Morgunblaðið - 27.02.1987, Blaðsíða 36

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 27. FEBRÚAR 1987
Minning:
Samúel Torfa-
son járnsmiður
Fæddur 19. desember 1902
Dáinn 17. febrúar 1987
Nú er hann afi minn dáinn og á
ég erfitt með að sætta mig við það.
En ég trúi því að nú sé hann kom-
inn til guðs og laus við allar þjáning-
amar.
Afi var mjög góður maður og
átti hann marga góða vini. Hann
ferðaðist mjög víða, út á land og
' utan og þótti gaman að því. Einnig
þótti honum gaman að syngja og
semja vísur og sálma, fara í kirkju
og vera innan um fólk.
Afi veiktist mjög skyndilega og
á ég erfitt með að trúa því að hann
sé farinn. Hann var alltaf svo kátur
og glaður og er hlátur hans í huga
mér alltaf.
En ég vona að honum líði vel
núna og bið ég guð að styrkja hann
og góða vemdarengla að leiða elsku
afa í hans nýju heimkynnum.
Nú legg ég augun aftur,
6, Guð, þinn náðarkraftur
mín veri vöm í nótt.
Æ, virzt mig að þér taka,
, mér yfir láttu vaka
þinn engil, svo ég sofi rótt. S.Egilsson
Ó, ljóssins faðir, lof sé
þér, að líf og heilsu
gafstu mér og fóður
minn og móður.
Nú sezt ég upp, því
sólin skín, þú sendir
ljósið inn til mín.
0, hvað þú, Guð,
ertgóður. Sb. 1886—MJoch.
Elísabet L.Á. Árnadóttir
i *
Látinn er móðurbróðir minn,
Samúel Torfason, jámsmiður og
lengi iðnrekandi hér í borg, á 85.
aldursári.
Samúel var fæddur í Kollsvík í
Rauðasandshreppi, yngstur þrettán
bama ömmu minnar og afa, Guð-
bjargar Ó. Guðbjartsdóttur og
Torfa Jónssonar, er þar bjuggu all-
an sinn búskap.
Guðbjörg var þriðji ættliður frá
Einari Jónssyni í Kollsvík, en frá
honum er Kollsvíkurætt rakin. Af
þeim Kollsvíkursystkinum lifa nú
aðeins tvö: Vilborg, fyrrum hús-
móðir á Lambavatni, níræð og
Guðmundur, jámsmiður, 86 ára,
bæði hér í borg.
Torfi Jónsson drukknaði í Kolls-
víkurlendingu er Samúel var
tveggja ára. Með hjálp frænda og
tápmikilla bama hélt Guðbjörg
áfram búskap og kom bamahópn-
um til manns. Það var því þörf fyrir
vinnufús handtök þótt hjá ungum
sveini væri. Samúel vandist því
snemma á að taka til hendi við
bústörf, sjóróðra og aðra bjargræð-
isvegi í Víkum vestra.
Á unglingsárum Samúels var enn
mikið útræði úr Kollsvíkurveri.
Komu menn oft langt að til að afla
sér sjófangs. Var þar margt ungra
og vaskra manna, sem í landlegum
reyndu með sér í glímu eða öðrum
■-- íþróttum. Meðal vermanna voru
einnig fræðimenn og orðhagir. Það
var gleðiefni öllum að hlýða á
Samúel rifja upp sögur frá þessum
löngu liðnu dögum.
Ungir kappsfullir menn leituðu
þá sem nú atvinnu og menntunar
út fyrir sína heimabyggð. Þannig
var Samúel f hópi sveitunga sem
héldu á vertíð í Vestmannaeyjum í
ársbyijun 1926. Þar var hann með-
al þeirra sem kvöddu þá bræður
Harald og föður minn er þeir lögðu
upp í sína hinstu för með mb. Goða-
fossi. Ekki hefír það verið honum
létt að tilkynna systur sinni að
manns hennar væri saknað.
Þeir bræður Guðmundur og
Samúel réðust til jámsmíðanáms
hér syðra. Voru þeir samrýmdir
mjög, og er þeir síðar stofnuðu
heimili keyptu þeir húseignina
Njálsgötu 36, þar sem Guðmundur
býr enn.
Þeir bræður vom meðal stofn-
enda Ofnasmiðjunnar hf. og fór
Samúel ásamt öðrum til Noregs til
þess að kynna sér rekstur slíkrar
verksmiðju.
