Morgunblaðið - 11.12.1987, Blaðsíða 11
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 11. DESEMBER 1987
11
ALDAHVÖRF
f ÚTGERÐ
Bókmenntir
Erlendur Jónsson
Ásgeir Jakobsson:
HAFNARFJARÐARJARLINN.
317 bls. Skuggsjá. 1987.
Hafnarfjarðaijarlinn — það _er
Einars saga Þorgilssonar sem Ás-
geir Jakobsson sendir nú frá sér
undir þessu heiti; saga athafna-
manns, eins þeirra sem rifu sig upp
úr örbirgð 19. aldar og efnuðust svo
að þeir gátu tekið ofan með harðk-
úluhatti fyrir nýju öldinni, klæddir
í sjakket.
Ásgeir Jakobsson er ekki sérlega
formiegur höfundur og vill ekki vera
það, hygg ég. Hann er vaxinn upp
á útgerðarstað og veit allt um skip
og sjósókn. Hermt er að til sjós taíi
menn ekki neina tæpitungu. Og það
gerir Ásgeir ekki heldur. Menn eins
og Einar Þorgilsson — það eru hans
menn. »Einn tíminn kallar meira á
dáðir og vekur meira manndóm en
annar,« segir Ásgeir. Einar Þorgils-
son lifði þvílíka tíma.
Hitt er svo annað mál að menn
eins og Einar Þorgilsson skipa ekki
sams konar rúm í vitund allra. Þeir
hljóta að verða umdeildir. Því veldur
meðal annars mismunandi afstaða
til þjóðfélagsmála. Ásgeir gerir prýð-
isgrein fyrir þeim meiningamun.
Menn eins og Einar höfðu ekki fata-
skipti fyrr en á miðjum aldri: þá
fyrst höfðu þeir efni á að fara úr
vinnugallanum í sparifötin, en héldu
samt áfram að vera einn úr hópnum,
það er að segja meðal sinna jafn-
aldra. En svo leið tíminn. Jafnaldr-
arnir týndu smásaman tölunni. Og
upp óx kynslóð sem mundi þá ekki
öðru vísi en I stðar talda gervinu:
uppábúna og ábúðarmikla á svip.
»Þeir eltust frá eigin plássi. Vissu-
lega voru þessir menn, sem hófu sig
upp úr fátæktarbasli, heldur skap-
þungir menn. Létt lund bar menn
skammt til efna á gamla íslandi.«
Merkilegust virðist mér Einars
saga Þorgilssonar fyrir þá sök
hversu dæmigerð hún er, hversu
sterkur þáttur hún er í þeim kapít-
ula Islandssögunnar sem kenna má
við aldahvörf í atvinnuháttum, og
þá einkum í útgerð. Það þurfti at-
orku, úthald og kannski fyrst og
fremst áræði til að hefja sig upp á
þann veg sem Einar gerði; og fleiri
slíkir. Víðast hvar var ekki rúm
nema fyrir einn slíkan á hveijum
stað. í mesta Jagi tvo, þijá. En út-
gerðinni, sem Ásgeir Jakobsson telur
að lyft hafí landinu frá örbirgð til
velmegunar, varð ekki komið á fót
með öðrum hætti en einstaklings-
framtaki, annað kom ekki til greina.
Ríkisforsjá var ekki komin inn í
myndina. Hefðu þessir menn ekki
hafíst handa hefðu aðrir ekki gert
það; þjóðfélagið, ríkið eða hvað á
að kalla það, taldi þess háttar um-
svif ekki í sínum verkahring; hafði
ekki heldur bolmagn til fram-
kvæmda. Tíminn kvaddi þessa menn
til forystu og afreka.
Eftir að Einar Þorgilsson hóf sig
upp í röð fyrirmanna var þess
skammt að bíða að hann léti stjóm-
málin til sín taka. Hann var kosinn
á þing. En svo er að sjá sem hann
hafi síður notið sín í þingsölum en
í athafnalífinu. Sjórinn og fiskreitur-
inn var hans vettvangur. Þess ber
og að geta að stjómmálin vom í
deiglunni í þann mund er Einar fór
á þing; gamla flokkaskipanin að riðl-
ast. Og það tók tíma að átta sig á
hvað við tæki.
