Morgunblaðið - 11.12.1987, Blaðsíða 44
44
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 11. DESEMBER 1987
VIÐTOL VIÐ
HESTAMENN
Békmenntlr
Sigurjón Björnsson
Leiftur liðinna daga. Hestamenn
segja frá. I bindi. Umsjón með
útgáfu: Albert Jóhannsson.
Bókaútgáfan Hildur. Gunnar S.
Þorleifsson. 1987.240 blaðsíður.
Fyrst er ég leit þessa bók augum
og handlék hana hugsaði ég gott
til þess að lesa hana. Fögur bók
að útliti, stórt brot, glæsilegt band
og mikið efni milli spjalda. Hér
hlaut að vera mikinn og skemmti-
legan fróðleik að fá. En tilhlökkunin
varð þó að víkja fyrir vonbrigðunum
er ég las í formála að hér væri
ekkert nýtt að fínna, aðeins endur-
prentun á viðtölum við hestamenn
sem birtust upphaflega i Hestinum
okkar á árunum 1962—1981. Þau
hafði ég öll lesið eins og líklega
æði margir sem bókmenntir af
þessu tagi lesa á annað borð.
En þegar ég svo fór að endurlesa
þessi gömlu viðtöl varð ég smátt
og smátt sáttari við orðinn hlut.
Allur þorri viðtalanna var vissulega
þess virði að endurprentast og
geymast á milli einna spjalda. Þeim
fer líka sjálfsagt fækkandi sem eiga
Hestinn okkar frá upphafí (hann
er nú löngu ófáanlegur allur) og
enn færri eru þeir liklega sem eiga
hann innbundinn og aðgengilegan
til Jestrar (28 árgangar).
í þesari bók eru sautján viðtals-
þættir, en þeir sem talað er við eru
þó nokkru fleiri. Öll viðtölin nema
eitt eru tekin af ritstjórum Hestsins
okkar á hverjum tíma, þ.e. Vigni
Guðmundssyni (1), sr. Guðmundi
Óla Ólafssyni (7), sr. Halldóri Gunn-
arssyni (5) og Albert Jóhannessyni
(3) og eitt viðtal er svo gert af
Jóni M. Guðmundssyni á Reykjum
og Hauki Ragnarssyni á Mógilsá.
í viðtölum þessum er rætt við
margar kempur og snillinga hesta-
mennskunnar. Eru margir þeirra
látnir nú. I þónokkrum tilvikum
voru síðustu forvöð að ræðá við
þessa ágætu menn og fræðast af
þeim. Ritstjórar HO unnu því vissu-
lega þarft verk.
Svo mörg af þessum viðtölum eru
með þeim ágætum að naumast er
viðeigandi að fara að raða þeim
eftir gæðum. En sé eitthvert eitt
viðtal mér öðrum minnisstæðara er
það viðtalið við Bjöm Jónsson,
hestamanninn alkunna, son Jóns
Ólafssonar frá Mýralóni. Frásögn
hans fellur ekki strax úr minni.
Annars er það skemrhst frá að
segja að efni þessara viðtala er ein-
staklega Ijölbreytt. Menn greina frá
reynslu sinni af umgengni við hross,
umhirðu þeirra, tamningu, lýsa eft-
irminnilegum gæðingum og afreks-
hestum, ri^a upp minningar frá
hestamótum, ferðalögum, láta í ljós
skoðanir sínar á hrossarækt, upp-
eldi hrossa og minnast gamalla
féiaga og vina bæði meðal manna
og hesta. Og það sem ánægjulegast
en rauði þráðurinn í frásögninni er
ást manna á þessum mikla vini og
gleðigjafa mannsins, þessu einstaka
sköpunarverki.
Þessi langa lesning skilur því
mikið eftir og maður veit að hann
á eftir að grípa til þessarar bókar
aftur og aftur. Þá er og ánægjulegt
að eiga von á framhaldi — vonandi
fljótlega.
En þegar ég minnist á framhald
kem ég einmitt að því sem mér
fínnst að útgefendur eigi að hafa
fastlega í huga.
