Morgunblaðið - 18.05.1988, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 18. MAÍ 1988
~\
HtoW Útgefandi miÞInfetfe Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aðstoðarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, ÁgústlngiJónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Askriftargjald 700 kr. á mánuði innanlands. [ lausasölu 60 kr. eintakið.
Samið
í stj órnarráðinu
Gengisfelling ber ekki
árangur án hliðarráð-
stafana. Hversu oft hefur ekki
verið rætt um þessa stað-
reynd? Hversu oft hefur ekki
líka verið deilt um þessar ráð-
stafanir? Ef marka má um-
mæli ráðherra, er óvenjulega
erfítt að þessu sinni að ná
samkomulagi um hliðarráð-
stafanir og eru þeir misjafn-
lega ánægðir með framvindu
mála eða bjartsýnir á fram-
haldið.
Gangur málsins er kunnur:
mikil ásókn í gjaldeyri á
þriðjudag og miðvikudag olli
því að ákveðið var að opna
ekki gjaldeyrisdeildir að nýju,
fyrr en nýtt gengi hefði verið
skráð. Settust ráðherrar strax
á rökstóla á fímmtudag og
síðan bar það við á föstudag,
að Þorsteinn Pálsson, forsæt-
isráðherra, skýrði frá því að
hann frestaði för til Wash-
ington á fund Ronalds Reag-
ans og fleiri bandarískra ráða-
manna. Þá strax mátti geta
sér til um, að erfíðlega gengi
hjá ríkisstjóminni að ná sam-
an um það, sem fylgja skyldi
gengisfellingunni. Enda kom
það á daginn undir kvöld á
sunnudag, þegar skýrt var frá
því að gengið hefði verið fellt
um 10% en ákvörðun um hlið-
arráðstafanir frestað og yrði
hún tekin fyrir lok þessa mán-
aðar.
Þorsteinn Pálsson, forsæt-
isráðherra, fer ekki í launkofa
með þá skoðun, að gengis-
brejdingunni hefðu þurft að
fylgja brýnar stuðningsað-
gerðir, eins og hann kemst
að orði í Morgunblaðinu í
gær. Lagði hann á föstudags-
kvöld fram tillögur um þessar
aðgerðir. Vildi hann að svo-
kölluð rauð strik yrðu afnum-
in úr samningum, en þau
tengja laun við þróun verð-
lags, kaupmáttur lægstu
launa yrði tryggður með sér-
stökum aðgerðum og lífeyris-
þegum yrði bætt kaupmáttar-
skerðingin, sem gengisfelling
hefur óhjákvæmilega í för
með sér. Þá vildi hann að sam-
þykkt yrði tillaga Seðlabanka
um hækkun á bindiskyldu
bankanna og hann var tilbú-
inn til að semja við ávöxtunar-
sjóðina um að þeir ykju kaup
á ríkisskuldabréfum. Jafn-
framt yrði aðhald hert í ríkis-
rekstri. Segir Þorsteinn, að
hann hafí viljað takmarka
umræður við það sem augljós-
Iega var hægt að gera og ná
samstöðu um. Á hinn bóginn
bendir hann á þá staðreynd,
að ráðherrar Framsóknar-
flokks og Alþýðuflokks hafi
lagt fram miklu viðameiri til-
lögur og raunar kallar forsæt-
isráðherra þær „kosninga-
plögg“.
Við þessar aðstæður var
niðurstaða ríkisstjórnarinnar
sú að fresta hliðarráðstöfun-
um en fella gengið. Var jafn-
framt ákveðið að ganga til
viðræðna við aðila vinnumark-
aðarins undir forystu forsæt-
isráðherra um þessar ráðstaf-
anir. Af ummælum Jóns Bald-
vins Hannibalssonar, for-
manns Alþýðuflokksins, má
ráða, að hann sé vel sáttur
við þessa málsmeðferð og seg-
ir hann raunar í Morgunblaðs-
viðtali að viðræður við aðila
vinnumarkaðarins hafi verið
ákveðnar að frumkvæði Al-
þýðuflokksins. Steingrímur
Hermannsson, formaður
Framsóknarflokksins, harmar
það hins vegar, að ríkisstjórn-
in skuli ekki hafa tekið
ákvarðanir um hliðarráðstaf-
animar strax og telur stjóm-
ina hafa veikst af þessum sök-
um og nái hún ekki niðurstöðu
fyrir 1. júní „sé komið í mikið
óefni“ eins og eftir honum er
haft í Morgunblaðinu í gær.
