Morgunblaðið - 14.02.1988, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. FEBRÚAR 1988
STJÖRNUSKOÐUN
i HKHA pouimm
TÓNSMÍÐAR OG SHAKU-CHACHI-FLAUTUR FYRIR AUSTAN
Það er ótrúlega víða um lands-
ins breiðu byggð, að útlendingar
eru í forsvari fyrir tónlistarlífinu
og sjá um kennslu í tónlistarskól-
unum. Reyðarfjörður er engin
undantekning. I tónlistarskólan-
um þar ráða húsum þau Gillian
Haworth og Charles Ross, kenna
þar bæði. Auk þess er hún organ-
isti bæjarins, hann spilar stund-
um með á fiðlu, en það er að
heyra að hugur hans sé þó fyrst
og fremst bundinn tónsmíðum.
Þau Gillian og Charles eru kom-
ung, rétt rúmlega tvítug, hún frá
því hlýlega og grösuga suðurhéraði
Kent. Hann frá Skotlandi. Það var
sannast sagna ánægjulegt að hitta
þau, eitt sinn er þau lögðu leið sína
í höfuðstaðinn fyrir jól, því þau eru
undur ánægð með lífið og tilver-
una, heilluð af landinu og af þeirri
manngerð, sem hefur hæfíleika til
að lesa úr umhverfinu sér til ánægju
og innblásturs.
Þau Charles og Gillian kynntust
í tónlistarskólanum í Dartington,
þar sem er bæði reglulegur skóli
og sumamámskeið. Gillian lagði
meðal annars stund á þjóðlög og
þjóðlega tónlist frá ýmsum heims-
homum. Hún hefur orð á að það
hafi sannarlega verið erfítt að yfir-
gefa skólann, því hann sé stórvel
búinn, hægt að spila þar á gongur
frá Bali og flest annað sem hugur-
inn gimist. Charles lagði fyrir sig
japanska bambusflautu, shakuh-
achi-flautu, en auk þess tónsmíðar.
Og hann var ekki síður á kafi í
þjóðlegri tónlist en Giilian.
„Það lukust upp víðáttumiklir
heimar, að kynnast öllum þeim fjöl-
breyttu hljóðum, sem er að finna í
tónlist víða um heiminn. Eftir þessi
kynni verður það hefðbundna næsta
dauflegt. Maður þarf að gæta sín
að þyrlast ekki um og tína eitt héð-
an og annað þaðan samhengislaust.
Það tekur tíma að velja úr, fínna
sér persónulegan stíl, svo ekki verði
úr tónlistarlegt þjóðasamsull.
Frá Kent til Reyðarfjarðar
En áður en verður fregnað meira
eftir tónlistariðju þeirra tveggja, þá
er best að heyra hvemig þau bar
hingað? í blaði sáu þau auglýst eft-
ir fjölhæfum tónlistarkennara og
orgelleikara á Reyðarfjörð og slógu
til. Charles hafði komið til Færeyja,
þótti mikið til koma og var áfjáður
að kynnast norðrinu betur. Hann
hafði lesið Laxdælu í skóla, meira.
að segja tekið þátt í að setja sög-
una á svið þar. Gillian hafði hins
vegar engin kynni af íslandi eða
norðlægum löndum.
„Við Charles vomm nýbúin með
skólann og þó við kveddum hann
með söknuði, þá vomm við strax
upprifín yfir öilu hér. Trúðum varla
okkar eigin augum, landslagið,
norðurljósin... Charles á
stjömukíki og við notum hann þeg-
ar er heiðskírt. Við kunnum því vel
að vera í smábæ. Eftir tvo mánuði
vissum við að við hefðum öragglega
séð alla, komumst ekki hjá því, ef
við erum á ferðinni í kaupfélaginu
eða bókabúðinni. Svo kynnumst við
krökkunum og foreldranum í gegn-
um þau.
Skólavistin var að ýmsu leyti svo
yfirþyrmandi, við kynntumst svo
margvíslegri tónlist, að mér féll vel
hugmyndin að vera í hálfgerðri ein-
angran um tíma, komast burt úr
þessu umhverfi og fá næði til að
sigta úr, því sem ég hafði lært og
kynnst á skólanum." Gillian bætir
við, að það hafi verið kærkomið að
fá að hugsa sinn gang og vinna.
Helst að þau sakni plötubúðanna
að utan.
Tónsmíðar úr veðrun...
En hvemig vinnast Charles
tónsmíðarnar hér?
„Landið sjálft er mér heilmikill
innblástur. Landið er svo nýtt, en
síðan hefur veðranin unnið að því,
hafíð, jöklamir og ámar breytt því.
í tónlistinni hef ég unnið með uppi-
stöðu, sem breytist síðan, kannski
tóntegund, sem breytist þar til hún
er orðin önnur. Þetta era ekki and-
stæðar, því grannurinn er sá sami,
en tekur breytingum.
