Morgunblaðið - 03.06.1987, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 3. JÚNÍ 1987
B 27
i
og flugmaðurinn leyfði konu, sem
var ein farþega, að koma um borð
í Vatnsmýrinni, áður en lagt var
upp til Korpúlfsstaða. Reyndist
flugbrautin ekki nógu löng, vélin
náði flugi en komst ekki upp fyrir
braggan og tók niðri á þaki hans
með þeim afleiðingum að hún fór
kollhnís. Flugvélin laskaðist ekki
ýkja mikið og konan varð ekki mjög
hrædd því það fyrsta sem hún
spurði um, þar sem hún hékk í
sætisólunum, var hvenær farið yrði
næst.
Benzínið sogaðist úr
tönkunum á flugi
Þá vildi það til haustið 1939 að
Öm Johnson varð að nauðlenda á
Flugfloti Flugfélags íslands vorið 1948, tveir flugbátar af gerðinni
Catalina og einn af gerðinni Grununan Goose. Fremst er TF-ISK, í
miðið er TF-ISJ ogyzt TF-ISR. Myndina tók ÓlafurK. Magnússon
á Reykjavíkurflugvelli.
gamir þyrptust utan um flugvirkj-
ana spyijandi hvað væri að, hvort
bið yrði löng eða hvort þeir gætu
nokkuð aðstoðað. Þeir athuguðu
ekki að bezt var fyrir okkur að fá
að vera í næði.
Flugvélarnar stækkuðu
og fluginu f leygði fram
Þegar félagið var í vexti var það
yfirleitt þannig að sú vél sem síðast
var keypt var ein sinnar tegundar
og jafnan stærst. Hún var því nokk-
urs konar flaggskip svo allir gátu
séð að áríðandi var að þessi eina
vél bilaði ekki oft. Öryggið varð
jinnig alltaf að hafa í fyrirrúmi.
Eins og áður er getið var flug-
virkjaskortur hjá báðum flugfélög-
unum mjög tilfinnanlegur. Hann
stafaði mest af því að fluginu
fleygði mjög fram á stríðsárunum.
Þá vom smíðaðar margar góðar
flugvélar sem var svo breytt í far-
þegavélar og seldar á tiltölulega
lágu verði. Það þýddi aftur það að
flugið hér sem annars staðar jókst
mjög ört. Það komu bæði stærri
og fleiri vélar, farmiðar lækkuðu
og flugvélamar urðu almenn farar-
tæki. Við réðum erlenda flugvirkja
en þeir reyndust yfirleitt ekki vel.
Katalínan, sem var eingöngu sjó-
vél, var kapítuli út af fyrir sig og
einna erfiðasti bagginn sem við
höfum borið. Það þurfti að taka
hana á land til viðhalds með c.a.
hundrað flugstunda millibili. Það
var erfitt og vandasamt ef eitthvað
var að veðri. Við fómm fyrst eftir
því sem við sáum herinn gera en
við fundum nokkuð fljótt betri að-
ferð við þetta og þá gekk það betur.
Daglegar skoðanir fóm fram út á
sjó eftir því sem hægt var. Sérstak-
ir pallar vom hengdir utan á
hreyflana fyrir þessar skoðanir.
Stundum féllu verkfæri og annað í
sjóinn og ég man eftir einum sem
missti bæði penna og úr. Minn
maður bara hló og því meir sem
hluturinn var dýrari. - Bölvaður
klaufaskapurinn í mér, sagði hann
þá gjaman, en hann var samt eng-
inn klaufi. Við höfðum yfirleitt
ágæta stráka, bæði lagna og vilj-
uga. Það þurfti ekki annað en líta
á þá þá var allt komið í fullan gang.
Unnu undir kauptaxta
Réði liugsjónin ekki ferðinni á
fyrstu árunum?
Jú, það er mikið til í því. Allir
sem að fluginu stóðu vom mjög
áhugasamir um að halda rekstrin-
um gangandi og unnu því undir
venjulegum töxtum samkvæmt
samkomulagi. Eftir- og næturvinna
var ekki borguð fyrr en eftir mörg
ár þótt mikið væri unnið um nætur
og helgar. Erfítt hefði verið að láta
félagið bera sig án þess. Oft var
útlitið dökkt og við urðum hálf von-
daufir um áframhaldið en samt var
áfram haldið.
