar að nefna hana hér
að leiðarlokum. Minning hennar
þarf að vísu ekki á neinum eftir-
mælum að halda í íslenzku dagblaði,
svo þekkt sem hún var fyrir skáld-
skap sinn í Þýzkalandi, enda vissi
ég ekki um lát hennar fyrr en ég
las minningargreinina í Der Spiegel
í flugvél á leið til Bandaríkjanna.
Þá höfðum við skömmu áður skiptzt
á bókum, ég sendi henni Ultima
Thule með ljóðum mínum á þýzku
og hún þakkaði þegar fyrir sig með
síðustu skáldsögu sinni nýútkom-
inni. í þessari sögu, Eingeschlossen,
eru sagðir leyniþræðir frá Eðlis-
fræðingi Dúrrenmatts og Fábjána
Dostójevskís, að því er Der Spiegel
segir, en mér hefur því miður ekki
enn gefizt tími til að kynna mér
efni bókarinnar.
Ingeborg Drewitz skrifaði marg-
ar aðrar skáldsögur með efnivið úr
áleitnum spumingum nútímalífs, en
rætumar voru alltaf í menningar-
legri geymd Þjóðveija. Skáldsög-
umar Das Karussell, Oktoberlicht,
Wer verteidigt Katrin Lambert og
Gestem war heute mætti nefna og
ættu íslendingar að kynna sér verk
þessarar konu sem sýndi landi okk-
ar einstæða vináttu í verki með því
að kynna það í eigin umhverfi. Hún
hafði komið til Islands og tók að
sér íslands-viku í húsakynnum há-
skólans í Vestur-Berlín þangað sem
okkur var boðið. Áhrif hennar voru
mikil og tók hún m.a. virkan þátt,
í störfum þýzka PEN-klúbbsins og
þýzka rithöfundasambandsins.
íslandsvikan í Berlín er einhver
eftirminnilegasti menningarvið-
burður sem ég hef tekið þátt í og
var það ekki sízt vegna nærvem
Ingeborg Drewitz sem hélt um
stjómvölinn með þeim árangri að
húsakynni voru fullskipuð frábær-
um áheyrendum og áhrifamiklum
menningarfrömuðum. Var þessi
samkoma einhver bezti móttakari
sem ég hef kynnzt, en það er sem
kunnugt er hveiju skáldi nauðsyn-
legt að móttökutækin séu í lagi.
En Þjóðveijar kunna sitt fag. Og
því get ég bætt við að ég hef ekki
séð skrifað um ljóð mín af rækt-
aðri skilningi og nærfæmari
bókmenntalegri hlýju en af þeim
þýzkum sérfræðingum sem bezt
þekkja bakhjarl samtímalífs á ís-
landi. Vakti þetta athygli mína á
sínum tíma og varð mér hvatning
til að kynnast betur en áður þessum
mikla arfi þeirra Þjóðveija. Ungur
hafði ég fengið von Humbolt-styrk,
en gat ekki notað hann eins og
efni stóðu til þar eð ég var bundinn
af blaðamennsku.
Auk Ingeborg Drewitz er mér
Jón Laxdal einna minnisstæðastur
frá þessari íslandsviku í Vestur-
Berlín, enda þýddi hann íslenzkan
texta af list og kunnáttu og las
hann eins og sá sem valdið hefur.
Það var ógleymanleg reynsla og
gladdi Ingeborg Drewitz meir en
orð fá lýst. Það sá ég af viðmóti
hennar og fasi, en hún sagði ekki
mikið og notaði engin stór orð.
Þannig var þessi vestur-þýzka
kona, ógleymanleg í hlédrægni sinni
og skáldlegri reisn.
Melboume, Fla.
Matthías Johannessen