Morgunblaðið - 12.03.1987, Síða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 12. MARZ 1987
Ráðstefna um markaðsmál fiskeldis:
Útflutningur fiskeldisafurða þarf að
vera 50—60 þúsund tonn um aldamót
- segir Þórður Friðjónsson^
formaður Sljórnunarfélags Islands
ÞÓRÐUR Friðjónsson, formaður Stjórnunarfélags íslands, gaf tón-
inn í upphafi ráðstefnu um markaðsmál fiskeldis, sem félagið stóð
fyrir á laugardag, í samvinnu við Landssamband fiskeldis- og haf-
beitarstöðva og fleiri aðila. Setti hann upp dæmi um það hvernig
mögulegt væri að halda áfram að auka útflutningstekjur landsins
um 4—5% á ári fram yfir aldamót, eða næsta hálfan annan áratug-
inn. Liður i því er uppbygging í fiskeldi þannig að framleiðslan
verði orðin 50—60 þúsund tonn á ári um eða upp úr næstu aldamótum.
Slátrun hjá ísnó í Kelduhverfi.
Þórður sagði að mikið þyrfti til
að halda 4—5% aukningu útflutn-
ingstekna. Útflutningur lands-
manna þyrfti að tvöfaldast, eins og
á undanfömum 15 árum, en hafa
bæri í huga að á þeim tíma hefði
sjávaraflinn tvöfaldast, farið úr
700—800 þúsund tonnum á ári í
1.600—1.700 þúsund tonn. Fáir
teldu að þessi saga endurtæki sig.
í staðinn setti hann upp eftirfar-
andi dæmi: Auka mætti útflutning
sjávarafurða um 25% fram til alda-
móta, þannig að sjávaraflinn yrði
ríflega 2 milljónir tonna eða sam-
svarandi verðmætaaukning kæmi
til og þyrfti þá að þrefalda annan
útflutning til að ná markmiðinu um
4-5% árlega aukningu útflutnings-
tekna. Til viðbótar þyrftu að koma
tvö ný álver, allar aðrar útflutnings-
tekjur í iðnaði og þjónustu þyrftu
að tvöfaldast og afganginum yrði
að mæta með nýjum atvinnugrein-
um. Ef það yrði eingöngu byggt á
fiskeldinu þyrfti útflutningurinn að
vera orðinn 50—60 þúsund tonn
árið 2001.
„Við verðum að vona að hér sé
verið að leggja grunninn að því
hvemig við eigum að selja þessi
50—60 þúsund tonn af fiskeldisaf-
urðum rétt um eða upp úr næstu
aldamótum. Samtals yrðu þetta
10—15 milljarðar, eða rúmlega
þriðjungurinn af öllum sjávarafurð-
aútflutningi okkar núna,“ sagði
Þórður Friðjónsson.
Nauðsyn samvinnu í
útflutningi eldislax
Vilhjálmur Guðmundsson, fram-
kvæmdastjóri Vogalax hf., nefndi
erindi sitt: Mikilvægi samvinnu í
útflutningi á eldislaxi, Sagði hann
að heildarframboð á laxi í heiminum
væri áætlað 880 þúsund tonn á
ári. Þar af væri Atlantshaflax 35
þúsund tonn. Útlit væri fyrir 200%
aukningu og í ljósi þess að á síðasta
ári hefði þegar gætt offramleiðslu,
mætti ætla að ekki horfði vænlega.
Á móti kæmi að fískneysla færi
vaxandi á kostnað kjötneyslu og
nyti eldisfiskurinn góðs af því.
Sagði Vilhjálmur að búast mætti
við 100 þúsund tonna aukningu á
sjávarafurðamarkaðnum í Banda-
ríkjunum fram til 1990, eingöngu
vegna aukningar á mannafla.
Varðandi möguleika íslendinga
sagði Vilhjálmur að framleiðslu-
kostnaðurinn væri höfuðatriði, það
er að framleiðslukostnaður á hvert
kíló físks væri lægra en annarra,
án þess að slakað væri á gæðum.
Þá sagði hann að mikill styrkur
myndi verða af því ef útflytjendur
sameinuðust um markaðs- og sölu-
starfsemi. Sagði hann frá könnun
sem hann gerði á viðhofum útflytj-
enda eldisfísks til slíkrar samvinnu,
og þeirra kosta og galla sem menn
teldu vera á því fyrirkomulagi. Al-
mennt hefðu menn viljað samvinnu,
en jafnframt ákveðið frelsi. Lýsti
hann síðan þeirri skoðun sinni að
kostimir væru meiri við samvinnu
og vægju þyngra, þegar til lengri
tíma væri litið.