Samúel starfaði í fyrstu við iðn
sína bæði í Hafnarfirði þar sem
hann hafði lært og í Reykjavík hjá
Vélsmiðjunni Héðni. Á vegum henn-
ar sinnti hann um nokkurt skeið
allri viðgerðarþjónustu hjá Kassa-
gerð Reykjavíkur.
Árið 1947 hóf Samúel fyrstur
manna hér á landi framleiðslu á
sellofan-pokum og keypti til þess
vélar erlendis frá og smíðaði aðrar.
Starfaði hann við það æ síðan og
var rekstur hans um nokkurt skeið
umfangsmikill. Mun hann þá hafa
séð flestum matvælaframleiðendum
landsins fyrir slíkum umbúðum,
sem ekki voru innfluttar. Síðar
breyttist reksturinn í framleiðslu
plastumbúða. Byggði hann á þess-
um árum í félagi við aðra iðnaðar-
húsnæði við Bolholt í Reykjavík þar
sem hann rak verksmiðju sína og
síðan nokkurn innflutning fram á
síðustu ár.
Árið 1938 kvæntist Samúel Unni,
dóttur Áma Jónssonar frá Varmá
í Mosfellssveit og Branddísar Guð-
mundsdóttur frá Litla-Holti í
Saurbæ í Dalasýslu.
Unnur var mikilhæf kona, glað-
lynd og greiðvikin. Heimili þeirra
var löngum áfangastaður hins fjöl-
menna frændgarðs Samúels er
leitaði til höfuðborgarinnar. Vil ég
fyrir hönd systkinabama Samúels
að vestan þakka þá gestrisni og
aðra aðstoð sem svo fúslega var
oft veitt af þeim hjónum báðum.
Þeim Unni og Samúel varð
þriggja barna auðið er upp komust
ogeru þau í aldursröð: Hlíf, kvenna-
skólagengin, gift Pétri Stefánssyni,
verkfræðingi og eiga þau þijú börn;
Ámi, verslunarskólagenginn, kvik-
myndahúsaeigandi, kvæntur
Guðnýju Á. Bjömsdóttur. Börn
þeirra eru þijú; og Torfhildur,
meinatæknir, gift Guðmundi
Ágústssyni, verkfræðingi. Þeirra
böm em þijú.
Náin kynni mín af frænda mínum
og íjölskyldu hans hófust fyrst er
ég kom heim frá námi og settist að
í Reykjavík. Þá höfðu þau flutt
bústað sinn í Bólstaðarhlíð 7 og
Birting afmælis- og
minningargreina
Athygli skal á því vakin, að greinar verða að berast með góðum
fyrirvara. Þannig verður grein, sem birtast á í miðvikudagsblaði að
berast síðdegis á mánudegi og hliðstætt er með greinar aðra daga.
í minningargreinum skal hinn látni ekki ávarpaður. Ekki em tek-
*• in til birtingar fmmort ljóð um hinn látna. Leyfilegt er að birta ljóð
eftir þekkt skáld, 1—3 erindi og skal þá höfundar getið. Sama gildir
ef sálmur er birtur. Meginregla er sú, að minningargreinar birtist
undir fullu nafni höfundar.
Við birtingu afmælisgreina gildir sú regla, að aðeins em birtar
greinar um fólk sem er 70 ára eða eldra. Hins vegar em birtar af-
mælisfréttir með mynd í dagbók um fólk sem er 50 ára eða eldra.
Mikil áhersla er á það lögð að handrit séu vel frá gengin, vélrituð
og með góðu línubili.
bjuggu þar upp frá því.
I fjölskylduboðum í Bólstaðar-
hlíðinni ríkti mikil gleði og ánægja.
Bæði unnu þau hjónin söng og oft
var bar tekið lagið Og sungið af
hjartans list.
Það var ekki aðeins að þau Unn-
ur og Samúel notuðu hvert tækifæri
sem gafst til að kalla í vini og kunn-
ingja til að eiga með þeim gleði-
stund á heimili sínu heldur var þá
til siðs að fólk liti inn til kunningja
og spjallaði um landsins gagn og
nauðsynjar yfir kaffibolla. Þá leið
til vinakynna ræktuðu þau af kost-
gæfni. Þessi siður er nú illu heilli
aflagður að mestu.
