Morgunblaðið - 31.12.1986, Page 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 31. DESEMBER 1986
breytingar, hefur mönnum að
nokkru yfírsést, hversu djúpt þær
rista. Islenskur atvinnurekstur á
orðið í alþjóðlegri samkeppni um
hylli neytenda. Bylting í fjarskipt-
um, fjölmiðlun, greiðari samgöngur
og aukin ferðalög hafa aukið tengsl
okkar við umheiminn. Á flestum
sviðum erum við í þjóðbraut mitt í
hringiðu þess sem er að gerast.
Samkeppnin er orðin alþjóðleg og
nær til flestra atvinnugreina, ef
ekki beint, þá óbeint.
Aukin samkeppni gerir meiri
kröfur til atvinnulífsins. Taprekstur
fær ekki lengur staðist í jafnlangan
tíma með aðstoð lánastofnana eins
og áður. Arðsemi framkvæmda sit-
ur nú í fyrirrúmi og sparifé lands-
manna leitar í þá farvegi, sem bjóða
bestu ávöxtun með tilliti til áhættu
hverju sinni. Sá atvinnurekstur,
sem virðir þessar leikreglur að vett-
ugi, stefnir í óefni. Til lengri tíma
litið leiða þessi umskipti til aukinn-
ar hagsældar.
Þessar breytingar hafa reynst
mörgum fyrirtækjum erfiðar. Leik-
reglumar breyttust snöggt og
aðlögunartími var skammur. Hugs-
anlega hafa því fleiri fyrirtæki
hætt starfsemi eða orðið gjaldþrota
en annars. Það er mjög miður, en
hjá því varð ekki komist, að gera
sömu kröfur um arðsemi og gerðar
eru í grannlöndum okkar. Að öðrum
kosti drögumst við afturúr í lífskjör-
um.
Fjöldi gjaldþrota á árinu sem er
að líða er vissulega ógnvekjandi,
en er að stærstum hluta uppgjör
við vafasama stjóm efnahagsmála
um margra ára skeið. Skilyrði til
atvinnurekstrar hafa ekki versnað.
Mun frekar hafa þau batnað fyrir
vel rekin fyrirtæki. Raunar má
segja, að það sé visst heilbrigðis-
merki í atvinnulífínu að endumýjun
eigi sér stað. Ekkert lifir að eilífu
eða getur staðið af sér öll áföll.
Skógurinn er grisjaður til að rýma
fyrir nýgræðingnum. Þannig gefúm
við nýju lífí vaxtarrými.
Jóhann J. Ólafsson
Skattkerfisbreytingar
Undanfarin misseri hefur hver
kerfisbreytingin rekið aðra og enn
er lítið lát á. Nú síðast hafa skatt-
kerfisbreytingar verið mest áber-
andi.
Upptaka virðisaukaskatts er ein-
hver mesta kerfisbreyting í íslensku
efnahagslífí um lengri tíma. Því ber
að undirbúa þessa breytingu mjög
vel og vanda til hennar í hvívetna.
Þótt lengi hafí verið rætt um þetta
skattform, hefur umræða lítið farið
fram meðal almennings, heldur
fremur bak lokaðra dyra ráðuneyta
og sérfræðinga. Því bera margir
kvíðboga fyrir breytingunni og vilja
heldur hafa það sem þeir þekkja,
þótt gallað sé.
Ef breytingin úr söluskatti yfír í
virðisaukaskatt á að ganga vel fyr-
ir sig, þyrfti að gera öflugt kynning-
arátak, líkt og þegar breytt var
yfír í hægri umferð 1968. Hér er
verið að stíga örlagaríkt skref fyrir
allt íslenskt efnahagslíf um ófyrir-
sjáanlega framtíð. Sníða efna-
hagslífínu stakk, sem það á lengi
að búa við. Því ríður á að vel sé
sniðið í upphafí, því ef byijað er á
breytingum og undantekningum er
aftur hafín ferð, sem enginn veit
hvar endar.
Verzlunarráðið hefur lengi fjallað
um virðisaukaskatt og talið rétt að
hann væri tekinn upp í stað sölu-
skatts. Það frumvarp, sem nú liggur
fyrir Alþingi, hefur hinsvegar vald-
ið töluverðum vonbrigðum, helst
fyrir þá sök, að skattheimtan vex
samkvæmt frumvarpinu í þeim til-
gangi að fjármagna e.t.v. umfangs-
miklar niðurgreiðslur. Þá mun
frumvarpið leiða til meiri fjárbind-
ingar hjá ýmsum fyrirtækjum
vegna annars innheimtufyrirkomu-
lags og tíðara uppgjörs á skattinum
en er t.d. í Danmörku, þótt reglur
þar í landi hafí átt að vera til hlið-
sjónar við gerð frumvarpsins.
Þessa galla virðisaukaskatts-
frumvarpsins má auðveldlega
lagfæra. Er mikilvægt að markvisst
verði unnið að því, þótt næsta óger-
legt sé orðið að lögfesta gildistöku
virðisaukaskatts þann 1. janúar
1988. Hvorki atvinnufyrirtæki né
skattstofur ráða sennilega við að
taka upp tvær skattkerfisbreyting-
ar sama daginn. Því er líklegt, að
gildistaka virðisaukaskatts víki fyr-
ir einföldun tekjuskattsins vegna
staðgreiðslu hans að ári.