Ég nota ekki hefðbundna nótna-
skrift, ekki tónbil, því þau flækja
málið, heldur hlutfallstáknun, þann-
ig að bilið milli nótnanna segir til
um lengd þeirra. ítalska tónskáldið
Berio var held ég sá fyrsti sem tók
upp þessa skrift. Ég fylgi ekki hans
kerfi að fullu, heidur sníð kerfið
eftir hveiju verki. Það era kannski
ekki margir sem átta sig á hvað
nótnaskriftin hefur mikið að segja
um hvemig tónlistin hljómar.“
Gillian bætir við, að ef þetta
hljómi eins og tónlist Charles sé
eitthvað flókin, þá sé það einmitt
þveröfugt. Hún sé auðspiluð, vegna
þess hve nótumar komi vel fyrir.
Það hafi ómæld sálfræðileg áhrif á
flytjendur hvemig verkin komi þeim
fyrir sjónir.
„Mest af samtímatónlist er skrif-
uð á þann hátt, sem hentaði best
fyrir Mozart og samtímamenn hans,
en á ekki jafn vel við núna. Sú
nótnaskrift er miðuð við tónlist sem
byggir mikið á takti og nákvæmni
í tímasetningu. Tónbilin, eins og
þau era í slíkri nótnaskrift, loka af.
Vestræn tónlist blandast vel, hvert
hljóðfæri lagast að öðru, en þar
með þurrkast út möguleikamir á
að tvö samskonar hljóðfæri leiki á
andstæður.
í japanskri tónlist er lag kannski
leikið af þremur hljóðfæram, en
eins og hvert hljóðfæri sjái lagið
út frá sínu sjónarhomi, sem er ann-
að en sjónarhom hinna tveggja. í
vestrænni tónlist á sjónarhomið
alltaf að vera það sama.“
Gillian segist hafa gaman af
kennslunni, en aðalatriðið fyrir tón-
listarfólk sé að fá að spila. Þau
hafa spilað fyrir matargesti á hótel-
inu á Fáskrúðsfirði og fengu góð-
ar undirtektir, líka þegar þau
spiluðu tónlist héðan og þaðan
úr heiminum. Á Austfjörðum
era tveir aðrir enskir tónlist-
armenn búsettir og þau
fjögur spila saman þegar
þau geta.
Eskifjörður — eskimóar
Þau Gillian og Charles hafa verið
á Reyðarfírði síðan í september
1986, en heimsóttu fjölskyldu og
vini síðastliðið sumar. Segja
kankvís að ffiæðumar hafi viljað
beija þau augum ... Faðir Gillian
fannst fyrirtak að dóttirin færi til
íslands, því hann er frímerkjasafn-
ari og hafði ekkert á móti íslenskum
merkjum í safnið. Vinum og kunn-
ingjum þótti ferðin góð tíðindi, ekki
amalegt að hafa ástæðu til að heim-
sækja Island og þau í leiðinni. Þetta
með Eskifjörð ýtti þó undir trú
manna að hér byggju eskimóar,
orðalíkindin gætu ekki verið tilvilj-
un!
Við íslendingar eram óforbetran-
lega forvitin um hvemig við komum
útlendingum fyrir sjónir og þau
Charles og Gillian hafa heldur ekk-
ert á móti að tala um hvað þeim
finnist um okkur. Charles staðnæm-
ist fyrst við þjóðemissinnuna ...
Rœttvið
Gillian Haworth
og Charles Ross
tónlistarkennara
á ReyÖarfirði
„íslendingar era heitir þjóðemis-
sinnar, líkt og Skotar, en ólíkt Eng-
lendingum, enda hafa þeir ekki svo
ríka ástæðu til þjóðemishyggju.
Ég kann líka vel að meta hvað
íslendingar era ófeimnir við að
brydda upp á umræðuefnum, sem
þeir vita að viðstaddir era ósam-
mála um. í Englandi reyna allir að
vera sammála öllum. Þar má ekki
nefna viðkvæm efni eins og trúar-
brögð, kynferðismál og stjómmál,
svo þar er aðeins talað um veðrið.
Hér er hinsvegar hægt að deila af
krafti, en samt era allir beztu vinir
á eftir.
Það er heillandi að kynnast því,
hvað svona lítill bær eins og Eski-
fjörður er sjálfum sér nógur. Fólkið
hefur það gott og það er nóg vinna.
Enskir strandbæir lifa margir hveij-
ir á því að selja ferðamönnum drasl
og era fullir af eftirlaunafólki."
Vinnuást og frelsi
„Svo fer það ekki framhjá nein-
um, að íslendingar elska að vinna.
Einhvem tíma báðu krakkamir mig
um aukatíma, en ég þvertók fyrir
það. Þau sögðu þá undrandi, að
þetta væri mín vinna og hvort ég
vildi ekki vinna. Ég sagði þeim þá,
að mér þætti svo sem gaman að
kenna, en vildi samt gjaman hafa
tíma til að gera eitthvað annað. Það
þótti þeim undarlegt.
Það er ®ótrúlegt að sjá þessa
sterku og velásigkomnu krakka.
