Morgunblaðið

Dagsetning
  • fyrri mánuðurdesember 1987næsti mánuður
    SuÞrMiFiLa
    293012345
    6789101112
    13141516171819
    20212223242526
    272829303112
    3456789

Morgunblaðið - 11.12.1987, Blaðsíða 17

Morgunblaðið - 11.12.1987, Blaðsíða 17
17 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 11. DESEMBER 1987 tölubætur gagnslausar með öllu og má líkja þeim við stíflu á floti. Öðru máli gegnir í þessu efni um fastgengisstefnuna. Hún veitir þorra seljenda vöru og þjónustu það aðhald um að halda verðhækkunum í ske§um sem ekki verður umflúið fyrir utan það, að innflutt vara, sem er svo stór liður í útgjöldum heimila hér á landi hækkar ekki nema um erlendar verðhækkanir sé að ræða. Það má vekja athygli á því, að frjáls- ræði það í viðskiptum við önnur lönd sem við nú búum við gerir fastgeng- ið að enn virkara tæki en áður var til þess að halda verðbólgu í skefjum og tiyggja þar með kaupmátt launa. Nú er varla til sú framleiðslustarf- semi fyrir innlendan markað, sem ekki á beint eða óbeint í samkeppni við innflutning. Þetta var á annan veg, þégar dulbúnum gengislækk- unum, svo sem útflutningsbótum og höftum, var beitt til þess að hindra það að innlend verðbólga ylli verulegum halla á viðskiptajöfn- uði. Þá var innlendi markaðurinn þannig „girtur af“ gagnvart áhrif- um erlendis frá, þannig að gengis- skráningin hafði ekki þau verðlags- áhrif, sem nú. Verkalýðshreyfingin var þá oft höll undir þá skoðun, að slíkar dulbúnar gengishækkanir voru almenningi hagstæðari en hin- ar ódulbúnu. Þó að það sé að vísu á misskilningi byggt, þá var þessi afstaða skiljanleg vegna þess að dulbúnu gengislækkanimar höfðu ekki þau beinu áhrif á vísitölu fram- færslukostnaðar eins og þær ódulbúnu. En eftir það að við gerðumst aðilar að EFTA og þeim samningum sem í kjölfar þess voru gerðir við Efnahagsbandalag Evrópu myndi afturhvarf til uppbóta- og hafta- stefnunnar skaða aðstöðu okkar á erlendum mörkuðum svo, að um það hygg ég að sé ekki lengur ágreining- ur, hvorki milli þeirra stjómmála- flokka, sem nú eru starfandi né stjómmálamanna, að þesskonar úr- ræði séu óraunhæf. Nú segja vafalaust margir sem svo, að vissulega væri það mjög æskilegt að geta haldið genginu fostu, en miðað við núverandi að- stæður í íslenzku efnahagslífí sé fastgengisstefna óraunhæf. Það skal síður en svo vefengt að þröngt sé í búi hjá ýmsum þeim atvinnu- greinum, sem framleiða til útflutn- ings eða eiga í harðri samkeppni við innflutta vöm vegna kostnaðar- hækkana hér innanlands og að því er snertir útflutning til Banda- ríkjanna vegna gengisfalls dollar- ans. Einhver leiðrétting á genginu er því sennilega forsenda raun- hæfrar fastgengisstefnu, enda getur gengi sem leiðir annaðhvort til stór- fellds viðskiptahalla eða atvinnu- leysis aldrei orðið „fast“ gengi. En gengisfellingar, sem bættar eru að fullu með hærra kaupi, bæta ekki afkomu þeirra atvinnugreina, sem þannig á að hjálpa, nema aðeins um stundarsakir. Það getur því komið til kasta launþegasamtakanna að meta það, hvort þau vilji taka á sig éinhveijar stundarfómir gegn lo- forði stjómvalda um óbreytt gengi, til loka þess tímabils, sem samið er* fyrir og fá þannig í aðra hönd þá raunhæfustu kaupmáttartryggingu, sem völ er á. Almennar kauphækk- anir eða breytt launa- hlutföll Hér að framan hafa einkum verið rædd skilyrðin fyrir þvi, að hækkun kaupgjalds geti leitt til hækkunar raunlauna eða kaupmáttar, og hvemig kaupmáttinn megi tryggja. En er það nú þetta, sem kjaradeilur þær, sem nú standa fyrir dyrum, snúast fyrst og fremst um? Mér er það Ijóst, að í huga mikils fjölda launamanna em önnur atriði, er launabaráttunni tengjast öllu mikil- vægari en þau, sem