Morgunblaðið - 11.12.1987, Blaðsíða 50
50
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 11. DESEMBER 1987
Bjórinn - síðasta
vígi templara?
eftir Þórhall Má
Sigmundsson
Fullir eftirvæntingar og tilhlökk-
unar bíður óþreyjufullur hópur fólks
í biðsal Flugstöðvar Leifs Eiríksson-
ar eftir að sameinast vinum og
ættingjum sem voru að koma frá
útlöndum. Farþegamir líta út fyrir
að vera ósköp venjulegt fólk og
aliir hafa þeir meðferðis sams kon-
ar ferðatöskur og pinkla.
Einn er þá sá vamingur sem
sker sig úr og sést ekki borinn út
úr neinni annarri flugstöð. Þetta
er að sjálfsögðu hinn umdeildi bjór.
Allir fullveðja íslendingar sem hafa
efni á því að kaupa sér farseðil til
útlanda ásamt farmönnum og flug-
áhöfnum öðlast þennan umdeilda
og eftirsóknarverða rétt sem alls
staðar er talinn sjálfsagður fyrir
fullorðið fólk nema e.t.v. hjá hotten-
tottum og múslímum.
Það er dálítið skondið að virða
fyrir sér flugfreyjumar þegar þær
birtast. Dömulega klæddar í snotr-
um einkennisbúningi og á háum
hælum em þær að sligast undan
bjór- og vínbirgðum sem nægja
mundi hraustum sjómanni á góðu
helgarfylleríi.
Ekki er ég að halda því fram að
þessar yndislegu stúlkur séu ein-
hveijar byttur. Það er ekki gert ráð
fyrir því að þær drekki sjálfar allan
þennan tollfrjálsa bjór og það vín
sem þær koma með í hverri ferð.
Þær geta selt umframbirgðir af
þessu góssi til annars flokks Islend-
inga á uppsprengdu verði til þess
að drýgja léleg laun. En líklega er
þetta bara allt lygi og atvinnurógur
í mér og það hefur sennilega enginn
íslendingur keypt eina einustu bjór-
dollu af flugmönnum, flugfreyjum
eða farmönnum?
En hvað með innanlandsflugið?
Hvemig líst ykkur á þá hugmynd
að allir þeir fullveðja íslendingar,
sem fljúga þrisvar sinnum eða oftar
á ári milli Reykjavíkur og Akur-
eyrar, öðlist rétt til þess að kaupa
nokkrar flöskur af brenndu víni
með t.d. 50% afslætti í áfengisversl-
un rikisins? Eigendur flugfélaga
yrðu sjálfsagt kátir.
Nokkrir íslendingar em þeim ein-
staka hæfileika gæddir að vita
nákvæmlega hvað meðbræðmm
þeirra er fyrir bestu og virðast sjá
í bjór og öðm áfengi það sama og
í dag fer fram frá Áskirkju í
Reykjavík útför Sigurðar Sigurðs-
sonar, sem lengi var starfsmaður
við Hafnarvogina á ísafirði. Hann
fæddist að Kleifum í Seyðisfirði við
ísaQarðardjúp 22. mars 1896, og
vom foreldrar hans Þorgerður
Jónatansdóttir og Sigurður Jóhann-
esson, sem þá vom þar í hús-
mennsku. Komungur flyst hann
með foreldmm sínum til Súðavíkur
í Álftafírði við Djúp. Stuttu síðar
er Sigurður sendur í fóstur til hjón-
anna Lovísu Sturludóttur og
Jónasar Kristjánssonar og hafði
hann lítið af foreldrum sínum að
segja eftir það, en ólst einvörðungu
upp hjá fósturforeldmm sínum.
Snemma byijaði Sigurður að
stunda sjómennsku, því að ekki er
hann nema 12 ára gamail þegar
hann fyrst er ráðinn á lítinn opinn
árabát, sem gerður var út frá
Hnífsdal. Á þessum ámm gekk físk-
„Ríkissijórnir flestra
landa í Vestur-Evrópu
hafa bannað neyslu og
sðlu á sterkum eitur-
lyfjum. Hefur nokkur
ríkisstjóm á Vestur-
löndum áform um að
banna bjór þar sem
hann er leyfður?“
heittrúaðir í Kölska. Auðvitað hefur
bjórinn sínar ljósu og dökku hliðar
eins og allt annað í þessum heimi
og flestir sem neyta reglulega bjórs
og annars áfengis þekkja báðar
hliðar þessa máls.
