Morgunblaðið - 24.03.1987, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 24. MARZ 1987
23
í þágu hverra?
eftírÁrna
*
Arnason
Því er stundum haldið fram, að
of margir aðilar stundi innflutnings-
verslun hér á landi. Þessa fullyrð-
ingu má með ýmsu móti til sanns
vegar færa. Með rökum má t.d.
sýna fram á, að fleiri stunda þessa
atvinnugrein en væri, ef innflutn-
ingsversluninni væru búin sambæri-
leg starfsskilyrði og í grannlöndum
okkar.
Vissulega er það svo, að innflutn-
ingsþarfir okkar eru það marg-
brotnar, að eðlilegt er, að
töluverðan fjölda aðila þurfi til, ef
sinna á þessu hlutverki af nokkurri
sérhæfíngu og sérþekkingu. Einnig
er það ekki gefið, að stór fyrirtæki
sinni þessum þörfum endilega betur
en minni fyrirtæki. Stærðin er ekki
alltaf hagkvæmnisatriði og oftar
en menn hyggja er hún fjötur um
fót. Hins vegar hafa atvinnugrein-
inni að ýmsu leyti verið búin
undarleg starfsskilyrði. Þannig
virðast aðilar, sem ekki fengju not-
ið sín við venjuleg samkeppnisskil-
yrði erlendis, geta starfað hér, án
þess að áhættan að viðskiptum við
þá sé þeim verulega til íþyngingar.
Má þar bæði nefna áhættu vegna
ónógs eiginfjár í rekstri og óáreið-
anleika og vanskila í viðskiptum.
Aðgerðir, sem ætlað hefur verið að
draga úr innflutningi eða torvelda
starfsemi innflutningsverslunar
hafa valdið þessu og öfugt við til-
gang sinn orðið til þess að hækka
vöruverð til almennings og bæta
starfsaðstöðu þeirra, sem síst
skyldi. Hér skulu tvö dæmi nefnd.
Bankastimplun
Áður en innfluttar vörur fást toll-
afgreiddar þarf að sanna með
stimpli frá banka, að varan sé
greidd eða samið hafi verið um
greiðslu hennar. Þessi skylda var
bæði hugsuð til eftirlits með erlend-
um gjaldfresti vegna innflutnings
og til að sporna gegn því, að láns-
trausti okkar erlendis væri spillt. I
reynd nær bankastimplunin hvor-
ugu markmiðinu og virkar jafnvel
þveröfugt.
Vilji menn fara framhjá þeim
reglum, sem gilt hafa um erlendan
greiðslufrest, hefur bankastimplun-
in engu breytt, en hún hefur gert
annað verra. Hún hefur gert aðilum,
sem ekki njóta lánstrausts, kleift
að fá til sín vörur, jafnvel að láni,
án þess að þeir setji tryggingar eða
kaupi ábyrgð banka vegna viðskipt-
anna. Hún hefur þannig veitt
erlendum seljendum vernd í við-
skiptum við íslendinga, þótt sú
vernd veiti seljendum stundum
falskt öryggi, þegar kaupandinn
leysir ekki til sín vöru, heldur lætur
hana liggja hér á hafnarbakkanum
í 12 mánuði og kaupir hana þá á
uppboði fyrir verð, sem samsvarar
broti af verðmæti hennar.
Þessu er nú verið að breyta að
frumkvæði viðskiptaráðherra og
fjármálaráðherra, en stefnt er að
því að fella úr tollalögum og lögum
um gjaldeyrismál skyldu t.il banka-
stimplunar innflutningsskjala til
sönnunar greiðslu á vörum, áður
en tollafgreiðsla fer fram. Jafn-
framt hefur viðskiptaráðherra haft
í undirbúningi breyttar reglur um
erlendar lántökur o.fl., þar sem
reglur um greiðslufrest vegna inn-
flutnings eru m.a. færðar í nútíma-
legra horf. Við þessa breytingu
þurfa erlendir seljendur að gæta sín
betur í viðskiptum og kanna áreið-
anleika og greiðslugetu innflytj-
enda. Þannig kunna reglur, sem við
fyrstu sýn virðast vera rýmkun á
erlendum greiðslufresti að tak-
marka hann í reynd við skilamenn
og dæma úr leik þá, sem ekki eru
trausts verðir.
Reikningsviðskipti
I tolli
Tollstjórar eða fógetar hér á landi
eiga sér marga viðskiptavini. Enn
hafa þeir þó ekki mátt fara að for-
dæmi starfsbræðra sinna í grann-
löndum okkar og taka þá, er þeir
treysta, í reikningsviðskipti eins og
tíðkast í venjulegum viðskiptum.