Hitt er jafnframt ljóst, að for-
sætisráðherra telur, að fram-
sóknarmenn hafi átt drýgstan
þátt í því að ekki náðist sam-
komulag yfir helgina sérstak-
lega með tillögum um afnám
vístölubindingar á lánum, sem
hefðu orðið mjög dýrkeyptar.
Viðræður ráðherra við aðila
vinnumarkaðarins eru hafnar.
Fulltrúar launþega telja of
nærri sér gengið og talsmenn
útgerðar og fískvinnslu telja
gengisfellinguna knappa. Um
lyktir þessara viðræðna skal
engu spáð. Þær bera þó engan
árangur nema samið sé milli
ráðherra innan dyra í stjóm-
arráðinu um samstiga stefnu
allra stjómarflokkanna.
Mesta eftirvæntingin verður í
kringum þær samningavið-
ræður á næstu dögum.
Landbúnaður o
Fyrri grein
eftirÞorvald
Gylfason
I. Tveir angar
áeinummeiði
List og landbúnaður eiga margt
sameiginlegt. Um það mætti reynd-
ar hafa langt mál, en það verður
að bíða. Hér langar mig að vekja
athygli á því einu, að mikill og þrá-
látur efnahagsvandi í landbúnaði
og listum úti um allan heim á sér
áþekkar skýringar. Brýn þörf leik-
húsa og bændabýla fyrir varanlega
fjárhagsaðstoð ríkisins er í raun og
veru af svipuðum toga, þótt undar-
legt megi virðast. Eilíf efnahags-
vandræði í listum og landbúnaði eru
tveir angar á einum meiði, sem á
rót sína að rekja til sambandsins
milli framboðs og eftirspumar.
Efnahagsvandi landbúnaðarins
stafar að langmestu leyti af því,
að framleiðslutækni í landbúnaði
fleygir fram ekki síður en í öðrum
atvinnugreinum, sem betur fer,
meðan eftirspum hvers manns eftir
mat stendur nokkum veginn í stað
gegnum tíðina. Því em líffræðileg
takmörk sett, hversu mikið við get-
um í okkur látið. Framboð land-
búnaðarafurða vex því jafnt og
þétt, þótt eftirspum á mann hagg-
ist varla. Offramboð landbúnaðar-
afurða lækkar búvömverð. Við
þetta lækka tekjur bænda að öðm
jöfnu, því að verðlækkun hefur
venjulega lítil eða jafnvel engin ör-
vandi áhrif á heildareftirspum eftir
landbúnaðarafurðum. Þess vegna
þarf sífellt færri bændur til að anna
eftirspum mannfjöldans eftir mat.
Þetta er kjami landbúnaðarvandans
um allan heim.
II. Fjögurra manna verk
Líku máli gegnir um listir. Vand-
inn hér er sá, að „framleiðslutækn-
in.“ í tónlistarsölum, leikhúsum og
vinnustofum málara og mynd-
höggvara stendur í stað, þótt tíminn
líði. Það er og verður fjögurra
manna verk að leika strengjakvart-
ett og hefur alltaf verið. Það þart
að minnsta kosti 20 leikara til að
flytja Hamlet eða Skugga-Svéin í
nútímaleikhúsi, alveg eins og á dög-
um Shakespeares og séra Matt-
híasar. Og það tekur nokkum veg-
inn sama tíma nú sem fyrr að
höggva mannsmynd í stein eða
mála landslag (nema kannski í viss-
um greinum nútímamyndlistar, en
látum það vera).