Þar er þess fyrst að geta að próf-
arkir af þessu bindi eru blöskran-
lega illa lesnar. Þegar ég hafði lesið
bókina með tilliti til efnis fundust
mér prentvillur ískyggilega margar,
svo að ég ákvað að lesa hana aftur
vandlega með tilliti til þessa og leið-
rétta allar villur sem ég fyndi. Þær
töldust eitt hundrað fimmtíu og
fjórar, og tel ég þó víst að ég hafí
ekki fundið allar. Þetta er að mínu
viti ófyrirgefanleg hroðvirkni. Ég
skil ekki útgefanda, sem bersýni-
lega sparar ekkert til að koma með
glæsilega bók og skilar svo frá sér
bók sem er eins og klepróttur gæð-
ingur á mannamótum. Og hvað er
„umsjónarmaðurinn" Albert Jó-
hannsson, fyrrverandi ristjóri,
kennari og formaður Landsam-
bands Hestamannafélaga eiginlega
að hugsa? Þessi saga má ekki end-
urtaka sig .í II. bindi.
í öðru lagi eiga bók sem þessar
tvímælalaust að fylgja tvær nafna-
skrár. Annars vegar er manna-
nafnaskrá og hins vegar skrá yfír
hesta sem getið er um í viðtölunum.
Menn fletta gjaman upp í bókum
af þessu tagi og óþarft er að gera
mönnum leitina erfíðari en vera
þarf. í næsta bindi þurfa því að
koma skrár yfír þessi atriði fyrir
bæði bindin.
Annað hef ég ekki út á þessa
bók að setja. Hún er að öllu leyti
hin ágætasta og eigulegasta og
verðug jólagjöf til hestamanna, eins
og henni er sjálfsagt ætlað að vera.
Að vísu voru ritstjóramir missnjall-
ir að stýra viðtölunum og stundum
hætti þeim til að koma sjálfum sér
og hugðarefnum sínum óþarflega
mikið að. En um það þýðir ekki að
fást. í öðrum tilvikum er líka um
snilldartök að ræða.
SVEFN OG
SVEFNLEYSI
___Bækur
Katrín Fjeldsted
Höfundur: Reidun Ursin. Inn-
gangsorð: Sigurður Thorlacius,
-læknir. Þýðing: Amgrímur
Thorlacius. Bókband: Félagsbók-
bandið hf. Prentun: Prentberg
hf. Útgefandi: Setberg 1987.
Bókin „Svefn og svefnleysi" fyall-
ar m.a. um eðli og tilgang svefns
og drauma, tengsl svefns og vöku,
áhrif álags og streitu, áhrif svefn-
leysis á heilann og líkamann
almennt, orsakir svefnleysis og
hvemig bæta megi svefninn, eins
og segir í inngangsorðum. Þar kem-
ur og fram, að höfundurinn, Reidun
Ursin, sé þekktur fræðimaður á
sviði svefnrannsókna, en aðrar upp-
lýsingar er ekki um hana að fá í
bókinni.
í heild má segja að bókin sé fróð-
leg, og að efni hennar eigi erindi
til margra. Það háir henni annars
vegar, að hún er helst til fræðileg
til þess að mega kallast aðgengileg
eða læsileg fyrir aðra en þá sem
vanir em að lesa fremur tyrfínn
texta. Hins vegar er hún á köflum
þýdd á of stofnanalega íslensku
fyrir minn smekk. Á ég þar við að
þýðandi fellur stundum í þá gryfju,
sem algengt er með þýðingar á
læknisfræðilegu efni, að grípa óeðli-
lega mikið til nafnorða og ofnota
eignarföll, svo að setningar geta
orðið mjög stirðar og jafnvel erfitt
að skilja þær. Sem dæmi vil ég
nefna setningu eins og þessa.
„Vökubundin hvatning öndunar
hverfur alveg...“ o.s.frv. á bls. 39
og síðustu setninguna í bókinni: „í
raun eru þeir aðeins á ytri mörkum
eðlilegrar dreifíngar svefnþarfar."
í inngangsorðum er sagt að
svefnleysi sé mikið vandamál á ís-
landi, eins og sjá megi af óhóflegri
notkun svefnlyfja. Ég veit ekki til
þess að það hafi verið rannsakað
hvers vegna íslendingar nota meira
af svefnlyfjum en ýmsar aðrar þjóð-
ir. í bókinni er sagt að um 15%
fólks eigi við stöðugar svefntruflan-
ir að stríða. Sé hlutfallið miklu
hærra hérlendis væri afar spenn-
andi að kanna, hveiju um geti verið
að kenna.
Bókin skiptist í sjö kafla sem
bera eftirfarandi heiti: „Hvað er
svefn", '„Líkaminn í svefni", „Vaka:
Örvun og streita", „Hví sofum við?“,
„Svefn og Iífssveiflur", „Eðlilegur
svefn" og loks „Svefntruflanir“. í
bókarlok er svo listi yfír rit um
skylt efni.