Samúel Torfason var glæsimaður
á velli, glaður og prúður en hispurs-
laus í framkomu allri. Samúel hafði
mikla ánægju af að ferðast og þau
hjón bæði. í fyrstu vom ferðimar
hér innanlands, einkum þá til æsku-
stöðva Samúels fyrir vestan, en
þeim unni hann fölskvalaust. Síðar
þegar um hægðist var ferðast til
framandi landa. Þau áttu bæði ná-
komna ættingja í Vesturheimi og
heimsóttu þau þá og nutu þess í
ríkum mæli.
Alls mun Samúel hafa heimsótt
systur sína Lovísu er bjó í Vestur-
heimi þrívegis og í eitt skipti að
Unni látinni með systmm sínum
Vilborgu og Dagbjörtu. Var för sú
systkinunum öllum til mikillar
ánægju.
Unnur lést um aldur fram árið
1972 og var það Samúel mikið áfall
því hann unni henni mjög. Þó lét
hann þau orð falla að þakka bæri
að kvalastríði hennar væri lokið,
en lækninga var ekki að vænta.
Á síðustu ámm tók nokkuð að
halla undan fæti hjá frænda mínum.
Þó var hann ávallt hress og glaður
og sinnti sínum málum til síðasta
dags. Það var ömgglega að hans
ósk að banalegan varð ekki löng.
Á mánudag ók hann á bíl sínum
um bæinn. Snæddi hádegisverð á
heimili aldraðra við Lönguhlíð og
söng með félögum sínum þar í
blómaskálanum áður en hann hélt
heim. Hann veiktist um kvöldið og
kvaddi þennan heim í nærvem
dætra sinna aðfaranótt miðviku-
dags.
Eg færi þakkir og kveðjur fjar-
stadds bróður míns og mágkonu.
Við Guðrún kveðjum Samúel Torfa-
son með þökk og virðingu. Megi
minning um góðan dreng verma
hugi aldraðrar systur, bróður og
ástvina hans allra.
Gunnar B. Guðmundsson
Kollsvík við Patreksfjörð veit mót
opnu hafi fyrir mynni fjarðarins. í
norðri gnapir Blakkurinn í sjó fram,
en í austri ber Hnífana við loft.
Ursvalinn frá hafinu fyllir vitin og
ekkert rýfur þögnina nema brimið
við ströndina og fuglinn í bjarginu.
Tveir bæir em hér enn í byggð,
Kollsvík og Láginúpur sitt hvom
megin í víkinni. Gamlar rústir og
ömefni vitna þó um gróandi mannlíf
fyrri alda. Löng röð hálffallinna
verbúða á sjávarkambinum minnir
á þá tíð er Barðstrendingar fjöl-
menntu í Kollsvíkurver á vori
hveiju. Hempulágin vitnar um
breyskleika prestanna og Gíslahilla
í Núpnum um viðsjálverðar ferðir í
björg. í upphafi 19. aldar bjó í
Kollsvík Einar Jónsson, hreppstjóri.
Einar í Kollsvík var hinn opinberi
ákærandi í hinu alræmda Sjöundar-
máli, nefndur monsiör Einar í
skáldsögunni Svartfugl. Frá Einari
Jónssyni og konu hans Guðrúnu
Jónsdóttur er kominn mikill ætt-
leggur, Kollsvíkurætt.
Um síðustu aldamót er enn fiöl-
menn.i í KollgyTK. Þá róa þaðan*20
til 25 bátar á vertíð og aðkomu-
menn losuðu hundraðið, flestir af
Patreksfirði og Barðaströnd.
Síðasta sjóslysið sem skráð er í
Kollsvík varð árið 1904 er Torfi
bóndi Jónsson í Kollsvík dmkknaði
þar í lendingunni. Kona hans stóð
á fjörukambinum með tveggja ára
son þeirra á handleggnum og fékk
ekki að gert. Þannig var lífið í
Kollsvík. Hér var lífsbaráttan hörð
en björgin viss úr sjó og bjargi.
Fólkið lifði í stöðugu nábýli við
dauðann og í sátt við hann. Hér
gátu ekki allir alltaf átt aftur-
kvæmt.
Nú er ysinn í Kollsvík úti eins og
í mörgum jaðarbyggðum á íslandi.
íbúana má telja á fingmm annarrar
handar og Kollsvíkurættin er dreifð
um land allt. Verbúðimar em
hmndar, vermennimir famir á tog-
ara og fullsterkur marar í ljósum
sandinum. Litli drengurinn, sem
fyrir 82 ámm horfði á föður sinn
dmkkna í lendingunni, er í dag til
moldar borinn.