Sumir af þeim einstaklingum,
sem duglegastir em í áróðri gegn
bjór á opinbemm vettvangi, hafa
mjög sjaldan eða aldrei dmkkið
neitt sem kalla mætti áfengi og
hafa eins og sértrúarmeðlimimir
„frelsast" og þekkja ekki jákvæðu
hliðamar á þessum umdeilda drykk
eða vilja ekkert af þeim vita. Þeir
rýna stöðugt á dökku hliðamar og
em nokkuð naskir á að taka eftir
öllu sem miður fer í sambandi við
neyslu áfengis. Ef haldnar em úti-
samkomur unglinga og eitthvað
neikvætt gerist em þeir fljótir að
benda á það.
Eitt það versta fyrir marga þeirra
að kyngja em fréttir af skemmtun-
um þar sem áfengi var haft um
hönd en allt fór mjög friðsamlega
fram, flestir skemmtu sér konung-
lega og lögreglan hrósaði fólkinu
fyrir góða framkomu.
Áróður þessara manna er oft svo
hrokafullur og ijarstæðukenndur
að það kom alls ekki á óvart að
þeir settu jöfnunarmerki milli bjór-
drykkju og útbreiðslu á eyðni.
Fyrir nokkmm ámm gaf íslensk
bindindishreyfing út bækling þar
sem áróðrinum var beint til bama.
Þar var m.a. að finna spumingar
og svör sem einfaldlega átti að
svara með já og nei. Ein spurningin
var svona: „Segja ölvaðir menn
nokkum tíma satt?“
Það vita allir að það er ekki gott
fyrir meltingarfærin að borða
óþynnt salt. Það þarf að þynna það
töluvert með vatni til að það skaði
ekki líkamann. Sama er að segja
um óblandað edik og alkóhól.
ur árvisst inn ísafjarðardjúp og var
veiði oft notaleg á þeim slóðum
þótt fleyturnar væm smáar.
Upp úr þessu var það lítið vanda-
mál hjá Sigurði að komast í góð
skipsrúm og lengst af var hann á
útvegi Magnúsar Thorbergs og
lengst af með hinum alkunna skip-
stjóra Guðmundi Magnússyni.
Sigurður ræddi oft um frábæra
skipstjómarhæfíleika þess ágæta
manns.
Um það bil 1912 fluttist til ísa-
fjarðar ung og myndarleg stúlka,
Guðrún Guðmundsdóttir, vestan frá
Breiðafirði. Það atvikaðist þannig
að þau Sigurður kynntust fljótlega
og felldu hugi saman, enda bæði
hin gjörfulegustu. Þau vom gefín
saman í hjónaband 2. nóvember
1918 og bjuggu lengstan hluta ævi
sinnar á ísafirði. Þegar ég kynntist
þeim bjuggu þau í Pjarðarstræti 29
í húsi sínu. Það var ekki stórt en
í Guðsgjafarþulu Halldórs Lax-
ness er getið um dauða tveggja
verkamanna sem hlaust af því að
þeir innbyrtu eitthvað sem menn
töldu vera áfengan bjór í föstu
formi.
Með léttum gálgahúmor lýsir
höfundur snöggum og áköfum við-
brögðum Félags bindindiskvenna
gegn bjórinnflutningi og í lokin
skyndilegum létti þeirra er í ljós
kom að dauðsvaldurinn reyndist
ekki vera bjór heldur aðeins arsenik.
Ríkisstjómir flestra landa í Vest-
ur-Evrópu hafa bannað neyslu og
sölu á sterkum eiturlyQum. Hefur
nokkur ríkisstjóm á Vesturlöndum
áform um að banna bjór þar sem
hann er leyfður?
í flóknu samfélagi er nauðsyn-
legt að uppfræða og koma fréttum
áleiðis til réttra aðila. í síðustu grein
minni hér í blaðinu vék ég nokkrum
orðum að skiptingu húsnæðis aldr-
aðra, þ.e. annarsvegar
þjónustuíbúða og vemdaðra þjón-
ustuíbúða og hinsvegar dvalar-
heimila og hjúkrunarheimila.