Þvert á móti er þeim uppálagt að
halda vörum frá innflytjendum, uns
aðflutningsgjöld eru greidd. Fyrir
bragðið eru athafnasvæði við hafn-
ir landsins yfirfull af innfluttum
vörum og farmflytjendur hafa orðið
að reisa og reka dýrar vörugeymsl-
ur fyrir ótollafgreiddar vörur. Á
sama tíma standa vörugeymslur
innflytjenda oft hálftómar og illa
nýttar.
Að grípa þannig inn í atvinnu-
starfsemi manna vegna tekjuöflun-
ar ríkisins heyrir fortíðinni til á
Vesturlöndum. Eina hliðstæðan eru
mannræningjar, sem þurfa að halda
gíslum sínum til að geta vænst
greiðslu. í annarri atvinnustarfsemi
þekkist það ekki, að framleiðsluvör-
ur séu gerðar upptækar þar til öll
gjöld hafa verið greidd til ríkis-
sjóðs. Viðskiptamannabókhald hjá
tollstjórum er bæði réttlætis- og
hagkvæmnismál. Þá fengju inn-
flytjendur vörurnar afhentar strax
við komu flutningsfarms, en gerðu
aðflutningsgjöld upp síðar eins og
tíðkast með innheimtu á öðrum
óbeinum sköttum. Til þess að kom-
ast í reikningsviðskipti hjá tollstjór-
um með þessum hætti þyrftu menn
að sjálfsögðu að reynast traustsins
verðir og geta t.d. í byijun sett fram
tryggingar fyrir greiðslu gjaldanna.
Kerfið umbunaði þannig þeim skil-
vísu í stað þess að draga alla í dilk
vanskilamannanna.
Hagkvæmni þessa fyrirkomulags
hefur einnig verið leidd í ljós. Nefnd
undir forsæti Ásgeirs Péturssonar,
þáverandi sýslumanns, skilaði t.d.
áliti um þetta mál 15. ágúst 1978
og var það mat nefndarinnar, að
þessu fylgdi sparnaður, sem næmi
800—900 milljónum króna á verð-
lagi ársins 1977. Þetta eru
260—290 milljónir króna á núver-
andi verðlagi. Auk þess sparast
mikill tími vegna fljótari tollaf-
greiðslu, en hún gæti styst um
nokkra daga.
Mótbárur hafa þó komið fram
gegn þessu nútímalega fyrirkomu-
lagi. Þær reynast samt ekki á
rökum reistar, þegar betur er að
gáð. í fyrstu óttuðust t.d. iðnrek-
endur, að þetta fyrirkomulag myndi
leiða til aukinnar samkeppni á inn-
lendum markaði. Sá ótti er hins
vegar ástæðulítill, enda er innlend
iðnaðarframleiðsla í tollfijálsri sam-
keppni við innfluttar vörur. Af
samkeppnisvörum þeirra yrði því
enginn tollur færður á gjaldfrest.
Aðrir óttuðust þenslu af þessum
sökum, en þar verða menn að átta
sig á, að peningamagn í umferð er
ekkert aukið. Innflytjandinn skuld-
bindur sig til að greiða aðflutnings-
Árni Árnason
Viðskiptamannabók-
hald hjá tollstjórum er
bæði réttlætis- og hag-
kvæmnismál. Þá fengju
innflyljendur vörurnar
af hentar strax við
komu flutningsfarms,
en gerðu aðf lutnings-
gjöld upp síðar eins og
tíðkast með innheimtu
á öðrum óbeinum skött-
um. Tii þess að komast
í reikningsviðskipti hjá
tollstjórum með þessum
hætti þyrftu menn að
sjáifsögðu að reynast
traustsins verðir og
geta t.d. í byrjun sett
fram tryggingar fyrir
greiðslu gjaldanna.
gjöld vörunnar innan tveggja
mánaða og gegn því breytist ein-
ungis geymslustaður vörunnar. Nú
geta vörur hins vegar legið allt að
12 mánuði á hafnarbakkanum og
sá tími yrði styttur til mótvægis.
Loksins, eftir 10 ára umræður,
er Alþingi að afgreiða þetta mál í
frumvarpi til tollalaga. Samvæmt
breytingartillögu við frumvarpið er
lögð til veruleg lagfæring á út-
færslunni frá upprunalegri mynd,
en herslumuninn vantar. Að
ástæðulausu er ráðherra þar veitt
heimild til að ákveða með reglugerð
vexti af aðflutningsgjöldum frá toll-
afgreiðsludegi til greiðsludags.
