Morgunblaðið - 12.03.1987, Qupperneq 51

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 12. MARZ 1987
51
Afmæliskveðja:
Hinrik Guðmunds-
son, ísafirði
Þann 27. febrúar sl. varð Hinrik
Guðmundsson, skipstjóri, níræður.
Hinrik er borinn og barnfæddur
Isfirðingur, sonur Guðmundar Jens-
sonar, skósmiðs, og Þórunnar
Eiríksdóttur, er fædd var í Valþjófs-
dal í Önundarfírði.
Hinrik Guðmundsson er nú einn
eftirlifandi af hinum merku sam-
vinnubátaskipstjórum sem gerðum
garðinn frægan á árunum
1928—1945. Hann hóf sjóróðra
sumarið 1911, þá 14 ára gamall, á
seglbátnum „Gunnari", sem var 14
tonn samkvæmt þágildandi mæl-
ingu. Skipstjóri var Guðjón Ásgeirs-
son, úr Arnardal, er nokkrum
sumrum síðar fórst með skipi sínum
undir seglum í sviptivindi út af
Straumnesi.
Allt frá því að Hinrik fór á hand-
færaveiðar, þetta fyrsta sumar sitt
til sjós, og næstu 45 árin á eftir,
má segja að hann hafi stundað sjó
á öllum tegundum fískiskipa sem
þá tíðkuðust á þessum merkilegu
tímum sem í hönd fóru í íslenskri
sjó- og útgerðarsögu.
Hinrik hlaut ágæta menntun á
þeirra tíma vísu við Barna- og ungl-
ingaskóla ísafjarðar. Skólastjóri var
þá Sigurjón Jónsson, síðar banka-
Stjóri. Þar voru kennd tungumál,
bæði enska og danska, sem kom
honum síðar að góðum notum í
lífínu.
16 ára gamall útskrifaðist Hinrik
og hlaut hæstu einkunn ásamt
Kristínu, dóttur Jóns Auðuns.
Eiríkur bróðir Hinriks átti lítinn
árabát, sem þeir bræður réru á með
línu út á Isafjarðardjúp nokkur
sumur á unglingsárum sínum og
öfluðu þeir oft vel.
Eftir að skólagöngu lauk fór
Hinrik á stærri báta sem þá var
farið að setja hjálparvélar í með
seglunum. Stundaðar voru jöfnum
höndum handfæra- og línuveiðar.
Má þar nefna Frigg, en honum
stýrði Benedikt Jónsson.
Árið 1917 hófst regluleg kennsla
á Isafírði á hinu svokallaða meira-
pungaprófí, sem veitti 30 tonna
skipstjómarréttindi. Kennari og
skólastjóri var Eiríkur Einarsson.
Væntanlega hafa prófín verið höfð
nokkuð þung á, því allir féllu á
prófínu nema tveir, þeir Hinrik og
Magnús nokkur úr Aðalvík. Þá var
brugðið á það ráð að kenna í hálfan
mánuð í viðbót og fóru þá allir í
gegn.
Hinrik gerðist nú stýrimaður hjá
Eiríki bróður sínum á „Barðanum"
næstu tvö árin, eða þar til Eiríkur
seldi skipið. Árið 1920 ræður Hin-
rik sig sem háseta á kútter „íhó“,
60 tonna segiskip með hjálparvél.
í fyrsta túmum lentu þeir í aftaka
útsynningsveðri í Húllinu, Reykja-
nesröstinni. Var þá lagst til drifts,
því ekki réðist við neitt í veðurofs-
anum. Kominn var allmikill sjór í
skipið og kallaði þá skipstjórinn
niður í lúkarinn, hvort einhveijir
treystu sér til að binda sig við dekk-
pumpuna og ausa. Stefán nokkur
Brynjólfsson og Hinrik gáfu sig
fram. Þegar þeir höfðu pumpað
langa hríð, kemur brotsjór yfír skip-
ið og færir allt í kaf, tók hann með
sér allt lauslegt ofandekks og braut
og bramlaði. Fyrir einhveija óskilj-
anlega mildi, að sögn Hinriks, lifðu
þeir Stefán þetta af, en þeim þótti
tíminn ólýsanlega langur sem þeir
voru í kafínu.
Árið 1924 er Hinrik stýrimaður
á „Leif" frá ísafirði, en sagði pláss-
inu lausu þá um haustið með það
fyrir augum að ráða sig á togara
sunnanlands. Næsta túr eftir að
Hinrik hætti fórst „Leifur" með
allri áhöfn, þar á meðal Eiríkur
bróðir hans, sem fór þennan eina
túr á bátnum sem vélstjóri í veik-
indaforföllum. I sama veðrinu fórst
„Njörður" frá ísafírði.