Vinnuáhuginn kemur snemma upp
hjá þeim. Vinnan er alvaran og tón-
listin er þá lögð til hliðar. Ég hef
oft hugsað um að það væri gaman
að prófa að fara með þeim í fisk-
inn, en legg ekki í hann, því ég er
nú nógu mikill klaufí með eldhús-
hnífana mfna. Krakkamir era áber-
andi æst í íþróttir og þar era brot
og smáslys alltaf á næsta leiti og
þá oft ekki hægt að spila. Þau vilja
greinilega fyrst og fremst vinna og
vera í íþróttum. Hjá flestum kemur
tónlistin þar á eftir... Aðaláhuginn
er á danstónlist, poppi og harmón-
iku hjá þeim eldri. Litlu krakkamir
era opnir fyrir alls konar tónlist,
en þegar þau eldast
múra þau sig af í tón-
listarsmekknum og taka
þá helst mið af bíó-
myndum og öðra slíku,
í Englandi era um
§órar milljónir
atvinnulausar og
hafa nógan
Gillian Haworth og Charles Ross: íslendingar hafa góðar ástæður fyrir þjóðemiskenndinni.
tíma. En það er komið fram við þá
eins og holdsveikisjúklinga, því
vinnan er samt sem áður hátt skrif-
uð. Það er erfitt að útskýra fyrir
íslendingum að þetta fólk sé ekki
atvinnulaust af leti. Svarið, sem ég
fæ oft er, að úr því fólk fái ekki
vinnu í einni verksmiðju hljóti það
að *geta farið í þá næstu. Erfítt
fyrir íslendinga að skilja að það
ríki atvinnuleysi á heilu landsvæð-
unum. N
Hér er næg vinna, en lítill frítími,
Íiar er nægur frítími en lítil vinna.
slendingar era heppnir að búa við
það frelsi, að þurfa ekki að óttast
atvinnuleysi. Það er nefnilega
frelsi..."
íslendingar? Ljóshært
leðurjakkafólk?
Annars segja þau að það sé fár-
ánlegt að alhæfa um muninn á Is-
lendingum og Englendingum, segja
að þessir séu svona og hinir hinseg-
in ... Það fór botnlaust í taugamar
á þeim að hlusta á landa sína á
feijunni í fyrra, eftir að þeir höfðu
ferðast hér um í stuttan tíma, heyra
hvemig þeir höfðu á hreinu að Is-
lendingar væra svona og svona.
„Eigum við að segja að Island sé
fjöllótt, að íbúamir vilji bara vinna
og hlusti ekki á tónlist?" segir Gilli-
an. „Og að þeir séu ljóshært leður- .
jakkafólk?" bætir Charles við. Úti-
lokað að alhæfa á þennan hátt.
Þau hafa sannarlega séð eitt og
annað af landinu, fóra hringinn á
japönsku smáhomi í fyrra, en eiga
Vestfirðina eftir og sáu marga
staði, sem þau vildu kanna betur.
Þau ætla að dvelja hér enn um
hríð, gætu svo hugsað sér að prófa
Reykjavík í einhvem tíma.
Skammdegið spennandi...
En landið býður þeim ýmislegt,
sem þau kunna að meta. Um dag-
inn fylltist Qörðurinn af hvölum, svo
era það fossamir, berin ... Allt er
svo ólíkt, því sem þau eiga að venj-
ast að heiman, en þó engin ástæða
til að leggjast í heimþrá þess
vegna... „Fólk spurði okkur
áhyggjufullt um skammdegið, en
nei. Okkur finnst dimman spenn-
andi. Það er fátt stórkostlegra en
að liggja úti í heita pottinum og
horfa upp í norðurljósin! Og sumar-
birtan er yndisleg," segir Charles.
En það er þetta með matinn. Þau
voru grænmetisætur þegar þau
komu hingað, en hafa bætt fiskin-
um við. Kvarta svolítið undan litlu
grænmetisúrvali, en hafa pantað
sjálf frá Reykjavík og gæta þess
að biðja þá, sem koma í heimsókn,
að taka sendingar með. Það er allt-
af hægt að bjargast... Þorrablótið
var ógleymanlegt, allir bæjarbúar
mættir og fljótlega var hákarlinn
rekinn upp að nefinu á Charles. Svo
rákust þau á eitthvað stórt og svart
á borðinu með starandi augu. Á
aðfangadagskvöld bauð gott fólk
þeim í rjúpur, sannkallað lostæti,
ri§a þau upp með ánægju. Það er
svo margt gott, þegar er bragðað
á því, eins og hrossakjöt. Þau eru
þó sammála um, að þau langi lítið
í hvalkjöt, hvalimir svo fallegar
skepnur.
Þó þau kvarti ögn yfir matnum,
þá er spennandi að læra að borða
nýjan mat. Svo gildir bara að hafa
augun hjá sér eftir nýjum uppskrift-
um af fiski, kartöflum, gulrótum
og eggjum ... Enginn bilbugur á
þeim Gillian og Charles.
TEXTI: .
SIGRÚN DAVÍÐSDOTTIR