Sagði hann að Islendingar hefðu
enn ekki það lágmarks magn sem
væri grundvöllur að markvissri
markaðsöflun og nefndi 3.000—3.
500 tonn sem hugsanlegt lágmarks
magn. Aukna samkennd meðal eld-
ismanna mætti þróa nú þegar og
gæti hún vaxið stig af stigi og orð-
ið grundvöllur varanlegrar mark-
aðssamvinnu í framtíðinni.
Vilhjálmur sagði að þeir sem væru
í einhveijum vafa um hvort íslend-
ingar ættu að vinna saman að
markaðsmálum fískeldis, ættu að
líta til Noregs. Þar væru 80 út-
flytjendur sem kepptu eingöngu í
verði en þegar að kreppti hefði út-
flytjendum fækkað. íslensku
framleiðendumir væru margir og
smáir og væri það ekki góðs viti
ef þeir sundruðu kröftunum í sínum
útflutningi á sama tíma og aðal
samkeppnisþjóðin sameinaði kraft-
ana.
Samræmt markaðsátak
Sighvatur Bjamason viðskipta-
fræðingur kynnti starfsemi Útflutn-
ingsráðs íslands. Varðandi
útflutning á eldislaxi lagði hann
áherslu á að fyrirtækin þyrftu að
vera sterk ijárhagslega, og ekki
síður andlega, eins og hann orðaði
það. Þyrftu þau að samræma að-
gerðir sínar. Lagði hann til að stefnt
yrði að samræmdu markaðsátaki
sem beindist að afmörkuðum mark-
aðssvæðum.
Athug-anir á útf lutn-
ingi í gámum
Thomas Möller, forstöðumaður
landrekstrardeildar Eimskipafélags
íslands, lagði áherslu á mikilvægi
flutninga- og dreifíngarkerfís við
sölu fískeldisafurða. Nefndi hann
dæmi um að flutningurinn gæti
kostað 40% af útflutningsverðinu.
Lýsti hann vandamálum íslensku
stöðvanna við að koma vömnni sem
bestri á markaðinn, meðal annars
vegna flutninganna hér innanlands,
og lítillar flutningsgetu flugvéla.
Sagði hann augljóst að ef áætlanir
um 50—60 þúsund tonna árlegan
útflutning á laxi yrðu að veruleika,
yrði ekki hægt að koma því magni
á markaðinn nema með skipum.
Sagði hann frá athugunum Eim-
skips á flutningi á ferskum laxi í
gámum. Aðferðir til að lengja
geymslutíma físksins upp í 10—15
daga væru í þróun og sköpuðust
við það möguleikar á gámaútflutn-
ingi til Bandaríkjanna. Einnig sagði
hann frá tilraunum Eimskips, Fiski-
félags íslands og Líffræðistofnunar
Háskóla íslands með flutning á
seiðum í 20 feta tankgámum. Gæfu
tilraunimar góðar vonir.
Seiðamarkaður
þreng-ist
Ólafur Skúlason, framkvæmda-
stjóri Laxalóns, sagði frá reynslu
Laxalóns við framleiðslu og sölu á
laxa- og regnbogasilungsseiðum í
áratugi. Laxalón hefur selt seiði til
Noregs undanfarin þrjú ár með
tankskipum og á síðasta ári flutti
fyrirtækið verulegt magn af seiðum
til írlands í sérhönnuðum flutninga-
kerum með flugvélum. Sagði hann
starfsmenn fyrirtækisins legðu alla
áherslu á að haga eldinu á þann
veg að seiðunum liði vel. Reynt
væri að hafa það rúmt um fískinn
að hægt sé að ala hann áfram með
góðu móti þó seiðamarkaðurinn
kynni að lokast og ala hann í slátur-
stærð eða selja á hvaða stigi sem er.
Sagði Ólafur að Norðmenn og
írar stefndu að því að vera sjálfum
sér nógir með seiði og gæti markað-
urinn því lokast hvenær sem er.
Þó gætu komið brestir í framleiðslu
þeirra sem gætu skapað tímabund-
inn markað fyrir einhver seiði.