Eftir mikla leit að togaraplássi,
sem vandfengin voru á þessum
tímum, fær Hinrik loksins skiprúm
hjá Gísla Oddssyni á „Leifi heppna"
og var með honum í tæpt ár, eða
þar til að hann ræðst til að sækja
togarann „Hávarð ísfírðing" (síðar
„Skutul"), þá nýkeyptan í Eng-
landi. Meðan á því stóð, fórst
„Leifur heppni" í Halaveðrinu mikla
árið 1925.
Hinrik Guðmundsson skipstjóri.
Hinrik var síðar á togurunum
„Glað“ og „Gulltoppi“ í fjögur ár.
Þegar hér var komið sögu fer Finn-
ur Jónsson, sem ,þá var fram-
kvæmdastjóri Samvinnufélags
ísfírðinga, þess á leit við Hinrik að
hann gerist skipstjóri og meðeig-
andi á öðrum tveggja báta sem
verið var að ljúka smíði á í Svíþjóð.
Þetta voru síðustu bátarnir af sjö
sem Samvinnufélag Isfirðinga
keypti á árunum 1928—30 og voru
kallaðir „Bimirnir“. Verður það úr,
að Hinrik tekur þessu boði. „Birn-
imir“ voru rétt rúmlega 40 tonn
að stærð. Utgerðarsaga Samvinnu-
bátanna var að mörgu leyti merki-
leg og þýðingarmikill þáttur í sögu
ísafjarðar. Á þessum bátum var
úrvalsmannskapur. Á vetmm
stunduðu þeir útilegu með línu, og
voru oftast undir Jökli. Má nærri
geta að oft hafí það verið kuldalegt
sjómannslífíð á þessum ámm í mi-
sjöfnum veðmm í aðgerð og beitn-
ingu á skjóllausu dekkinu. Á
summm vom síldveiðar stundaðar
norðanlands, en sá veiðiskapur stóð
með miklum blóma um þessar
mundir.
En það skiptust á skin og skúrir
eins og alltaf vill verða, ekki síst
hjá sjómanninum. Kreppan mikla
gekk í garð og 1932 fóm þessir
bátar í Skuldaskil, sem kallað var,
þar sem svo til ekkert verð fékkst
fyrir fiskinn. En aftur réttu þeir
úr kútnum og áttu eftir að gera
það gott.
Hinrik stýrði Auðbirni til ársins
1942, en varð þá skipstjóri á ýmsum
bátum s.s. „Svaninum“, „Suðra“,
„Bangsa" og „Pólstjörnunni".
Hinrik var alla tíð mjög farsæll
og aðgætinn skipstjóri, sem aldrei
hlekktist á með skip eða mannskap.
Þótti hann og fara sérlega vel með
veiðarfæri.
Sjálfur telur hann að Guð hafi
verið honum nálægur í lífínu, þegar
stundin var viðsjárverð.
Skömmu fyrir 1950 fer hann í
land og setur á fót netaverkstæði
og gerðist jafnframt verkstjóri hjá
togarafélaginu „ísfirðing" og sá um
veiðarfæri og landanir úr togumn-
um „ísborgu" og „Sólborgu" í mörg
ár. Fóm þessi verk úr hans hendi
með stakri prýði.
Síðustu árin annaðist Hinrik
ferskfískmat og starfaði við það
fram undir áttrætt.
Árið 1930 giftist Hinrik Elísa-
betu Hálfdánardóttir frá Hesti í
Hestfírði og eignuðust þau fjóra
syni: Þóri, Hálfdán Daða, Arnar
Geir og Siguijón. Einnig ólu þau
upp sonardóttur sína, Kristinu Þór-
isdóttur. Öll árin sem Hinrik var
við síldveiðar, saltaði kona hans,
Elísabet, síld á Siglufírði, svo að
segja má að þau hjónin hafi tekið
virkann þátt í síldarævintýrinu.
Hinrik telur þetta tímabil skemmti-
legustu ár ævi sinnar.
í félagsmálum tók Hinrik ávallt
virkan þátt. Var hann einn af stofn-
endum Skipstjóra- og stýrimanna-
félagsins Bylgjunnar árið 1921 og
er sá sem íengst hefur setið sam-
fellt í stjóm Bylgjunnar. Einnig var
hann fjölda ára félagi í Sjómannafé-
lagi ísfírðinga. í báðum þessum
félögum er hann nú heiðursfélagi.
Hinrik Guðmundsson er enn
kvikur í hreyfíngum og léttur í lund
og enda þótt sjón og heyrn séu
farin að daprast, fer hann sinna
ferða um Tangann daglega.
Sjómenn og aðrir samferðamenn
hans hugsa hlýlega til hans á þess-
um tímamótum.
Heill sé þér Hinrik.
Halldór Hermannsson
Einn af Björnunum landsfrægu, sem Samvinnufélag ísfirðinga átti. Hinrik var lengst af skipstjóri á
þessum báti.
JOGURt
og
Gríptu jógúrt í hádeginu
notaðu matartímann til annars.
* ^ . ■ í . $. m . f., w