Verði svo, mun hagræðingin hugs-
anlega aldrei ná lengra en í laga-
safnið. Það er í hæsta máta
ósennilegt, að innflytjendur muni
gangast undir skuldbindingar um
greiðslu aðflutningsgjalda við þess-
ar aðstæður, nema vegna vara, sem
nauðsyn ber hvort eð er að tollaf-
greiða. Og í þeim tilvikum er jafnvel
sennilegt, að aðflutningsgjöldin
yrðu staðgreidd, ef vextir yrðu t.d.
þeir sömu og nú af viðskiptavíxlum.
Aðrar vörur sætu hins vegar áfram
á hafnarbakkanum, og þar með
hefði tekist að klúðra „tolÍkrítinni“
í það, sem hún átti aldrei að verða:
Samanburður á vöxtum af bankal-
áni og vöxtum vegna gjaldfrests á
aðflutningsgjöldum. Með þessari
niðurstöðu hrósa þá þeir á endanum
happi, sem ekki njóta nægilegs
trausts til að koma til álita, sem
aðnjótendur gjaldfrests á aðflutn-
ingsgjöldum. Ef virðisaukaskattur
verður innleiddur, en ráðgert hefur
verið að innheimta hann í tolli, verð-
ur hópurinn orðinn æði stór sem
situr eftir með sárt ennið. Þá fá
menn þó vonandi loks skilið, hversu
fjarstæðukennt það er að innheimta
vexti af óuppgerðum aðflutnings-
gjöldum, þ.m.t. virðisaukaskatti,
enda dettur engum í hug að sú regla
verði tekin upp við innheimtu á
öðrum óbeinum sköttum.
Lokaorð
Misjafn sauður í mörgu fé, segir
orðtakið. Innflytjendur eins og aðr-
ar stéttir þurfa að sætta sig við þá
staðreynd. Það er hins vegar hart
að þurfa að sætta sig við, að lög
og reglur skuli styðja við þá, sem
helst mættu missa sín úr atvinnu-
greinum landsmanna. Sú er afleið-
ingin af þeirri hefð, sem hér hefur
tíðkast, að sníða laga- og reglugerð-
arsetningu út frá þeirri forsendu,
að menn séu í eðli sínu óheiðarlegir
og því séu boð og bönn með ströng-
um viðurlögum nauðsynleg.
Ósanngjörnum reglum er hins veg-
ar iðulega slælega framfylgt,
þannig að þeir óheiðarlegu leika í
reynd lausum hala. Þar með eru
óeðlileg bönd lögð á heilbrigða at-
vinnustarfsemi heiðarlegra manna.
Er ekki kominn tími til að þeir skil-
vísu fái að njóta eðlilegs trausts í
viðskiptum í stað þess að sníða regl-
urnar vanskilamönnum í hag?
Höfnndur er framkvæmdastjóri
Verzlunarráðs íslands.
Kjamorkuvopnalaus sveit-
arfélög á Norðurlandi
eftír Björn Dag-
bjartsson
Það er líklega mjög erfitt að vera
sannfærður kommi eða allaballi á
íslandi í dag. Skoðanakannanir
síðustu missera sýna fylgistap
þeirra svo um munar, engar tíma-
bundnar sveiflur heldur stöðug
visnun, uppdráttarsýki eða innra
mein sem nagar Alþýðubandalagið.
Meinsemdin grefur út annað slagið
og gröfturinn lekur úr kýlunum.
Flokksfólk skrifar undir opinbera
útskúfun (pereat) á þingmönnum
flokksins fýrir að greiða atkvæði
samkvæmt samvisku sinni og rétt-
arvitund en ekki hlífa flokksagan-
um. Þingmennirnir fordæmdu veija
sig með biblíusamlíkingum, ekki
öllum af betra taginu, fyrir flokks-
systkinunum. Blaðamenn og rit-
stjórar málgagnsins standa í
ritdeilum við frambjóðendur. Orð
formannsins eru opinberlega höfð
að engu.
Vei yður verka-
lýðsforingjar
Þau voru aumkunarverð viðbrögð
Alþýðubandalagsforystunnar við
samningum ASÍ og VSÍ í haust.
Hálfruglaðir snerust foringjarnir í
hringi í skoðunum sínum og vildu
ekki trúa því að skynsamlegir og
ábyrgir samningar hefðu náðst, að
tækifærið til pólitískra illinda væri
gengið þeim úr greipum. Illa duld-
ist mönnum gremjan í garð samn-
ingamannanna þá strax. Hún hefur
síðan stöðugt kraumað undir og
brotist upp á yfirborðið af og til,
nú síðast í sambandi við stað-
greiðslukerfi skatta. Umhyggja
pólitískra forystumanna Alþýðu-
bandalagsins fyrir skattgreiðend-
um, sem hafa um og yfir 1 milljón
króna í árstekjur, er ekki einleikin.
Það er gamalkunnug aðferð fyrir-
myndarherranna í austri að
skamma Albani í stað Kínveija, að
skamma VSÍ og Þorstein Pálsson
í stað forystumanna verkalýðs-
hreyfíngarinnar.
Gremjan óx þegar sjómannaverk-
föllin leystust og samningar tókust
við hveija stéttina eftir aðra. Eina
haldreipið sem eftir er og nú er
hangið í dauðahaldi eru ýmsir há-
skólamenn, fyrst og fremst kennar-
ar. Það er áreiðanlegt að hendinni
verður ekki sleppt svo glatt af for-
ystumönnum kennara. Óróinn og
illindin sem ætíð skapast í verk-
föllum verða notuð til hins ýtrasta.
Áróðursblað Æskulýðsfylkingar
Alþýðubandalagsins, sem dreift er
meðal framhaldsskólanema, ber
þessa glöggt merki. Meðal annars
fær Alþýðusambandsforystan þar
sinn skammt fyrir að leyfa sér að
semja við iðnaðarmenn um svipað
kaup og lágmarkslaun kennara fyr-
ir minnstu kennsluskyldu. Æsku-
lýðsfylkingin kann tökin á því að
egpia saman stéttum og senda
verkalýðsforingjum tóninn í leið-
inni.
Smalamennska
með kjarnorkuvá
Alþýðubandalagið er búið að gef-
ast upp við sitt gamla helsta
baráttumál, „Herinn burt“.
Keflavíkurgöngur með „ísland úr
NATO“ á gunnfánun eru löngu
gleymt fyrirbæri. Vestræn sam-
vinna er jafnvel ekkert skammar-
yrði lengur. Hin viðbjóðslegu
árásar- og drápsmannvirki, ratsjár-
stöðvar, eru ónothæf grýla lengur
þar sem almenningur hefur skilið
að ratsjárstöðvar tryggja hvað mest
öryggi sjófarenda og flugvéla.
Lengi hefur verið haldið í það
að reyna að smala fólki saman með
Björn Dagbjartsson
„En einhvern veginn
hefur gengið verr að
reka fólk saman með
kjarnorkupísknum.
Heimsf riðarf erðalög
Olafs Ragnars eru að
vísu tíunduð rækilega í
fjölmiðlum, bæði þegar
hann fer og kemur, en
það er varla nokkur
sem hefur áhuga á
ferðasögum hans leng-
ur.“
því að hræða það á kjarnorkuvopn-
um, sem Þjóðviljinn segir að
Bandaríkjamenn ætli að sprengja
heiminn í loft upp með. Þessi svipa
dugði nokkuð vel allt fram á sfðasta
ár og eins reyna menn auðvitað að
notfæra sér kjamorkuótta almenn-
ings. En einhvern veginn hefur
gengið verr að reka fólk saman
með kjarnorkupísknum. Heimsfrið-
arferðalög Ólafs Ragnars eru að
vísu tíunduð rækilega í fjölmiðlum,
bæði þegar hann fer og kemur, en
það er varla nokkur sem hefur
áhuga á ferðasögum hans lengur.
Kjarnorkuvopnalaust svæði á
Norðurlöndum var eins og síðasta
hálmstrá komma í vetur til að halda
kjarnorkuóttanum við. Þessi tillaga
gamalla norrænna vinstri krata
hefur mér alltaf þótt einkennileg. í
fyrsta lagi vita menn ekki til þess
að kjarnorkuvopn séu staðsett á
Norðurlöndunum og engin áform
þar um. í öðru lagi hefði slík yfirlýs-
ing enga þýðingu ef til ófriðar drægi
með stórveldunum. I þriðja lagi eru
Norðurlönd afskaplega lítið land-
svæði miðað við drægi eldflauga. 1
fjórða lagi eru svo stórveldin að
rembast við að semja um útrýmingu
kjarnavopna í allri Evrópu, enda
hefði það miklu fremur einhveija
þýðingu í hugsanlegri styijöld.
Ég legg því til að kommar breyti
tillögunni í baráttu fyrir kjamorku-
vopnalausum sveitarfélögum á
Norðurlandi.
Höfundur er alþingismaður Sjálf-
stæðisflokks í Norðurlandskjör-
dæmi eystra.