Morgunblaðið - 14.02.1988, Blaðsíða 63

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. FEBRÚAR 1988
63—
Teikning/Margrét Hallgrimsd.
Nágrenni Viðeyjarstofu með byggingum, tóftum og hæðarllnum ásamt rannsóknarsvæðinu sem var að
baki Viðeyjarstofu og Viðeyjarkirkju.
dóttur fomleifafræðing sem var einn
af stjómendum uppgraftarins og
Ragnheiði Þórarinsdóttur borgar-
minjavörð kom fram að á þessu stigi
væri aðeins búið að rannsaka lítinn
hluta rústahólsjns sem er norðan við
Viðeyjarstofu. í sumar vannst aðeins
tími til að kanna jaðar húsarústanna
sem í ljós komu. Þar er nú aðeins
komið niður á suðurvegg bygginga
og inn á gólf — ekki einu sinni inn
á mitt gólf. Það er því ekki síður
áhugavert sem eftir er og vafalaust
hægt að fylla betur í myndina af
lifinu þama fyrr á öldum.
í gröf „stóra mannsins" með út-
flúraða innsiglishringinn á fingri var
ýmislegt sem benti til að hringurinn
væri embættistákn — hringurinn var
óvenjú stór og opinn — sem gæti
bent til þess að hann hafí gengið
mann fram af manni og jafnvel bor-
inn utan yfir hanska Og það væri
hægt að velta því fyrir sér hvers
vegna þessi maður fékk hann með
sér í gröfina.
Margrét er spurð hvort einhveij-
um ábótanna í gömlum heimildum
hafí veri lýst þannig að kæmi heim
til þessa stærð.
Hún segir að bæði Alexíusi Páls-
syni og Ogmundi Pálssyni (ábóti
1515—1521) hafi verið lýst þannig
að þeir hafi verið miklir vexti og
rammir að afli. „Þó þarf ekki að
vera að þama sé kominn annar
þeirra," segir Margrét og bætir við:
„Eldstæðin þijú við þessa gröf gefa
líka tilefni til ígrundunar. Það hefur
verið siður allt frá jámöld að mynda
þríhyming við grafir höfðingja og
frímúrarar nota þetta tákn sem
helgitákn við greftrun. Að sögn sén-
fræðinga gæti verið um mörkun á
Leðuraskjan sem geymdi vaxtöflumar. Á henni má greina laufamynstur.

TmTTgTTm'TTrm^i|i.lfimii^
Ein af töflunum fimm
með letri —
hugsanlega upphaf
sendibréfs. Þessar
töflur eru einn
merkasti fundur sem
um getur hér á landi
frá 15.-16. öldþegar
klaustur var starfandi
í Viðey.
Jarðvegssnið
gegnum jarðhýsið
(mannvirki 9.)
Ijósmynd/Hans U. Vollertsen
altari píslarvotts að ræða og þríhym-
ingurinn tákn heilagrar þrenningar,
tákn um að dýrlingur hafi verið graf-
inn þama.
En nefna mætti fleiri athyglis-
verða fundi.
Úr rústum torfhússins frá
10,—11. öld fannst kljásteinn og
snældusnúður. Þá má nefna slípaðan
stein, Hklega jaspis, sem gæti hafa
verið eldfæri — notaður til að slá
eld, en hann er eyddur eins og af
núningi í annan endann.
Ekki má gleyma að minnast á
vaxtöflumar sem eru einn merkasti
fundurinn sem gerður hefur verið
hér á landi.
Búið er að aldursgreina töflumar
til 15. 'eða 16. aldar og lesa úr
áskrift að hluta. Á einni tölfunni
hafa nokkur íslensk orð verið greind,
hugsanlega uppkast að sendibréfi. Á
annarri töflu er kristinn texti á latínu
og á þeirri þriðju einhver texti á
lágþýsku, en ekki hefur verið lesið
endanlega úr þeim.
Vaxtöflur vom notaðar á miðöld-
um til að gera uppkast áður en fært
var í letur á skinnhandrit og líka
vom þær notaðar til útreikninga.
Slíkar töflur með varðveittu letri
hafa einu sinni áður fundist á Norð-
urlöndum. Oftar hafa fundist leifar
af slíkum trébútum en ekki með
varðveittu vaxi með letri.
Töflumar fundust undir rennu eða
frárennsli úr húsi þar sem jarðvegur
var mjög þéttur og rakur og þar
fannst reyndar mest af lífrænum
leifum sem geymast vel við slíkar
aðstæður.
Töflumar em í forvörslu á Þjóð-
minjasafninu þar sem þær em
rannsakaðar í samvinnu við sænska
sérfræðinga frá embætti sænska
þjóðminjavarðarins," sagði Margrét.
Og Ragnheiður bætir við: „Þess
má reyndar geta að í sumar var hér
á ferð Svíi, Lars Uno Johanson að
nafni, sem er einna fremstur sér-
fræðinga á Norðurlöndum í varð-
veislu lífrænna efna. Hann tók í
sundur töflumar en það var mikið
vandaverk og heillaðist svo af verk-
efninu að hann gaf vinnu sína. Hann
taldi ekki óhætt að senda töflumar
til Svíþjóðr til nánari rannsóknar —
taldi það oft áhættusamt. Þær em
nú í baði í sérstakri upplausn þar
sem hætta er annars á að þær
morkni og verði að dufti þegar þær
koma í venjulegt andrúmsloft. Stef-
án Karlsson handritafræðingur við
Ámastofnun er nú að vinna við að
lesa úr letrinu."
Þær Ragnheiður og Margrét
bentu á að það sem gefist hefði tími
til að rannsaka í sumar væri ekki
nema lítill hluti af þeirri heildarrann-
sókn sem þyrfti að fara þama fram
til þess að hægt væri að draga end-
anlegar ályktanir um staðinn. Það
sem nú væri komið í ljós væri hins
vegar fullgild forsenda fyrir fram-
haldinu.
Þær bentu einnig á að fomleifa-
uppgröftur gæti verið hvatning fyrir
ferðafólk og gesti að koma út í Við-
ey þar sem mörgum þætti áhugavert
að fylgjast með hvemig slík vinna
færi fram. Ennfremur sögðu þær
ánægjulegt hve Reykjavíkurborg
hefði staðið myndarlega að fomleifa-
rannsóknum á síðasta ári og hefði
það víkkað mjög starfssvið Árbæjar-
safns. Því vildu þær fagna. í sumar
sögðu þær ráðgerða sýningu í Ár-
bæjarsafni á helstu munum sem
hefðu komið í ljós við uppgröftinn í
Viðey. H.V.
Grunnmynd af mannvirki 10 þar
sem sjá má hlaðna langvegginn
eftir endilöngu sem líklega er
suðurveggur klausturrúsar.
Norðan veggjarins er tilheyrandi
gólflag svo greinilega sést að
ekki er einu sinni komið inn á
mitt gólfið. Örin sýnir hvar
vaxtöflurnar fundust. (Vinnublað
úr skýrslunni.)
Teikning/Margrét Hallgrimsd. é