Morgunblaðið - 21.10.1987, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 21. OKTÓBER 1987
45
Ljósmyndarí/Kjartan Jónsson
Nemendur og nokkrir foreldrar fyrir utan einn af skólunum, sem íslenskir kristniboðar hafa byggt i
Pókothéraði. íslenskir kristniboðsvinir hafa kostað byggingu hans. — Húsið er einfalt, moldarveggir
og óklætt bárujárnsþak.
Ljósmyndari/Ragnar Gunnarsson
Loksins fékk ég að iæra!
Pókotpiltur i skólanum. Hann hefur hvorki borð né stól. „Skólastof-
an“ er úti undir tré. — Því miður eru mörg Pókotbörn í sömu stöðu.
Húsaleysi háir starfi skólanna nyög mikið.
námsárangur bama og unglinga' í
þessum skólum sé yfirleitt lélegur.
Þeir skörpustu ná þó þokkalegum
árangri, þótt ótrúlegt sé, og eiga
kost á að fara í framhaldsskóla. Því
miður missir margur unglingurinn
af tækifærinu vegna efnaleysis að-
standenda.
Þeir em ófáir unglingamir, sem
komið hafa upp á veröndina hjá mér
og stunið um síðir upp bón um að-
stoð við greiðslu skólagjalda. Þeir
vita, að þetta er spuming um framtíð
í fátækt eða í sæmilegum efnum.
Því miður er ekki hægt að hjálpa
öllum.
Þróunarhjálp,
hvað er það?
Sennilega myndir þú, ágæti les-
andi, svara því til, að besta þróunar-
hjálpin, sem hægt er að veita, sé
hjálp til lífshjálpar. Satt er það. En
er ekki undirstaða þess sú að vita
hvemig menn eiga að gera það?
Ekkert hjálpar mönnum betur út úr
myrkri fáfræði og fordóma en
menntun (upplýsing) og kristin trú.
Ekkert annað ráð, jafnvel ekki
vopnavald, getur eytt þeim hugsana-
gangi t.d., að allar kýr nágranna-
þjóðflokkanna (svo og allra annarra
undir sólinni) tilheyri þeim og að
þeir sem ekki fara í ránsferðir séu
bleyður, sem eiga bara heima í hópi
kvenna. Hvers vegna skyldu menn
vera að taka sér vinnu, þar sem laun-
in eru bara hálft kýrverð á mánuði,
þegar þeir geta komist yfir 10—20
stykki í ránsferðum? — Hvers vegna
að sjóða drykkjarvatnið sitt, ástunda
hreinlæti, drífa sig til sjúkraskýlis
fljótt þegar veikindi gera vart við
sig, að fara vel með konuna sína og
líta á hana sem fullverðuga mann-
eskju, að ekki sé talað um að elska
hana eina. Eða að vera heiðarlegur
leiðtogi, sem ber heill síns fólks fyr-
ir bijósti, í stað þess að stinga undan
söfnunarfé til framfaramála og láta
múta sér til að halla réttu máli.
Endalaust væri hægt að halda
áfram.
Pókotmenn á eftir
Nú er ástandið ekki svona slæmt
alls staðar í landinu. Þar sem kristni-
boðar komu í byijun aldarinnar eru
skólar víðs vegar vel hýstir og sæmi-
lega birgir af kennslubókum.
Pókothérað, sem liggur afskekkt,
var lokað af nýlenduyfírvöldum
Breta. Það var ekki fyrr en rétt fyr-
ir 1970 að einhver skriður komst á
hugmyndir um uppbyggingu skóla-
mála og framfara yfírleitt í héraðinu.
Árið 1980 áttu um 40.000 Pókot-
börn að vera komin í skóla, er
lögboðinni skólaskyldu var komið á.
Hvemig gat það orðið? Yfírvöld
héraðsins kölluðu saman alla kristni-
boða og kirkjuleiðtoga í héraðinu og
báðu þá um hjálp við uppbyggingu
skólanna. Við, kristniboðamir á veg-
um Sambands íslenskra kristniboðs-
félaga (samtök áhugamanna um
ástundum kristniboðs á Islandi og í
heiðingjalöndum með aðalskristofu
á Amtmannsstíg 2b, 101 Reykjavlk),
gátum litlu lofað sakir fjárskorts,
en höfum þó tekið að okkur einn og
einn skóla. Nú berum við ábyrgð á
uppbyggingu 5 grunnskóla með um
700 nemendur. Einn er næstum full-
byggður, annar er kominn nokkuð
áleiðis, en þrír hafa enn mjög lítinn
húsakost, enda tiltölulega nýir.