hér hafa verið rædd og má þar einkum nefna átök- in um launahlutföll. Þessu sjónar- miði til stuðnings má nefna það, að í kröfugerð ýmissa launþegasam- taka svo sem Verkamannasam- bandsins, virðist, ef marka má frásagnir fjölmiðla — sjálfa kröfu- gerðina hefí ég ekki séð — vera lögð megináherzla á bætt kjör þeirra, sem lægstu launin hafa og þeirra, sem dregist hafa aftur úr, vegna launaskriðsins, sem átt hefir sér stað frá þvi að síðustu samningar vom gerðir. Ekki er vafi á því, að þessi stefnu- mörkun er í frillu samræmi við almenna réttlætiskennd og þó að svigrúmið til þess að veita raun- hæfar kjarabætur verði vafalaust minna á næsta ári en því, sem nú er að líða, þá eykur slíkt einmitt nauðsyn á því að þetta takmarkaða svigrúm verði notað í þágu þeirra, sem mesta hafa þörfina. En stóra vandamálið í sambandi við framkvæmd slíkrar stefnu, sem lrtUl ágreiningur virðist vera um, er það, hvemig afmarka megi þá hópa. sem einkum hafa þörf fyrir kjara- bætur, svo að það sem gert er breiðist ekki út um allt þjóðfélagið og endi í verðbólgu, sem leiði til þess, að enginn verði betur settur en áður. Hér má nefna lágmarks- launin, sem svo mjög hafa verið til umræðu að undanfömu og áherzla virðist lögð á i kröfum Verkamanna- sambandsins, sem út af fyrir sig er í fullu samræmi við hina mörkuðu kjaramálastefnu. Vissulega ættu allir að vera sammála um það, að gera beri það sem unnt er til þess að öllum megi tryggja lágmarks- laun, sem telja megi „mannsæm- andi“ þó að það sé nú að visu æði óákveðið hvað í því felst. En bæði hér á landi og annars staðar, sem slíkt hefir annaðhvort verið lögboðið eða samið um milli launþega og vinnuveitenda, hafa reynst miklir örðugleikar á því að tryggja það að slík lög eða samningsákvæði næðu tilgangi sínum. Það virðist vera rík tilhneiging til þess í öllum þjóðfélög- um, óháð því hvemig efnahagsmál- um er skipað, að tekjuskiptingin og launahlutföilin, sem eru einn mikil- vægasti þáttur hennar, séu háð einhverskonar ósveigjanleika eða „inexorabilia" eins og mig minnir að ég hafi einhvemtíma heyrt eða séð Halldór Laxness orða það, þótt hann væri þá að vísu að tala um annað en tekjuskiptingu og launa- hlutföll. Hagfræðingar hafa hreyft þeirri mótbáru gegn lágmarkslaunum að hætta væri á því, að þau leiddu til meira atvinnuleysis meðal þeirra, sem þau ættu að hjálpa, og hefír gjaman verið í því sambandi vitnað í þá leiðinlegu staðreynd, að í kjöl- far þeirrar launajöfiiunar, sem átt hefir sér stað í Bandaríkjunum mitli hvítra manna og svartra — nokkuð, sem flestir ef ekki allir okkar Islend- inga teljum sjálfsagt réttlætismál — hefir siglt stóraukið atvinnuleysi svertingja. í okkar verðbólguþjóðfélagi er þessi hætta ekki fyrir hendi nema að takmörkuðu leytL En þar hefir annað komið tfl, sem valdið hefir þvi, að launajöfnun sú sem reynd hefir verið að stefna að, hefir ekki borið tilætlaðan árangur, 'en það er hættan á því, að launahækkanir þær, sem samið hefir verið um fyrir þá lægst launuðu fari upp allan launastigann, þannig að eini árang- urinn af þessu verði aukin verð- bólga, en telguskipting og launahlutföll haldist óbreytt. Þó að beinir allsheijarsamningar um lágmarkslaun öllum til handa, mismunandi þó fyrir fagiærða og ófaglærða, sem er eðlilegt, hafi mér vitanlega ekki verið gerðir fyrr en um síðustu áramót, þá hefir ASÍ um langt skeið lagt áherzlu á það að lægstu kauptaxtar hækkuðu meira en þeir hærri og síðustu 4 árin, eða frá því að almennir kjara- samningar voru gerðir um áramótin 1983-84 hefir þetta verið tekið fastari tökum en áður. En þrátt fyrir það sem gert hefir verið í þessu efni, þá er því nú haldið fram af hálfu ýmissa formælenda