Ýmsir örðugleikar voru á byrjun-
arstiginu sem við þurftum að ráða
fram úr. Fyrsta flugvélin, TF-ÖRN,
var t.d. mjög treg til gangs ef kalt
var í veðri. Við leystum það með
því að setja rafmagnsofna undir
mótorhlífamar og fengum Rafha
til að smíða hitaelement til að hafa
í olíunni að staðaldri þegar vélin
var heima. Þetta var sérstaklega
nauðsynlegt vegna sjúkraflugs sem
oftast bar skjótt að.
Þegar að því kom að taka þurfti
mótora í gegn, grannskoða sem
kallað er, þurfti ýmiss konar undir-
búning. Það þurfti að panta sérstök
verkfæri og smíða önnur svo hægt
Fyrsti Gullfaxi Flugfélagsins, TF-ISE, á flugiyfir miðborg Reykjavíkur við komuna til landsins 8.júlí
1948. Flugvélin var af gerðinni Douglas DC-4, Skymaster, enað sögn Brands fleygði flugvélakosti
Flugfélagsins verulega fram með tilkomu hennar. Myndina tók Ólafur K. Magnússon, Ijósmyndari
Morgunblaðsins, úr Grumman Goose flugbát Flugfélagsins í samflugi flugvélaflota félagsins yfir borg-
inni.
væri að framkvæma þetta verk hér
heima. Við yfirhöluðum nálega 10
hreyfla af þessari gerð hér heima.
Voru ekki miklar vonir bundn-
ar við flugið?
Jú, það voru miklar vonir bundn-
ar við flugið og var útlit fyrir að
flugvélar myndu henta hér vegna
lélegs vegakerfis, sem tepptist á
vetrum vegna snjóa. Þá var mikil
ánægja með síldarleitarflugið á
sumrin. Leitarflugið sparaði skipun-
um miklar siglingar. Úr lofti höfðu
menn betri yfirsýn. Við sáum oft
mikið af sfld og vísuðum flotanum
á hana. Var okkur Emi haldin veizla
af síldarútvegsnefnd eftir komuna
til Reykjavíkur eftir fyrsta sumarið
vorum við og leystir út með gjöfum.
Þetta var erfitt flug og lítið um
svefn. Við komum seint og urðum
að fara snemma. Yfírleitt fórum við
tvær ferðir á dag og var flogið yfir
firði og flóa þar sem líklegt var að
sfldin kæmi upp á göngu sinni. Ef
eitthvað var að veðri var erfitt að
sjá sfldina en við vorum heppnir
sumarið sem við vorum við sfldar-
leitina, 1939, því vel viðraði.
Fyrsti skellurinn leiddi
til hjónabands
Þið urðuð fyrir ýmsum
skakkaföllum framan af?
Já. Seinni part vetrar 1940 urð-
um við fyrir fyrsta skellinum, er
Waco-flugvélinni hvolfdi fyrir utan
Sjóskýlið svonefnda í Skeijafirði,
er hún var að fara í flug. Það var
mikill hliðarvindur og flugmaður-
inn, Öm 0. Johnson, að basla við
að snúa vélinni undan vindi er henni
hvolfdi. Það voru sjóstýri á flotholt-
unum og hægt að beygja með þeim
meira en flugvélin þoldi sjálf. Flug-
vélin fór á hliðina og hvolfdi. Aðeins
flotholtin og neðri vængirnir stóðu
upp úr. Emi tókst að hjálpa far-
þegunum, Bjama Asgeirssyni
alþingismanni og Tómasi Hallgrí-
mssyni bónda, út um glugga. Bjami
synti þegar til lands en Öm og
Tómas björguðu sér upp á væng-
inn. Ég og aðstoðarmaður minn
kipptum þegar fram jullu, sem við
höfðum til taks ef eitthvað færi
úrskeiðis, og náðum þeim af
vængnum.
En það má nú segja að það
hafi komið sér vel fyrir þig að
vélinni hvolfdi?