Hann sagði að seiðaframleiðslan
hefði aukist á tiltölulega stuttum
tíma úr 400 þúsund seiðum, sem
þó hefði verið of mikil framleiðsla
miðað við markaðinn þá, upp í hátt
á annan tug milljóna seiða í ár.
Hann sagði að þetta væri mikil
bjartsýni og væri gott ef seiðastöðv-
unum tækist að selja öll þessi seiði.
Forsendan fyrir því væri framhald-
seldi þeirra hér í sjókvíum eða
hafbeit. En með því væri fjármagn-
ið bundið lengur. „Það er allur
fískur verðlaus nema við fínnum
markað fýrir hann,“ sagði Ólafur,
en endaði mál sitt með því að segja:
„Ég hef trú á þessu öllu saman".
Eldislaxinn nýtur g’óðs
af aukinni fiskneyslu
Guðmundur H. Garðarsson,
blaðafulltrúi Sölumiðstöðvar hrað-
frystihúsanna, sagði í upphafí
erindis síns að Islendingar hefðu
ekki mikla reynslu í útflutningi á
laxi. Framleiðslan hefði verið tak-
mörkuð til þessa og ekki þörf á
sérstöku átaki. En nú væri fjöldi
stöðva að rísa og útlit fyrir verulega
framleiðslu á næstu árum. Sagði
hann að framleiðsla Islendinga
myndi þó breyta litlu á markaðnum,
þegar á allt væri litið. Sagði hann
frá spá írska sjávarútvegsráðuneyt-
isins um framboð á Atlantshafslaxi
árið 1990. Spáð er 150-160 þús-
und smálesta framboði á árinu
1990. Þar af kemur lang mest frá
Noregi, eða 100 þúsund tonn, 25
þúsund tonn frá Skotlandi, 25 þús-
und tonn frá Irlandi og. 10—15
þúsund tonn frá íslandi. Þá er búist
við auknu framboði frá nýjum
stöðvum á austurströnd Banda-
ríkjanna og Kanada. I spánni kemur
einnig fram að eftirspumin er áætl-
uð 130 þúsund tonn af laxi árið
1990, eða 20 þúsund tonnum minni
en áætlað framboð. Þá kemur einn-
ig fram að framleiðslugeta nýrra
fískeldisstöðva er áætluð 250—300
þúsund tonn.
Guðmundur sagði að samkeppnin
á markaðnum yrði hörð, en án
nokkurs vafa ætti eldisfískur mikla
framtíð fyrir sér á matarborði auð-
ugustu þjóða heims, svo sem
Bandaríkjanna, Vestur-Evrópu og
Japan. Norðmenn og Færeyingar
framleiddu og seldu nú þegar tugi
þúsunda smálesta af laxi á þessum
mörkuðum með góðum árangri.
Norðmenn hefðu verið til fyrir-
myndar í sölunni, og brotist inn á
markaðinn í Bandaríkjunum á sama
hátt og íslendingar með frostna
fískinn á sínum tíma. Norskur lax
væri þekktur fyrir gæði og hefði
því yfírburði á markaðnum.
Erfiðleikar vegna
eig’nar útlendinga
Guðmundur sagði að nokkrir
íslenskir framleiðendur hefðu verið
að koma laxinum á framfæri með
allgóðum árangri. En það væri bara
forleikurinn. Framundan væri að
kortleggja markaðina og nýta þá
þekkingu sem þegar væri fyrir
hendi. Skipuleggja þyrfti sameigin-
legt öflugt kynningarátak með
svipuðum hætti og Norðmenn og
Færeyingar. Jafnframt þyrfti að
nýta út í ystu æsar þau sölukerfi
sem reynst hefðu Islendingum vel
í Bandaríkjunum, Vestur-Evrópu
og Japan.
Sagði Guðmundur að menn
þyrftu að hafa í huga að hagnaður-
inn í fískeldinu væri ekki aðeins
fólginn í framleiðslu afurðanna,
heldur ekki síður í sölunni. Islend-
ingar yrðu að hafa hönd í bagga í
þeim efnum. Sagði hann að eignar-
aðild útlendinga í stöðvunum
skapaði ákveðna erfiðleika í þessu
efni. Sagði hann að þátttaka útlend-
inganna byggðist aðallega á þremur
atriðum. Þeir væru að skapa sér
aðgang að seiðunum hér, en vegna
mikillar uppbyggingar seiðafram-
leiðslu í þeirra löndum væri þetta
atriði ekki eins mikilvægt og áður.