Þess vegna verða listviðburðir
og listaverk sífellt dýrari í saman-
„Mikill og þrálátur
efnahag'svandi íland-
búnaði og listum úti um
allan heim á sér áþekk-
ar skýringar. Brýn þörf
leikhúsa og bændabýla
fyrir varanlega fjár-
hagsaðstoð ríkisins er í
raun og veru af svipuð-
um toga, þótt undarlegt
megi virðast. Eilíf efna-
hagsvandræði í listum
og landbúnaði eru tveir
angar á einum meiði“.
burði við afurðir annarra atvinnu-
greina, þar sem tækniframfarir
draga smám saman úr framleiðslu-
kostnaði með tímanum. Þessi hlut-
fallshækkun framleiðslukostnaðar í
listum og meðfylgjandi verðhækkun
listrænnar framleiðslu draga yfir-
leitt verulega úr eftirspum eftir list
að öðru jöfnu. Eftirspum almenn-
ings eftir tónleikum, leiksýningum
og listaverkum eykst að vísu yfir-
leitt smám saman, eftir því sem
tekjur hækka og tómstundum fjölg-
I Jppgreftrinum norðan
arstofu haldið áfram í
Aldagamall ösku-
haugur uppgötvaður
FORNLEIFAFRÆÐINGAR í Við-
ey hafa uppgötvað haug skammt
austan við Viðeyjarstofu sem
hugsanlega er myndaður af
mann vistarleif um tíu alda. í
haugnum finnast beingarðar,
dýraleifar, skeljar og brot úr
áhöldum sem gefa vísbendingu
um lifnaðarhætti ábúenda í eynni
frá því að byggð hófst. Ofarlega
í haugnum voru grafnar fram
rústir og innan þeirra tvö eld-
stæði. Þessar leifar verða ekki
varðveittar því ætlunin er að
byggja spennistöð inn í hólinn.
Uppgröfturinn frá því í fyrra er
nú horfinn undir jarðhýsi sem
þjónar fyrirhuguðum veitinga-
rekstri í Viðeyjarstofu.
Að sögn Margrétar Hallgríms-
dóttur fomleifafræðings sem stjóm-
ar uppgreftrinum í Viðey starfar
um tugur manna að verkefninu í
sumar. í hópnum verða fomleifa-
fræðingar frá íslandi, Danmörku
Bretlandi og Svíþjóð auk beinasér-
fræðinga frá Svíþjóð og Finnlandi.
Borgaryfirvöld veittu nýlega 2,5
milljóna króna styrk til Árbæjar-
safns til þess að halda fornleifarann-
sóknunum áfram og kemur féð í
góðar þarfir að hennar sögn. Haldið
verður áfram við að grafa úr jörðu
rústiraar sem komu í ljós í fyrra
og einnig gerðir tilraunaskurðir á
athygli verðum stöðum á eynni.
„Flestir hafa verið þeirrar skoð-
unar að klaustur væri annarstaðar
á eynni en að baki Viðeyjarstofu.
Það eru hinsvegar fleiri og fleiri
atriði sem renna stoðum undir þá
kenningu að veggundirstöðumar
sem við grófum fram í fyrra séu í
úr miðaldaklaustri. Við bíðum þess
nú að vinnuvélar hverfí af svæðinu
norðan Viðeyjarstofu svo að við
getum hafist aftur handa við upp-
gröftinn og stækkað rannsóknar-
svæðið," sagði Margrét.
í vetur hefur verið unnið að flokk-
un og rannsókn á þeim hlutum sem
grafnir voru upp síðastliðið sumar.
Á fjórða hundrað muna hafa verið
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Fyrír tilviljun kom í ljós að bæj-
arhóllinn við Viðeyjarstofu var
öskuhaugur, sennilega myndað-
ur af úrkasti úr eldstæðum og
rusli ábúenda í gegnum aldirnar.
Þessi mikli haugur hefur verið
grafinn fram og finna fornleifa-
fræðingarnir gnægð þeirra upp-
lýsinga sem þeir eru hvað sólgn-
astir í, brot úr áhöldum, sót og
ösku af viði, mó eða kolum, skelj-
ar, dýrabein, matarleifar og
margt fleira. Veggurinn efst á
myndinni eru leifar einhverskon-
ar kofa og innan veggjanna fund-
ust tvö eldstæði og hörpuskel
sem líkast til hefur veríð notuð
til beitu. Margrét Hallgrímsdótt-
ir stendur í uppgreftrínum og
kannar öskuiögin.