Margir hafa spurt síðan hvort ekki
væri unnt að nefna dæmi um þess-
ar tegundir húsnæðis fyrir aldraða.
Ætla ég aðeins að bæta úr því.
Dæmi um þjónustuíbúðir er t.d.
Langahlíð 3 í Reykjavík. Þar búa
32 einstaklingar sem leigja litla
íbúð um 27 fermetra að stærð og
greiða um kr. 7.000 á mánuði í
leigu, hita og rafmagn. Bólstað-
arhlíð 41 og 45 ,þar sem Samtök
aldraðra byggðu er einnig dæmi
um þjónustuíbúðir aldraðra sem við-
komandi einstaklingar eiga sjálfír
og em því af ólíkum stærðum. Þar
er um húsvörð að ræða sem annast
eftirlit og sér um að fá viðgerðar-
menn, en íbúar þurfa að panta
heimilishjálp og heimahjúkrun eins
og aðrir úr hverfinu. Heimaþjónust-
myndarskapurinn leyndi sér ekki
hvar sem á var litið. Þau eignuðust
sjö böm, tvo drengi og fímm stúlk-
ur, sem öll em búin góðum
mannkostum og hæfileikum.
Um leið og ég nú kveð kæran
tengdaföður minn hinstu kveðju vil
ég vitna til Launvizku Vedabóka
með eftirfarandi versi:
„Á himnum er enginn ótti.
Og þar er hvorki elli né dauði.
Hinir góðhjörtuðu, hafnir yfír þetta tvennt,
gleðjast á himnum, lausir við hungur,
þorsta og kvöl.“
Ólafur E. Einarsson
Þórhallur Már Sigmundsson
íslendingur, sem búið hefur lengi
í V-Þýskalandi og hefur hitt marga
íslenska ferðamenn, sagði mér að
þegar kæmi að neyslu áfengis
mætti skipta þeim í tvo hópa. Fyrri
hópurinn vildi slappa af yfír bjór
eða léttu víni. Þeir væm yfírleitt
mjög afslappaðir og væm vel með-
an er að vísu í þjónustumiðstöð
hússins og tengd sérstöku tilrauna-
verkefni sem Reykjavíkurborg er
að gera um þessar mundir.
Vemdaðar þjónustuíbúðir em
einungis til á einum stað á landinu,
þ.e. þjónustuíbúðir við Dalbraut,
leiguíbúðir, sem Reykjavíkurborg
tók í notkun um 1979. Þar er vakt
allan sólarhringinn, læknisaðstoð,
hádegisverður seldur alla daga og
neyðarhnappur sem tengdur er í
allar íbúðir o.s.frv.
Dvalarheimili em fremur þekkt,
t.d. Gmnd, DAS, Droplaugarstaðir
og Seljahlið ásamt ótai dvalar-
heimilum úti á landi.
Margir aldraðir spyija sig fyrr
eða síðar: Á ég að flytja? Á ég að
fá mér aðra íbúð sem er hentugri
en þessi? Á ég að sækja um hús-
næði eða dvöl á dvalarheimili? Er
hægt að tryggja sig fyrirfram?
Því fyrr sem við veltum málunum
fyrir okkur þeim mun fyrr kom-
umst við að niðurstöðu að öllu jöfnu.
Hvemig viljum við búa, hvar viljum
við vera, í hvaða hverfí, nálægt
hvaða þjónustumiðstöðvum og ferð-
um almenningsvagna o.s.frv.? Það
er í mörg hom að líta og ekki er
ráð nema í tíma sér tekið.
Oft er rætt um húsnæðisneyð
aldraðra og víst er um það að neyð
margra er mikil, en stundum gleym-
ist að minnast á æðmleysi og
þakklæti margra aldraðra sem hef-
ur hjálpað þeim á hinn ótrúlegasta
hátt í lífínu. Mig langaði til þess á
aðventunni að minnast á bréf sem
birt er í riti mínu Lífsstíll og leiðir,
undir yfírskriftinni Guð hefur gefíð
mér gott skap.
„Eg er ein af þeim gömlu, komin
á áttræðisaldurinn og hef ekki
heilsu eða aðstæður til að vinna
neitt nema sjá um sjálfa mig og
þakka Guði fyrir á meðan ég get
það og þarf ekki að vera algerlega
upp á það komin að láta aðra stjana
við mig.