verkalýðs- hreyfingarinnar, að launamisrétti hafi aldrei verið meira en nú. Ég hefi nú að v!su ekki séð neinar óve- fengjanlegar tölur, er staðfesti þá fullyrðingu en vafalaust er einhver sannleikskjami í þessu, því að ef launaskrið verður snar þáttur í því kaupgjaldi sem greitt er, þá er ólík- legt að það sé „litli maðurinn", sem þar ber mest frá borði. En áreiðan- legar upplýsingar um það hve mikið kveði að hinu mjög umtalaða launa- skriði munu aðeins i takmörkuðum mæli vera fyrir hendi og sjálfsagt er erfitt að afla þeirra. Alþýðusam- bandið hefir ásakað bæði vinnuveit- endur og ríkisstjóm um það að ekki hafi verið staðið við þá „þrihliða” samninga, sem gerðir vom fyrir síðustu áramót, þar sem kenna megi þessum aðilum um stórfellt launaskrið og sérsamninga við ein- staka starfshópa þar sem samið hafi verið um allmiklu meiri kaup- hækkanir en í hinum almennu kjarasamningum auk þess sem skattar hafi hækkað meira en ráð hafi verið fyrir gert, þegar þríhliða samkomulagið var gert. Ekki skal hér dæmt um réttmæti slíkra ásak- ana enda hefir samkomulagið án efa sumpart verið munnlegt og fall- ið undir það sem engilsaxar kalla „gentlemen’s agreement". Þetta breytir þó engu um það, að þríhliða viðræður og samkomulag milli ríkisstjómar og beggja aðila vinnumarkaðarins er skilyrði þess, að geiðir samningar nái a.m.k. að einhveiju leyti þeim árangri sem þeir aðilar er samningana gera stefna að. Það væri fásinna að bú- ast mætti við því að hægt væri að bæta hag láglaunafólks með því einu að knýja atvinnurekendur til þess, að semja um einhveija kaup- hækkun að krónutali en skilja svo alla enda eftir lausa hvað snertir flármögnun kauphækkananna. ' Sjálfvirkar vísitölubætur leysa hér engan vanda eins og grein hefir hér verið gerð fyrir. Það gegnir í rauninni furðu, þeg- ar forystumenn launþegasamtaka ■ eru gagnrýndir fyrir það, að taka þátt í slíkum þríhliða viðræðum og jafnvel ásakaðir fyrir þýljmdi og undiriægjuhátt gagnvart stjómvöld- um. Slíkir menn lifa í fortíðinni og gera sér ekki grein fyrir þeirri grundvallarbreytingu sem verður á allri aðstöðu í kjaramálum þegar horfið er frá gullfæti eða föstu gengi og tekinn upp pappírsfótur og fljót- andi gengi. Fyrmefnda peninga- kerfið tryggði það, að atvinnurek- endur gátu ekki samið á kostnað annarra en sjálfra sín og þá vom öll afskipti stjómvalda af kjara- samningum óþörf. En í síðara tilvik- inu verður það algeriega háð stefnu stjómvalda í peninga- og gengismál- um hvort hinir gerðu samningar verða „verðbólgusamningar" eins og það orð hafi verið skilgreint héi og hafa þá engar kjarabætur í föi með sér þar sem þær em sóttar : vasa launþeganna sjálfra eða hvort þeir leiða til einhverra raunhæfra kjarabóta. Miðað við slíkar aðstæður væri það beinlínis ábyrgðarleysi af verka- lýðsfoiystunni gagnvart umbjóð- endum sinum ef hún ekki gerði sitt til þess að fá einhveija tryggingu stjómvalda fyrir því, að kjarabætur þær, sem um er samið verði ekki þvi sem næst sjálfkrafa að engu þvi að þrátt fyrir það, sem urskeiðis hefir vafalaust farið frá því að síðustu kjarasamningar vora gerðir þá sýnist mér iauslega áætlað, að kaupmáttur launa hafi vaxið álíka mikið eða jafnvel meira en síðastlið- in 10 ár samanlagt. Einhver kynni nú að segja að þetta sé góðu ár- ferði að þakka en ekki forystu launþegasamtakanna. Auðvitað er það góðærið, sem er undirstaða kjarabótanna en gott árferði og hagvöxtur leiðir ekki sjálfkrafa til bættra kjara launþega. Um slíkt þarf auðvitað að semja. í upphafi þessarar greinar var vikið að þeim ótta, sem þegar gætir meðal almennings að meiri eða minni átök séu nú framundan á vinnumarkaðinum með þeim óþæg- indum, sem slikt veldur hinum óbreytta