Pjárhagsörðugleikar
Nú berast okkur starfsmönnum
SÍK, sem störfum á meðal Pókot-
manna, þær fregnir að heiman, að
þröngur fjárhagur samtakanna
heima á Fróni geti orðið til þess, að
ekki verði hægt að standa við gefín
ioforð um uppbyggingu skólanna á
næsta ári.
Það þarf ekki að fara mörgum
orðum um, hve lítið uppörvandi
slíkar fréttir eru. Ég vil því gerast
svo djarfur að nota þennan vettvang
til að skora á lesendur, einstaklinga,
fyrirtæki og félagasamtök að rétta
hjálparhönd og sýna í verki löngun
til að hjálpa illa stöddum meðbræð-
rum til sjálfshjálpar. Slík hjálp er
síst verri en fatnaður til Eþíópíu og
Póllands o.m.fl.
Það er mikilvægt í þessu sam-
bandi, að íslenska krónan kemur
miklu meiru til leiðar hér úti í Kenýu
en heima á Fróni. Okkar hlutur í
uppbyggingu hverrar skólastofu er
aðeins um 50.000 krónur. Á næsta
ári þurfum við að byggja 6 stofur,
sem munu kosta um 300.000 krón-
ur. Auðvitað væri æskilegt að geta
hjálpað skólunum eitthvað með
skólabækur, svo ekki sé talað um
önnur námsgögn, en skólastofurnar
eru grundvallaratriðið.
Skólastofa í jólagjöf?
Væri það ekki verðugt verkefni
fyrir starfsfólk og eigendur fyrir-
tækja að gefa fjárvana bömum og
unglingum eina skólastofu í jólagjöf?
Ef til vill gætu nemendur eins skóla
tekið sig saman og hjálpað fátækum
jafnöldrum sínum?
Fátækt og aðstöðuleysi
Eftir þessa heimsókn hvarflaði
hugurinn heim á Frón til
eðlisfræðití-
manna í vel útbúinni eðlisfræðistof-
unni í Hagaskóla í „gamla daga".
Áhugi nemenda var ekki alltaf mik-
ill og oft fór orka kennarans meira
í að halda uppi aga en að kenna.
Stór hópur unglinga hafði verið í
heimsókn hjá mér með mikinn áhuga
á námi. Þeir vissu, að menntun var
lykillinn að framtíðinni, en mögu-
leikar þeirra til að ástunda hana
voru afar litlir. Allir koma þeir frá
mjög fátækum heimilum, þar sem
lítill eða enginn skilningur ríkti á
gildi menntunar. Mat eldri kynslóð-
arinnar var yfírleitt það, að þar sem
bókvitið væri ekki í askana látið,
væri það harla lítils virði. Þrátt fyr-
ir að almenn skólaskylda væri nýlega
lögleidd áttu flestir eitt eða fleiri
systkini, sem ekki höfðu fengið að
fara í skóla vegna þess að foreldr-
amir vildu að þau hjálpuðu til við
búskapinn heima.
þokkalegt steinhús. Þeir sem á ann-
að borð hafa skóla á heimslóðum
verða að láta sér nægja moldarhús
með bárujámsþaki. Oft verða þeir
að sitja á rykugu moldargólfí með
stein eða tijádmmb sem stól og eig-
in lqöltu fyrir borð. Vegna ónógs
húsakosts verða margir bekkir að
hírast undir tré. Þegar einbeitingin
er lítil er auðvelt að vera upptekinn
af öðm en náminu, leik þeirra, sem
ekki hafa kennara, kúm og geitum
nágrannans, sem beitt er á skólalóð-
inni, eða konum sem kjaga fram hjá
með eldiviðarhlass á bakinu ræðandi
dægurmál líðandi stundar.
Yfírvöld hafa ekki bolmagn til að
reisa skóla og skylda því foreldra
til að sjá um það í sameiningu. Þau
greiða hins vegar laun kennara. Það
er því ekki undarlegt að hægt miði
við uppbyggingu sumra þessara
„menntastofnana" þegar saman fara
mikil fátækt og lítill skilningur á
menntun hjá mörgum foreldmm.