Samúel Torfason fæddist í
Kollsvík við Patreksfjörð 19. des-
ember 1902, sonur hjónanna
Guðbjargar Ólínu Guðbjartsdóttur
frá Kollsvík og Torfa Jónssonar frá
Hnjóti í Örlygshöfn. Samúel var
yngstur 11 systkina er komust á
Iegg. Elstu börnin vom um tvítugt
þegar faðir þeirra féll frá. Með
þeirra hjálp og góðra granna tókst
ekkjunni að halda búrekstrinum
áfram og koma hinum stóra bama-
hópi til þroska. Ekki var þar auður
í garði en oftast matbjörg.
Tólf ára gamall hóf Samúel róðra
sem hálfdrættingur í Kollsvíkur-
veri. Ekki mun hálfdrættingsnafn-
bótin hafa fylgt honum lengi, enda
bám hendur hans merki um áram-
ar til hinstu stundar. Stóð svo næstu
árin að Samúel stundaði sjó- og
bjargtekju utan einn vetur sem
hann settist í Hvítárbakkaskóla
ásamt Guðmundi bróður sínum.
Árið 1927 hleypti Samúel heim-
draganum og hóf járnsmíðanám í
Vélsmiðju Hafnarfjarðar. í Hafnar-
firði lauk hann sveinsprófi, einn af
fjómm í fyrsta árganginum, er út-
skrifaðist úr Iðnskóla Hafnarfjarð-
ar. Hann minntist oft þessara ára
með sérstakri ánægju.
Að námi loknu starfaði Samúel
um hríð í Vélsmiðjunni Héðni og
þá einkum að uppsetningu véla í
Kassagerð Reykjavíkur. Arið 1936
stofnaði hann Ofnasmiðjuna hf.
ásamt nokkmm félögum sínum og
hélt til Noregs ásamt Hermanni
Bæringssyni til að kynna sér ofna-
framleiðslu. Árið 1947 stofnaði
Samúel til framleiðslu á cellofan-
pokum og síðan plastpokum. Hann
varð þannig fmmkvöðull á þessu
sviði og rak verzlunar- og fram-
leiðslufyrirtæki sitt Samúel Torfa-
son hf. óslitið þar til fyrir ári.
Síðustu vélina, „Búkollu" sína, seldi
hann fyrir nokkmm mánuðum eftir
40 ára þjónustu.
Hinn 26. febrúar 1938 gekk
Samúel að eiga Unni Árnadóttur
Jónssonar frá Varmá í Mosfelis-
sveit og k.h. Branddísar Guðmunds-
dóttur frá Litla-Holti í Saurbæ,
Dalasýsu. Unnur og Samúel keyptu
hús á Njálsgötu 36 í félagi við
Guðmund bróður Samúels og
bjuggu þar til ársins 1952, að þau
fluttu að Bólstaðarhlíð 7, þar sem
þau bjuggu æ síðan. Böm Unnar
og Samúels em Hlíf, verzlunarmað-
ur í Garðabæ, gift undirrituðum;
Árni, bíóeigandi í Reykjavík,
kvæntur Guðnýju Ásberg Björns-
dóttur frá Keflavík, og Torfhildur,
meinatæknir, gift Guðmundi Ág-
ústssyni verkfræðingi hjá ISAL.
Bamabömin þeirra em 9 talsins.
Unnur andaðist 17. febrúar
1972, langt um aldur fram, og
síðustu árin hefur Sigurlaug Sigur-
jónsdóttir ættuð frá Neskaupstað
haldið með Samúel heimili í Ból-
staðarhlíð 7. Af systkinum Samúels
em tvö á lífi, Vilborg Torfadóttir
fyrmm húsfreyja á Lambavatni og
Guðmundur Torfason fyrmm
starfsmaður hjá Stálsmiðjunni.
Samúel Torfason var hár maður
vexti og kvikur á fæti. Hann var
kappsmaður eins og ætt hans öll
og honum léku verk í hendi og ljóð
á tungu. Samúel var mikii! hsimiiis-
faðir Og íét sér annt um fjölskyldu
sína og ættmenn öll. Greiðvikinn
var hann úr hófi og sífellt á ferð-
inni. Aldurinn skynjaði hann aldrei.
Síðustu dagana var Samúel að
skipta um ofnloka í íbúðinni sinni
og nýverið hafði hann skipt um bíl,
því honum fannst sá gamli kraft-
laus. Þannig var Samúel síungur
og sístarfandi til hinsta dags.