Mér finnst ég hafa allt sem ég
þarf (hef heldur aldrei komist upp
á það að hafa úr miklu að spila).
Mér hefur tekist að lifa af ellistyrk
og tekjutryggingu, tel það alveg
nóg til daglegra nota. En auðvitað
má ekkert út af bregða með útgjöld-
in. (Mér skilst líka að þá geti fólk
líka fengið eitthvað meira hjá
tryggingunum ef sérstaklega stend-
ur á.)
Auðvitað býr gamalt fólk við svo
mismunandi aðstæður að það er
ekki hægt að setja það undir sama
hatt. En líðan þess hlýtur alltaf að
Minning:
Sigurður Sigurðs
sonf Isafirði
Málefni aldraðra / ÞórirS. Guðbergsson
Margt er vel gert
fyrir aldraða
vitaðir yfír gæðum þess bjórs eða
víns sem þeir drykkju. Seinni hópur-
inn vildi bara detta í það og allir
drykkir undir 40% styrkleika væru
hrein tímasóun og það væri oft
sama hvort borið væri fram lélegt
þýskt vodka í kók eða fimm stjömu
franskt koníak með kaffí.
íslenskum ráðherrum hefur oft
verið álasað fyrir að standa fyrir
veislum þar sem efnt hefur verið
til kappdrykkju í vodka og viskí.
Einstaka bindindismenn í röðum
ráðherra hafa þó aðeins boðið upp
á kaffí, kökur og ropvatn.
Að mínu viti var það fyrrverandi
heilbrigðisráðherra sem rataði hinn
gullna meðalveg með því að bjóða
aðeins upp á létt vín í veislum
sínum.
Áfengi hefur fylgt manninum
lengi og það verður drukkið áfram.
Spyiji nú menn sig hvort gáfulegra
sé að beijast á móti sterkustu teg-
undunum eða þeim veikustu til þess
að forðast aukaverkanir frá þessum
umdeilda drykk sem allt áfengi
vissulega er. Mér virðast margir
brestir vera komnir í síðasta vígi
templara.
Höfundur er prentari í Reykjavík.
mótast mest af heilsufari og ekki
síst af skapgerð. Ég þekki gamla
konu sem komin er yfir áttrætt.
Hún segir oft:
„Ég er svo lánsöm að Guð hefur
gefið mér gott skap svo að mér líður
alltaf vel.“
Hún hefur þó átt við ýmsa erfíð-
leika að stríða, misst tvo eiginmenn
og börn hennar lent í erfíðleikum
og mörgu fólki er það kannski sár-
ara en allt annað.
Mér fínnst það afskaplegt van-
þakklæti þegar sagt er að gamla
fólkið sé homrekur þjóðfélagsins.
(% man hvemig það var fyrir
50—60 árum og þar hefur verið
margt gert til góðs.) Að eiga kost
á sjúkrahúsplássi þegar við erum
orðin heilsulaus og getum ekki séð
fyrir okkur sjálf. Það tel ég af hinu
góða. Hvar annars staðar ættum
við þá að vera?
Það að frétta af öðrum sem búa
á einhvem hátt við svipuð kjör er
eins og að fá einhvem félagsskap
heim til sín. Við sem búum ein og
afskekkt væmm held ég þakklát
fyrir það.
Gömul sveitakona.“
Margt er vel gert fyrir aldraða á
okkar dögum. Þjónustan hefur
batnað í hvívetna. Heilsugæslan
verður sífellt betri og fullkomnari.
íslendingar lifa allra þjóða lengst
og margir leggja sig í líma við að
fínna leiðir til úrbóta.
Á ýmsum deildum sjúkrahúsa
liggur fjöldi aldraðra sem þarf í
raun ekki að vera á sjúkrahúsi ef
til væri nægilegt hjúkrunarrými á
hj úkrunarheimilum.
Á síðasta æviskeiði okkar verður
gangan stundum þung og erfið.
Heima liggja einnig sjúkir aldraðir
sem þurfa á meiri hjúkrun að halda
en margir aðstandendur geta veitt
þeim.
Sumir aldraðir kvíða jólahátíð-
inni. Getum við lagt okkar að
mörkum til þess að svo verði ekki?