Þriðja kerfísbreytingin á opin-
berum gjöldum, sem unnið er að,
felst í frumvarpi til tollalaga, sem
nú liggur fyrir Alþingi. Hér er á
ferðinni mikil lagfæring á flókinni
framkvæmd, einföldun sem mun
leiða til hagræðingar og spamaðar
og þar með lægra vöruverðs. Alls
staðar í löndum í kringum okkur
eru stórir innflytjendur á vörum og
hráefnum í reikningsviðskiptum hjá
embætti viðkomandi tollstjóra. Hér
taka innfluttar vörur hins vegar upp
dýrmætt pláss á hafnarsvæðum og
flóknar reglur skapa æma vinnu
og fjölda ágreiningsmála milli inn-
flytjenda og tollyfírvalda, en
kostnaðurinn af því leggst á endan-
um á vöruverð til neytenda. Ef
Alþingi ber gæfu til að lagfæra
fmmvarpið og lögfesta það fyrir
vorið yrði hér bylting til batnaðar
í tollamálum.
Til framtíðar
Um allan heim hefur orðið hugar-
farsbreyting í viðhorfum til atvinnu-
rekstrar. Gömlu klisjurnar um
kapitalisma og sósíalisma hafa vik-
ið fyrir nýrri hugsun: Hvemig
aukum við áhrif einstaklingsins,
hagkvæmni í atvinnulífínu og vel-
ferð borgaranna. í þessu efni
staðnæmast menn í auknum mæli
við einkavæðinguna: Að færa ríkis-
reksturinn í ýmsum myndum til
fólksins og undir aðhald neytenda.
Þannig hefur oft tekist að ná
tvíþættum árangri í senn: Hækka
laun starfsmanna á sama tíma og
þjónustan við neytendur er bætt.
Við höfum lært það í heilbrigðismál-
um, að stórar rekstrareiningar og
miðstýring bætir ekki heilsugæsl-
una, en við eigum eftir að læra það
í húsnæðismálunum, að þjóðnýting
lífeyrissjóðanna flýtir hvorki af-
greiðslu lána né eykur fé til
húsnæðismála eða dreifír því rétt-
látar.
Við megum heldur ekki gleyma
því, að lífeyrissjóðimir eiga miklu
hlutverki að gegna í uppbyggingu
atvinnulífsins. Sjóðimir geta þó
aldrei gegnt skyldu sinni í framtíð-
inni og greitt góðan lífeyri, nema
hér dafni blómlegt atvinnulíf, sem
skapar ungu fólki arðbær störf.
Fjárfesting sjóðanna í atvinnulífínu
hefur of lengi orðið útundan. Fram-
undan er einnig nauðsyn á að auka
vemlega eiginQármögnun fyrir-
tækja og treysta þannig stöðu
þeirra til að viðhalda fullri atvinnu
og góðum lífskjömm. Hér geta
ákvæði skattalaga gegnt lykilhlut-
verki til hvatningar. Það má ekki
gleymast í þeirri einföldun skatta-
laganna, sem er fyrir dymm.
Verzlunarráð íslands óskar
landsmönnum öllum árs og friðar
og farsældar á komandi ári.
Haraldur
Sumarliðason
forseti Landssambands
iðnaðarmanna
Arið 1986 verður vafalaust
skráð á spjöld sögunnar sem
einstakt góðæri. Talið er, að þjóðar-
tekjur vaxi á árinu um meira en
8% og er það meiri hagvöxtur en
annars staðar á Vesturlöndum.
Þrátt fyrir mikinn innflutning, em
einnig horfur á, að jöfnuður verði
á viðskiptum við útlönd. Yrði það
í fyrsta skipti síðan 1978.
Eins og oftast áður má vissulega
rekja þessi umskipti í þjóðarbú-
skapnum til hagstæðra aflabragða,
afurðaverðs og annarra ytri skil-
yrða. Hins er þó einnig vert að
minnast, að á árinu hefur verið tek-
ist af alvöru á við ýmis brýn
viðfangsefni í efnahags- og at-
vinnumálum og ýmsum umbótum,
sem gmndvallarþýðingu hafa, verið
komið til leiðar. Þannig hefur
mönnum auðnast að standa með
allt öðmm og skynsamlegri hætti
að gerð kjarasamninga á undan-
fömum misserum en oftast áður.
Jafnframt hafa af hálfu ríkisvalds-
ins verið gerðar mikilvægar ráðstaf-
anir til hagsbóta fyrir launafólk.
Auk tollalækana er endurskipu-
lagning húsnæðislánakerfisins þar
án efa mikilvægust, þótt fram-
kvæmd á því máli hafi að vísu ekki
ennþá gengið sem skyldi og raunar
einnig vafasamt að fjármögnun
kerfisins gangi upp til langframa.
Ríkisstjórnin hefur einnig gert ráð-
stafanir til að auðvelda fyrirtækjum
að standa við kjarasamningana, án
þess að velta hækkunum út í verð-
lagið, einkum með lækkun launa-
skatts og raforkuverðs. Með þessari
þjóðarsátt milli launþega, atvinnu-
rekenda og ríkisvalds hefur sá
stórmerki árangur náðst, að verð-
bólga á árinu verður sennilega um