borgara. Skal nú aftur vik- ið að þessu í lok greinarinnar. Það er auðvitað mál verkalýðs- hreyfingarinnar hvaða löglegum tækjum hún beitir til þess að ná árangri í baráttu sinni. Vissulega þrýsta hótanir sem vinnustöðvanir og framkvæmd þeirra á atvinnurek- endur um það að semja, því að þeir vilja forðast þann kostnað og óþæg- indi sem vinnustöðvun bakar þeim. En nú sem oft áður hefir það vakið nokkra furðu mína þegar reyndir verkalýðsleiðtogar tala eins og þeir hafi ekki áttað sig á þeirri gjörbreyttu aðstöðu í kjaramálum sem breytingin frá gullfæti til geng- isflots, ef svo mætti segja, veldur. A gullfótartímabilinu var hægt að selja punkt þar sem samningagerð- inni lauk og kauphækkanir og raunhæfar kjarabætur fylgdust að. Ef kaupkröfrir vom óhóflegar gat slíkt valdið atvinnuleysi, en slíkt var jafnan tekið með í reikninginn þegar kröfumar vom mótaðar. En nú standa aðilar vinnumarkaðarins, ef þeir em látnir einir um samninga- gerðina gagnvart þeirri .stóra spumingu óleystri hvemig §ár- magna skuli þær kauphækkanir, sem um hefir verið samið. Það kem- ur svo í hlut ríkisstjómar og bankakerfisins að skera úr því, hvort nauðsynlegt sé að velta öllum verðhækkunum yfir í verðlagið með gengislækkun og lánsfiárþenslu eða hvort atvinnurekendum sé ætlað að taka einhvem hluta kauphækkan- anna á sig. Auðvitað verður niður- staðan í þessu efni háð mati sljómvalda, en ég hygg, að spum- ingin sé um allt eða ekkert, þannig að millistig, þar sero gert væri ráð fyrir því að verðhækkununum sé einhvem veginn skipt milli atvinnu- rekenda og neytenda séu óraunhæf. Annaðhvort verður gengið fellt eða ekki, þannig að ef um hóflegar kauphækkanir að mati stjómvalda er að ræða þá verður genginu ekki breytt sem þýðir, að atvinnurekend- ur bera kauphækkanirnar að mestu, eða gengisfelling á sér stað nægi- lega mikil til þess að fyrirtækin hafi svipaða aflcomu og var áður en hinir nýju kjarasamningar vom gerðir. Þótt mótsagnakennt kunni' að virðast má draga þá ályktun af þvi sem hér hefir verið sagt að vinnu- veitendur geta stundum talið sér hagkvæmara að semja um miklar kauphækkanir en litlar, því að i fyrra tilvikinu verður auðveldara að sannfæra stjómvöld um nauðsyn gengisfellingar en í þvi siðara. Þessi ’ mótsögn verður e.Lv. enn auðsærri er við hugleiðum, að af þessu leiðir að skoðanir öfgamanna í báðum herbúðum falla saman þannig að annarsvegar em óróaseggir í hópi launþega, sem vilja átök og óraun- hæfar kauphækkanir og hinsvegar skammsýnir einstaklingar úr röðum atvinnurekenda sem vilja verðbólgu- samninga sem samkvæmt þeirri skilgreiningu sem hér hefír verið gefin kostar atvinnurekendur ekkert þegar á heildina er litið annað en þau vandræði sém af verðbólgunni leiða fyrir alla. En til þess að gerð- ir samningar verði verðbólgusamn- ingar þurfa atvinnurekendur á einhveiju að halda sem „þiýstir" á ríkisstjómina að hverfa frá fast- gengisstefnunni og hvað er þá betra en miklar og almennar kauphækk- anir að undangengnum verkfallsá- tökum? Höfundur er fyrrverandi prófess- or við viðskiptaf ræðideild Háskóla íslands. Hann var um langt árabil alþingismaður fyrir Sjálfstæðis- flokkinn íReykjavíkogeinn belzti talsmaður flokksins i efnahags- málum svo ográðunautur ríkis- stjómarinnar um iratugaskeið. Svo sem : Rafmagrrúrakvélar, hár) hnakkapúðar ogAiaðvogir. ur, krulluiárn,,frarblásarar, hitapúðar, Og enniremur,: Hraðsuðukatla, hrærivótúr, djúpsteikingafpotta, rafmagnspotta, pönptir, potta, mlnúpJQrill, kaffikönmjr, ryksugur, öll sjaérri heimilistækjfeldhús og baðinnréttingaf 'fataskápar, jóiaserlur og perunPutiserlur ofl. oþS LÆKJARGÖTU 22 HAFNARfIRÐI SÍMI 5)
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56