í fyrsta kafla eru raktar þær
kenningar sem uppi hafa verið um
svefninn. Yfírleitt er svefni skipt í
fímm stig eftir mynstri á heilalínu-
riti. Fimmta stigið er svonefndur
REM-svefn sem dregur nafn sitt
af hröðifm augnhreyfingum sem
k
VERIÐ VEL KLÆDD UH JÓLIN
Iðunnar-peysur eru íslensk framleiðsla og
íslensk hönnun unnin úr ítölsku tískugarni.
Iðunnar-peysur eru
hátískuvara.
Iðunnar-peysur á
dömur,
herra
ogbörn.
Glitpeysur,
jakkapeysurá
dömur og herra.
Fallegar
baraapeysur.
/ ■SX PRJÓNASTOFAN
í/duntv,
Verslunin er opin daglega frá kl. 9-18.
Laugardaginn 12. desember frá kl.10-18
Kreditkortaþjónusta.
Skerjabraut 1 v/Nesveg, Seltjarnarnesi.
verða í eðlilegum svefni svona fjór-
um til fímm sinnum á nóttu (Rapid
eye movments = REM). Áður var
talið að menn dreymdi aðeins á
meðan á REM-svefni stæði, en
rannsóknir hafa sýnt að okkur
dreymir einnig á öðrum stigum
svefnsins, einkum á stigi tvö, og
það hefur ekki tekist að sýna að
það sé skaðlegt að sofa ekki REM-
svefni í langan tíma, eins og áður
var haldið. Það hefur heldur ekki
tekist að sanna að það sé skaðlegt
að sofa lítið. Meðallengd svefns hjá
fullorðnum mun vera sjö til sjö og
hálf klukkustund, en venjulegur
svefntími hjá fullorðnum á aldrinum
20—25 ára er á bilinu sex til níu
tímar og með þeim svefni fínnst
fólki það fá nægilega hvíld. Það er
einnig til fólk sem þarf að sofa
.10—11 tíma til að finnast það
úthvílt og fólk sem þarf aðeins þrjá
tíma eða jafnvel aðeins einn tíma
en líður samt vel. Með’ aldrinum
minnkar svefnþörf smám saman.
Eldra fólk vaknar oftar yfír nótt-
ina, sefur lausar og fínnst það sofa
laust og illa. Sumir eiga erfitt með
að sofna, en þó er ekki meira um
það en hjá miðaldra fólki. Gamalt
fólk á oft erfitt með að sofa alla
nóttina í einni lotu og það vaknar
oft mjög snemma á morgnana.
Þetta eru oftast eðlilegar breytingar
sem fylgja aldrinum en benda ekki
til neins sjúkleika og þarfnast ekki
meðferðar. Langvarandi notkun
svefnlyfja veldur því að taugafrum-
umar aðlagast því að hafa svefnlyf-
ið og miða starfsemi sína við það.
Þannig getur svefninn orðið
jafnslæmur og áður. Ef maður
ákveður að hætta að nota svefniyf
eftir að hafa notað það í nokkum
tíma, verður maður að sætta sig
við að sofa ennþá verr fyrstu næt-
umar á eftir. Þetta er alveg eðlilegt,
það líður hjá.
Ég hef hér á undan vitnað í text-
ann í bókinni á víð og dreif. Mörgum
spumingum er svarað í bókinni og
skýringar gefnar í glöggu og ítar-
legu máli á stundum. Það kom mér
þægilega á óvart að sjá mælt með
því af vísindamanni að við svefn-
leysi væri gott að fá sér volga mjólk
með hunangi fyrir svefninn, sleppa
kaffídrykkju eftir klukkan sjö á
kvöldin og hafa ekki áhyggjur af
því þótt svefn sé of stuttur eina og
eina nótt.
Morgunblaðið/Ágúst Blöndal
Gosdrykkjasjálfsalinn er staðsettur fyrir utan Shell-skálann á Nes-
kaupstað.
N eskaupstaður:
Gosdrykkj asj álf -
sali utanhúss
Neskaupstað.
NÝLEGA var settur upp gos-
drykkjasjálfsali við Shell-skál-
ann hér i bæ. Að sögn Einars
Guðmundssonar sem rekur skál-
ann er þetta fyrsti gosdrykkja-
sjálfsalinn sem settur er upp
utanhúss hér á landi.
Mikið hefur borið á að allskonar
sjálfsalar hér á landi hafa ekki feng-
ið að vera í friði fyrir skemmdar-
vörgum og er nú þara að bíða og
sjá hvort Norðfirðingar kunni að
umgangast sjálfsalann.
— Ágúst