Ásgeir Jakobsson lætur að því
liggja að hlutur manna eins og Ein-
ars Þorgilssonar hafi verið vanmet-
inn: »í sjálfstæðisbaráttu þjóðarinn-
ar var íslandssagan fölsuð til að
stappa stálinu í almenning og herða
Asgeir Jakobsson
hann í andúðinni á Dönum. Það
sama gerð.ist þegar menn á þessari
öld vildu herða almenning í baráttu
við atvinnurekendur.«
Sagan! — hún hefur marga rang-
ala líkt og skáldið kvað. Auðvitað
er alltaf verið að falsa hana, bæði
vísvitandi og eins sakir hins að sann-
leikurinn er svo stór að menn ráða
ekki við hann. Sá er t.d. háttur
sagnaritara eins og Ásgeirs Jakobs-
sonar að draga heldur fram jákvæðu
hliðamar hjá einstaklingum þeim
sem þeir skrifa um hveiju sinni. Ég
kalla það enga fölsun. Og til að fyrir-
byggja enn frekar allan misskilning
vil ég taka fram að mér sýnist Ás-
geir ganga skemur í því en margur
annar að halda með sínum manni.
Svipmót manns verður að daufara
ef sléttað er úr hmkkunum. Það
mun Ásgeir gerla gera sér grein
fyrir.
Annars er þetta ekki persónusaga
nema í aðra röndina heldur allt eins
athafnasaga, og þá fyrst og fremst
útgerðarsaga. Og í samræmi við það
em myndir valdar í bókina: þar em
ekki aðeins fjölskyldumyndir heldur
líka skipamyndir margar; einnig
myndir af skipshöfnum og öðmm
sem unnu hjá Einari Þorgilssyni.
Og verkamenn þá ekki undanskildir!
Guðmundur W.
Vilhjálmsson
Myndlist
Valtýr Pétursson
í Húsgagnaverzlun Kristján
Siggeirssonar við Laugaveginn
hefur Guðmundur W. Vilhjálms-
son komið fyrir nokkra af
myndum sínum, gerðum að
mestu með vatnslitum, en einnig
era þarna pastelmyndir og
nokkrar myndir unnar í olíulit.
Húsnæðið er ekki sérlega gott
til sýningar, þar sem allt er fullt
af húsgögnum og veggrýmið af
skomum skammti, en flestar
myndir Guðmundar em af minni
gerðinni og láta því minna yfir
sér en efni standa til innan um
nýtízkuleg húsgögnin, sem mörg
em fyrirferðarmikil. En hvað um
það, Guðmundi hefur tekizt að
koma saman góðu úrvali af
myndum, sem era í senn
skemmtilega málaðar og bera
höfundi sínum ágætt vitni.
Guðmundur W. er einn þeirra
manna sem notar hveija stund
er hann á aflögu til að helga sig
listinni. Hann hefur málað í
lengri tíma, og áhugi hans á
hljómlist er landskunnur. Guð-
mundur hefur efnt til sýningar
á myndgerð sinni áður, en ég
efa, að honum hafi nokkm sinni
tekizt eins vel og nú. Það em
tæpar fjörutíu myndir á þessari
sýningu, og em þær allar nýjar
af nálinni. Allar em þær gott
dæmi um getu Guðmundar sem
málara og sýna ástriðufulla
myndgerð af rómantískum toga
í léttum litatónum, þar sem alls
staðar er farið nærfæmislega
með fyrirmyndar. Litameðferð
Guðmundar W. á einstaklega vel
heima í vatnslitamyndum, enda
nær hann sjáanlega mestum ár-
angri á því sviði. Hann málar
yfirleitt abstrakt, en á stundum
má greina landslag í verkum
hans. Þetta er falleg og notaleg
,sýning, sem sannarlega hressir
upp á húsgögnin sem mynda
umhverfi hennar.
Guðmundur hefur stundað
fullt og ábyrgðarmikið starf á
sama tíma og hann hefur helgað
sig málverkinu meir og meir. Það
má með sanni segja, að Guð-
mundur hafi ræktað sinn garð.
Blómin bera þess vitni.
3:33 0003
Tvær sjónvarpsstöövar eru barnaleikur
tyrir Philips HQ-VR 6542 myndbandstækiö
tæki sem svarar kröfum nútímans.
• Þráðlaus ijarstýring
• Sjálvirkur stöðva leitari
• i6stöðvaforval
• Upptökuminni i 14 daga
fyrir 4 skráningar
• Skyndiupptakaóháð
upptökuminni
• Myndleitari i báðar áttir
• Frysting á ramma
• Og ótal fleiri möguleikar
sem aðeins Philips kann tökin a
• Veröið kemur þér á óvart.
Opiðídag:
Sætúni 8 kl. 10-13
Kringlunnikl. 10-16