Í öðru lagi vildu þeir útvega fjár-
magnið og fá arð af því. Þriðja og
mikilvægasta atriðið væri að út-
lendingarnir vildu annast sölu og
markaðsstarf, enda væru miklir
peningar þar á ferðinni.
Bandaríkj amarkaður-
inn bestur
Guðmundur sagði að í Banda-
ríkjunum fengist hæsta verðið fyrir
lax og bæri tvímælalaust að leggja
áherslu á þann markað. Bandaríkja-
menn væru fjölmenn þjóð með góð
lífskjör. Kaupmáttur fólks væri
mikill og tiltölulega jafngóður. Þá
væru Bandaríkjamenn almennt ör-
uggir viðskiptavinir, ef framleið-
endur stæðu við sitt. Fiskneysla
væri vaxandi í Bandaríkjunum og
væri því spáð að árið 2000 færi hún
upp í 50 pund á mann en væri
núna um 14 pund. Hann sagði að
ástæðumar væm stóraukinn áróður
fyrir fískneyslu vegna hollustu
hans, þeir sem kæmust upp á lag
með að borða fískinn tækju hann
framyfir kjöt og kjúklinga og talið
væri fínt að borða físk í Banda-
ríkjunum. Allt þetta hjálpaði eldis-
laxinum. Þá nefndi hann að
samgöngur til Bandaríkjanna væru
hagkvæmar og samgöngukerfí inn-
an Bandaríkjanna það háþróðasta
í heiminum til flutnings á matvæl-
um.
Varðandi aðra markaði sagði
Guðmundur að Vestur-Evrópa væri
mun óskipulagðari markaður, sem
skiptist upp í margar ólíkar þjóðir
og þjóðarbrot. Verð á sjávarafurð-
um væri lægra þar og kaupmáttur
fólks almennt minni en í Banda-
ríkjunum. Um Japansmarkaðinn
sagði hann að þar væri margt fólk
og mikil fiskneysla. En Japanir
væru óútreiknanlegir í viðskiptum.
Þeir gætu boðið góð verð í upphafí
viðskipta en síðan farið fyrirvara-
laust annað ef þeim hentaði í það
skiptið. Því væri erfítt að byggja
heila atvinnugrein á þeim markaði
eingöngu.
I lok ræðu sinnar lagði Guðmund-
ur áherslu á tvö atriði sem skiptu
öllu máli við sölu á laxi og físki
almennt. Gæði framleiðslunnar
yrðu að vera þau bestu sem völ
væri á. íslenskur lax yrði að vera
gæðavara. Allt kæruleysi á þessu
sviði gæti skaðað útflutninginn í
langan tíma. Þá yrði dreifingarkerf-
ið að vera í lagi.
„Ef árangur á að nást verður að
fylgja eftir sérhveiju framkvæmda-
atriði heimafyrir sem erlendis. Við
meðferð, varðveislu og geymslu
matvæla duga engin mistök. í fram-
leiðslu og sölu físks gildir að bjóða
ætíð gæðavöru. Það tryggir hátt
verð, örugg viðskipti og þar með
framtíðargrundvöll fískeldis á ís-
landi,“ sagði Guðmundur H.
Garðarsson.
Reyktur og graf inn
Sigurður Bjömsson, fram-
kvæmdastjóri fyrirtækisins íslensk
matvæli hf., flutti erindi um mark-
aðssetningu á unnum afurðum úr
laxi. Hann sagði að fram til þessa
hefði markaðurinn hér verið lokað-
ur. Framboð á laxi til vinnslu hefði
verið takmarkað, hráefnið oft ekki
nógu gott og verðmyndunin óháð
heimsmarkaðnum. Þvf hefði verið
lítil framleiðsla á fullunnum laxi.
En nú væru breytingar í vænd-
um. Útlit væri fyrir að nú fengju
framleiðendur 1. flokks hráefni á
heimsmarkaðsverði og gætu athug-
að þennan markað á jafnréttis-
grundvelli. Nefndi Sigurður reyktan
og grafínn lax og ýmsar aðrar
vinnsluaðferðir. Vænlegast taldi
hann að líta til Bandaríkjanna með
sölu.