Þetta óhapp varð til þess að við
fengum nokkurt frí. Ég notaði fríið
og skellti mér til ísafjarðar á páska-
vikuna. Það var móðins þá að fara
á skíðavikuna á ísafirði og þar
kynntist ég minni konu, Jónínu
Margréti Gísladóttur, sem fædd er
og uppalin í Reykjavík en faðir
hennar var frá Eyrarbakka og móð-
ir frá Nesi í Selvogi. Það má því
segja að ég hafí fengið konuna út
á þetta óhapp, eða fyrir að Öm
skyldi stíga aðeins of fast í annan
fótinn er hann reyndi að snúa flug-
vélinni.
Flugvélin var í fyrstu talin ónýt
en við gerðum hana upp sem land-
flugvél og keyptum aðra sjóflugvél.
Hjólabúnaður landflugvélarinnar
skemmdist síðar er henni var flogið
á girðingu austur á landi. Hún var
enn lagfærð en nýkomin úr viðgerð
flaug hún á bragga í Vatnsmýr-
inni. Það var venjan að fljúga
landvélinni tómri úr Vatnsmýrinni
upp á Korpúlfsstaðatún þar sem
farþegamir voru teknir um borð. í
þetta sinn var brugðið út af venju
Laxárvatni við Blönduós í farþega-
flugi frá Reykjavík til Akureyrar.
Hann veitir því athygli að hratt virð-
ist ganga á benzínbirgðir flugvélar-
innar og þegar hann er kominn á
móts við Blönduós er það lítið eftir
í tönkunum að hann verður að nauð-A
lenda á Laxárvatni. Kom þá í ljós
að gleymst hafði að setja benzínlok-
ið á við áfyllingu í Reykjavík og
því sogaðist upp úr tönkunum á
flugi. Ég þurfti því að fara norður
til aðstoðar og hafði nýtt lok með-
ferðis. Veður fór kólnandi með
norðanbyl og snjókomu og hélzt svo
f tvo daga. Vatnið tók að fijósa og
heilan dag var ekkert hægt að gera
annað en beija klakann til að halda
vélinni lausri. Frost var mjög mikið
og vatnið fraus fljótt. Ég hélt um
tíma að þama mund i hún bera
beinin. Á þriðja degi var loks hægt
að ná flugvélinni upp og reyna flug-
tak en illa gekk þó að koma henni
upp á ísskörina. Hafðist það loks.
af með því að smíða undir hana
plankasleða, sem skotið var undir
flotholtin. Sleðunum var ætlað að
vera undir flotunum í flugtaks-
bruninu. Þegar vélin skreið af stað
fluttist með henni stærðar dalur á
ísnum með braki og brestum. Vélin
smáléttist á ísnum, þegar vængim-
ir tóku þunga hennar, og loks
losnuðu plankasleðamir og þeyttust
þeir hundmð metra á ísnum. Allir
viðstaddir stóðu á öndinni og tvi-
svar til þrisvar tóku flotin niðri á
ísnum eftir að plankamir losnuðu.
Feginn var ég að sjá hana fara í
loftið, því það var mikil dirfska,
þetta með plankana.
Flugrnótorinn hitaður
með prímus
Það var orðið mjög áliðið dags
þegar við vomm ferðbúnir og ekki
hægt að fara alla leið til Reykjavfk-
ur. Við völdum því Hólmavík sem
næsta áfangastað, og sluppum
þangað fyrir myrkur. En sjaldan
er ein báran stök; um nóttina skell-
ur aftur á norðanbylur, svo við
máttum dveljast á Hólmavík í tvo
daga. Þá kom sæmilegt veður og
urðum við að hita mótorinn upp
með prímus, en annað áhald var
ekki til. Á meðan hékk yfir okkur
fjöldi manns og virti fyrir sér þetta
nýja furðuverk. Við komum loks
hreyflinum í gang og vomm ferð-
búnir, en af því að við voram með
tóma flugvél suður, kölluðum við
til fólksins og buðum frítt far til
Samfellt atvinnuflug á íslandi hófst með flugvélinni TF-ÖRN, sem hérerá Akureyri. Varþað fyrsta
flugvélin af mörgum og ólíkum, sem Brandur annaðist og sá um að væru ísem beztu Igai.