Afar fá hjálpargögn
Kennaramir em ekki öfundsverðir
af aðstöðu sinni. Yfírleitt er hvorki
kennarastofa né vinnuaðstaða fyrir
þá í skólunum. Þegar lítið fé er til
framkvæmda „sóa“ menn ekki §ár-
munum í slíkan „óþarfa". Ríkið, sem
á að sjá skólunum fyrir bókum, tekst
ekki að standa við þessar skyldur
sínar. í kennslustundunum getur
kennarinn oft ekki skipt nema tveim-
ur eða þremur kennslubókum á milli
30—50 nemenda. Stundum kemur
það fyrir, að ekki einu sinni kennar-
inn hefur kennslubók. Hann notar
því kennslutímana aðallega til að
skrifa upp úr bókunum upp á töflu.
Nemendumir afrita það síðan í
stílabækur (eigi þeir þær), svo að
þeir hafi eitthvað til að lesa undir
próf.
Það skyldi engan undra, þótt
Ljósmyndari/Kjartan Jónsson
Kennslustund í Pókothéraði. Eins og i flestum skólum er aðstaða
nemenda og kennara léleg. Skortur á kennslubókum og kennslugögn-
um veldur því m.a. að námsárangur er oft lakur.
Ijósmyndari/Kjartan Jónsson
Eldri kynslóðin. Mat hennar á námi er oft það sama og eldra fólks
á íslandi áður fyrr, að þar sem bókvitið verður ekki í askana látið
sé það harla lítils virði.
Það er bankað á dyrnar hjá okk-
ur. Uti stendur einn af kennurunum
í skólanum við kristniboðsstöðina.
Eftir kveðjur og inngangsspjall
kemst hann loks að efninu. „Get ég
fengið að koma með krakkana í
bekknum mínum hingað heim til þín
í næsta eðlisfræðitíma til að sýna
þeim hitamæli, slökkvitæki, raf-
magnsljós, ljósaperu og gaskút,
. vegna þess að engin hjálpargögn eru
til í skólanum?" Þetta var óvenjuleg
spuming. Leyfíð var auðfengið.
Nokkru síðar kom kennarinn með
bekkinn sinn, stálpaða unglinga á
menntaskólaaldri, er voru bara í 6.
bekk grunnskóla, vegna þess hve
seint þó hófu skólanám. Skólinn í
hreppnum hafði aðeins verið starf-
ræktur í 6 ár. Ýmsir jafnaldrar
þeirra höfðu helst úr lestinni, er
þeir stofnuðu heimili. Þetta var fal-
legur og glaðlegur hópur, sem gekk
feimnislega upp á veröndina. Og svo
hófst tíminn. Ifyrst var hitamælirinn
við útidymar athugaður og fyrirlest-
ur haldinn um það, hvemig kvikasilf-
urssúla hans lengist með auknum
hita. Það var hlustað af mikilli at-
hygli, enda höfðu nemendurnir aldrei
séð slíkan undragrip áður. Því næst
var kveikt á útiljósinu, sem fékk
straum frá tveimur bílrafgeymum,
er hlaðnir vom upp með sólarorku.
Síðan var það tekið í sundur og
leyndardómar þess afhjúpaðir.
Þannig var hver hluturinn á fætur
öðmm skoðaður, þar til kennaranum
fannst mál til komið að láta staðar
numið. Það var komið langt yfir í
næsta tíma þegar hópurinn sneri til
baka.
„Þeir eru ófáir ungling-
arnir, sem komið hafa
upp á veröndina hjá
mér og stunið um síðir
upp bón um aðstoð við
greiðslu skólagjalda.
Þeir vita, að þetta er
spurning um framtíð í
fátækt eða í sæmilegum
efnum. Því miður er
ekki hægt að hjálpa öll-
um.“
Aðstöðumunur þeirra heima fyrir
og íslenskra jafnaldra var einnig
himinhrópandi. Ekkert þeirra átti
námsbækur, hvað þá annað lesefni,
svo ekki sé talað um skrifborð eða
sér herbergi. Samt vom þessir
krakkar heppnari en margir aðrir
því að skólinn þeirra, sem kristniboð-
amir frá íslandi höfðu byggt, var
Sr. Kjartan Jónsson skrifar frá Kenýu:
Menntun —
ekkifyrir
fátæka?