x

Morgunblaðið

Gerð af titli:
Flokkur:
Gegnir:
ISSN:
1021-7266
Tungumál:
Árgangar:
110
Fjöldi tölublaða/hefta:
55340
Skráðar greinar:
3
Gefið út:
1913-í dag
Myndað til:
30.12.2023
Skv. samningi við Árvakur útgáfufélag Morgunblaðsins er ekki hægt að sýna efni frá síðustu þremur árum Morgunblaðsins í almennum aðgangi á Tímarit.is.
Útgáfustaðir:
Ritstjóri:
Vilhjálmur Finsen (1913-1921)
Þorsteinn Gíslason (1921-1924)
Jón Kjartansson (1924-1947)
Valtýr Stefánsson (1924-1963)
Sigurður Bjarnason frá Vigur (1963-1970)
Matthías Johannessen (1959-2000)
Eyjólfur Konráð Jónsson (1960-1974)
Styrmir Gunnarsson (1972-2008)
Ólafur Þ. Stephensen (2008-2009)
Davíð Oddsson (2009-í dag)
Haraldur Johannessen (2009-í dag)
Útgefandi:
Félag í Reykjavík (1924-1947)
Árvakur (1947-í dag)
Efnisorð:
Lýsing:
Dagblað. Fréttir og greinar um innlend sem erlend málefni.
Styrktaraðili:
Fylgirit:

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað: 282. tölublað (11.12.1987)
https://timarit.is/issue/121537

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.

282. tölublað (11.12.1987)

Aðgerðir: