Morgunblaðið - 25.03.1987, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 25. MARZ
17
Geislavirk efni
í Islandshaf
Mótmælum áf ormum Breta
eftír Gunnar G.
Schram
Sérstök ástæða er til þess fyrir
okkur íslendinga að vera vel á verði
gegn öllu því sem mengað getur
hafið við strendur landsins. Um
langa framtíð mun sjávarfang verða
mikilvægasta auðlind okkar og sá
grundvöllur sem líf í landinu bygg-
ist fyrst og fremst á.
Uggvænleg ráðagerð
Um þessar mundir er á ferðinni
uggvænleg ráðagerð sem valdið
getur geislavirkri mengun á haf-
svæðunum kring um landið, ef því
er að skipta. Hér er átt við þau
áform sem nú eru á kreiki í Bret-
landi að reisa kjarnorkuendur-
vinnslustöð í Dounreay á norðaust-
urströnd Skotlands, við
Pentlandsíjörðinn. Eiga afköst
, þeirrar stöðvar að vera 60—80 af
brennsluefni kjarnaofna á ári.
Geislavirkni á f iskislóð
Fyrir skömmu var birt skýrsla
íslenskra sérfræðinga um þetta
mál. Hana unnu sérfræðingar
Geislavarna ríkisins, Hafrann-
sóknastofnunarinnar Siglingamála-
stofnunarinnar og Magnús
Magnússon prófessor. I þessari
skýrslu er gefið skýrt viðvörunar-
merki um að mikil hætta geti hér
verið á ferðum.
Þar segir orðrétt að „vegna
ríkjandi hafstrauma muni geislavirk
efni sem losuð verða í sjó frá stöð-
inni berast á hafsvæðið umhverfis
ísland, m.a. fiskislóðina milli Jan
Mayen og íslands".
Ekki þarf að spyija að leikslok-
um, ef slíkt gerist sem hér er spáð.
Ekki mun íslenskur fiskur, sem
veiddur er í geislavirkum sjó, verða
seldur á markaði í útlöndum — né
neytt hér innanlands. Stoðunum
yrði kippt undan íslensku efna-
hagslífi og gífurleg kreppa myndi
ganga yfir landið. Hér er um til-
ræði að tefla við hagsæld íslensku
þjóðarinnar í framtíðinni.
Samþykkt Alþing-is
Þetta eru ástæðurnar til þess að
Gunnar G. Schram
„Alþjóðleg ráðstefna
um mengun á hafsvæð-
unum kring- um Island
mun draga athygli
þjóða heims að þeirri
hættu sem hér er á
ferðum og því stórkost-
lega ábyrgðarleysi að
ætla að taka þá áhættu
að iosuð verði geisla-
virk efni í hafið við
Skotland — svo skammt
undan ströndum Fær-
eyja, Noregs og Islands
sem raun ber vitni. Það
er ábyrgðarleysi á
hæsta stigi og slíkar
ráðagerðir verður að
stöðva áður en þær eru
orðnar að veruleika.“
þrír þingmenn Sjálfstæðisflokksins
báru fyrir skömmu fram á Alþingi
tillögu um viðnám í þessu máli. Það
voru auk mín þeirPétur Sigurðsson
og Eyjólfur Konráð Jónsson. Al-
þingi samþykkti í einu hljóði þessa
tillögu. Hún er svohljóðandi:
„Alþingi ályktar að hvetja til
að efnt verði til ráðstefnu hér á
landi um varnir gegn mengun
við Island og annars staðar i
Norðaustur-Atlantshafi þar sem
sérstaklega verði fjallað um þá
hættu sem fiskistofnunum og
mannvist á þessu svæði er búin
vegna mengunar frá geislavirk-
um efnum. Felur Alþingi ríkis-
stjórninni að vinna að framgangi
málsins.**
Þessa tillögu samþykkti utanrík-
ismálanefnd þingsins samhljóða og
síðan Alþingi degi. áður en þingslit
áttu sér stað, þann 18. mars.
Skjótra við-
bragða þörf
Með tillögunni hefur Alþingi ósk-
að eftir því við ríkisstjómina að
þegar verði tekið með fyllstu hörku
á þessari aðsteðjandi hættu að mik-
ilvægasta atvinnuvegi landsmanna.
Það dylst engum að hér er skjótra
viðbragða brýn þörf. Við verðum
að láta rödd okkar heyrast í þessu
máli svo eftir verði tekið á alþjóða-
vettvangi. Mótmæli em sjálfsögð
og slíkar orðsendingar hafa þegar
verið sendar Bretum af nágranna-
þjóðum okkar svo sem Norðmönn-
um og Dönum.
En hér þarf meira að koma til.
Nýr Reykjavíkur-
fundur
Alþjóðleg ráðstefna um mengun
á hafsvæðunum kring um ísland
mun draga athygli þjóða héims að
þeirri hættu sem hér er á ferðum
og því stórkostlega ábyrgðarleysi
að ætla að taka þá áhættu að losuð
verði geislavirk efni í hafið við Skot-
land — svo skammt undan strönd-
um Færeyja, Noregs og íslands sem
raun ber vitni. Það er ábyrgðar-
leysi á hæsta stigi og slíkar
ráðagerðir verður að stöðva áður
en þær eru orðnar að veruleika.
Ríkisstjórn Islands og öll íslenska
þjóðin þarf að láta rödd sína heyr-
ast í þessu efni svo eftir verði tekið.
Það verður best gert með nýrri
Reykjavíkurráðstefnu. Við viljum
ekki endurtekningu á slysinu í
Chernobyl í grennd við okkar eigið
land eða svipað mengunartjón og
átti sér stað í ánni Rín á síðasta
ári þar sem öllu lífi í vatnavistkerf-
inu var eytt.
Aukin mengunarhætta
Ég vil ljúka þessari grein með
því að vitna aftur orðrétt í skýrslu
íslensku sérfræðinganna sem út
kom í desember sl. Þar segja þeir
eftirfarandi:
„Bygging endurvinnslustöðvar í
Dounreay mun auka mengunar-
hættu fyrir Norður-Atlantshaf ekki
hvað síst af völdum slysa sem orðið
geta bæði við flutning á geislavirk-
um efnum með skipum á erfiðum
siglingaleiðum og vegna óhappa
sem ekki er hægt að útiloka að
geti orðið í endurvinnslustöðinni.
Staðsetning stöðvarinnar í Doun-
reay orkar mjög tvímælis. Mengun
og mengunarhætta frá væntanlegri
stöð í Dounreay snertir frekar hags-
muni ríkja sem hafa ekki beinan
hag af vinnslunni en hagsmuni
þeirra ríkja sem að byggingu stöðv-
arinnar munu standa.“
Höfundur skipar 5. sæti á fram•
bodslista Sjálfstæðisflokksins
fyrir Reykjaneskjördæmi.
GRÍSKI PIANOSNILLINGURINN
DMITRI SGOUROS
í HÁSKÓLABÍÓI
FIMMTUDAGINN 26. MARS
EFNISSKRÁ KVÖLDSINS:
\„Y*\ V-6 yr\xv \ /•JT Cr^ RAVEL: Gæsamamma
Þessi ungi einleikari, sem kom hingað
til lands síðastliðið ár, er öllum þeim
er á hann hlýddu, enn í fersku minni.
Stjórnandi þessu sinni er finnski
hljómsveitarstjórinn PETRI SAKARI.
Sakari er í hópi hinna
stórefnilegu, finnsku
hljómsveitarstjóra sem
tönlistarunnendum
víða um lönd
eru vel kunnir.
MOZART: Sinfónía nr. 40
RACHMANINOFF: Píanókonsert nr. 3
MIÐASALA I GIMLI
kl. 13—17
og við innganginn.
Greiðslukortaþjónusta
s. 622255
SINFÓNÍUHLJÓMSVEIT ÍSLANDS
íslenskir sérfræðingar telja að vegna ríkjandi hafstrauma muni
geislavik efni sem losuð verða í sjó frá kjarnorkustöðinni í Doun-
reay við Pentlandsfjörðinn á Skotlandi berast á fiskislóðina milli Jan
Mayen og íslands. A kortinu er merkt inn hugsanleg leið geislaefn-
anna með straumum til íslands.