Samúel Torfason hafði einstaka
hæfileika til að umgangast fólk.
Hann kunni þá list að leita eftir
áhugamálum viðmælenda sinna og
heija þá frá hversdagsleikanum.
Hann skeytti hvorki um mannfé-
lagsstiga eða kynslóðabil. Hvar-
vetna laðaðist að honum fólk,
jafnvel unglingar á sólarströnd.
Erindi sín rækti Samúel af sömu
lipurð, með ofurlitlu hóli um við-
komandi fulltrúa valdsins eða kímni
um eigin persónu. Gleði hans var
einlæg og hógværð hans var algjör.
Engan mann þekkti ég hans líka í
mannlegum samskiptum.
Samúel Torfason átti sér veik-
leika. Hann veiddi lax. Um árabil
var hann í flokki slyngustu lax-
veiðimanna hérlendra. Vart var sá
steinn í Elliðaánum að hann ekki
þekkti eða pyttur í Laxá í Kjós.
Veiðistöngin hans var helgigripur
sem fáir útvaldir fengu að snerta.
Hún var líka fægð allan veturinn
og geymd við rúmgaflinn. Samúel
svaf ekki hálfan svefn nóttina fyrir
veiði. Milli svefns og vöku lá hann
og horfði á skýjafarið og hlustaði
á vindinn. Hvort mundi nú betra
að nota ljósa flugu eða dökka, eða
skyldi nú verða gára á vatninu.
Hann gat tekið undir orð Jóns
Helgasonar:
„ómur af fossum og flugastraum
fléttaðist síðan við hvern minn draum."
Það sannaðist á Samúel hve
áhuginn á afgerandi þátt í árangri
manna á öllum sviðum. Ég minnist
þess vart í aldarfjórðung, að hann
kæmi tómhentur úr veiðiskap.
Ég sem þetta rita átti því láni
að fagna að eiga Samúel Torfason
að tengdaföður og vini um aldar-
fjórðungs skeið. Návist hans var
einkar þægileg og frá honum staf-
aði mannleg hlýja. Hann var fá-
skiptinn um eigin hag en fjölskylda
hans og vinir áttu hug hans allan.
Hann „fór þá að finna oft“ og
tengdi ósjálfrátt kynslóðir og
ættkvíslir. Alls staðar var hann
aufúsugestur og hann þraut aldrei
umræðuefni. Hann kunni þá frá-
sagnarlist sem lifði með þjóðinni
fram á sjónvarpsöld. Mér verður
lengi minnisstæð fylgd hans um
æskustöðvarnar í Kollsvík, þegar
ég fékk dagstund að upplifa með
honum löngu liðna tíma, og finnst
ég enn heyra áraglamið. Ekki höfðu
kynni okkar Samúels staðið lengi
þegar hann tók mig í læri í veiði-
skap. Mér er þó enn til efs, að hann
hafi talið mig Austfirðinginn líkleg-
an til afreka á þessu sviði, vissi sem
var, að við ;rum vanari að snúast
við rollur en renna fyrir fisk eða
háfa fugl. En þetta var hans skím.
Þær eru orðnar margar stundirnar
sem við höfum dvalið við árnar og
hlýtt á tóna náttúrunnar. Þau eru
líka orðin mörg • vetrarkvöldin sem
við höfum sagt hvor öðrum sögur
frá liðnu sumri, eða lagt á ráðin
og hlakkað til eins og böm. Nú,
þegar ferðir okkar verða ekki fleiri,
kveð ég Samúel Torfason í hljóðri
þökk fyrir góðvild hans og ómælda
umhyggju.
Senn hækkar sól á lofti og senn
munu fossarnir seiða. í söknuði
mun ég horfa á strauminn og hlusta
á tímann og vatnið.
Pétur Stefánsson
Einkennilegt. Afi er farinn. Hann
sem einhvern veginn var alltaf til
staðar.
^Já, mínar hugsanir eru ekki yðar hugsanir og
yðar vegir ekki mínir vegir - segir Drottinn.
Heldur svo miklu sem himininn er hærri en
jörðin,
svo miklu hæni em minir vegir yðar vegum og
mínar hugsanir yðar hugsunum."
(Jes. 55: 8-9.)
En það er nú svo að Guð gaf
okkur minni til að við gætum notið
rósa í skammdegi vetrarins.
Unnur