Morgunblaðið - 29.06.1988, Síða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 29. JÚNÍ 1988

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúarritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
ÁrniJörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
ÁgústlngiJónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 700 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 60 kr. eintakið.
Hvalveiðar
og umhverfisvernd
Olympíuleikarnir í eðl-
isfræði settir í 19. sinn
Frakkar hætta við þátttöku vegna tungumáladeilna
Bad Ischl, Austurriki. Frá Hans Kr. Guðmundssyni, fréttamanni Morgunbladsins.
Isíðustu viku náðist samkomu-
lag milli ríkisstjórna íslands
og Bandaríkjanna um hvalveiðar
í vísindaskyni. Var þar komist
að þeirri niðurstöðu, að
bandarísk sfjómvöld myndu láta
það óátalið, að veiddir yrðu 78
hvalir í ár við íslandsstrendur í
stað 100 eins og ætlunin var.
Ber að fagna því, að Halldóri
Ásgrímssyni, sjávarútvegsráð-
herra, skuli með þessum hætti
hafa tekist að koma í veg fyrir,
að viðskiptaráðuneyti Banda-
ríkjanna teldi sér skylt lögum
samkvæmt að kæra hvalveiðar
íslendinga til Bandaríkjaforseta
með ósk um að hann setti á okk-
ur viðskiptaþvinganir til vemdar
hvölum. Frá því sjávarútvegsráð-
herra hóf á árinu 1986 að ræða
við Bandaríkjamenn um vísinda-
veiðar á hvölum við ísland hefur
þeim veiðidýrum fækkað stig af
stigi, sem samkomulag verður
um milli þjóðanna í slíkum við-
ræðum. Samkvæmt upphaflegri
áætlun Hafrannsóknastofnunar
um átak í hvalarannsóknum árin
1986 til 1989 var ráðgert að
veiða 80 langreyðar á ári, 40
sandreyðar árlega og 80 hrefn-
ur. Samkvæmt þeirri niðurstöðu
sem náðist í síðustu viku er ætl-
unin að veiða 68 langreyðar í ár
og 10 sandreyðar. Þessar tölur
em nær því að umhverfisvemd-
armenn og stjómvöld geti trúað
því að í raun sé um að ræða
veiðar í vísindaskyni en ekki sölu-
hagsmuni.
Þær tölur sem hér hafa verið
nefndar sýna best hver þróunin
hefur verið í þessu máli í sam-
skiptum íslenskra og bandarískra
stjómvalda. En hvað sem henni
líður er ljóst, að endanlegar lykt-
ir málsins fást ekki í viðræðum
íslenskra og bandarískra ráða-
manna, þótt þær séu því miður
taldar nauðsynlegar vegna
bandarískra laga. í hvalamálinu
stöndum við Islendingar and-
spænis öflugri hreyfmgu um-
hverfisvemdarmanna, sem á
mikinn hljómgrunn víða um lönd.
Þeir sem veita umhverfíssinnum
stuðning gera það á mimsunandi
forsendum hver á sínum stað.
Til dæmis teljum við Islendingar
okkur eiga margt sameiginlegt
með Grænfriðungum, þegar
kemur að því að beijast fyrir því
að Norður-Atlantshafí verði ekki
breytt í kjamorkusorphaug.
Annars staðar þar sem almenn-
ingur hefur ekki skilning á nauð-
syn þess að auðæfí sjávar séu
nýtt með sama hætti og gróður
jarðar, líta margir á hvali sem
tákn fyrir þau dýr, sem miskunn-
arlausar veiðiþjóðir séu að út-
rýma. í huga þessa fólks fær
ísland á sig svartan stimpil og
fslendingar á sig vont orð sem
fjandmenn vemdunarsjónarmiða
vegna hvalveiða í vísindaskyni.
Það hefur engin áhrif á allt þetta
fólk, þótt okkur takist að semja
við Bandaríkjastjóm og losa okk-
ur undan hættu á kæru til
Bandaríkjaforseta.
Vísindaveiðar á hvölum skipta
ekki meginmáli fyrir okkur ís-
lendinga eða aðrar þjóðir, heldur
hitt að um það náist samkomulag
milli veiðiþjóða og vemdunar-
sinna að réttmætt og siðlegt sé
að nýta hvali eins og önnur sjáv-
ardýr. Selavöðumar við Noreg
minna okkur illilega á, hvað ger-
ist, ef lífkeðjan í hafínu raskast.
Það getur leitt til vítahrings í
orðsins fyllstu merkingu. Ef
vísindaveiðamar og framganga
okkar í hvalamálinu að öðru leyti
getur með einu eða öðru móti
spillt fyrir því að framtíðarsam-
komulag náist um hæfílega nýt-
ingu á hvalastofnum hér við land
eða annars staðar kann miklum
hagsmunum að vera stefnt í
voða.
Grænfriðungar víða um lönd
hafa á undanfömum mánuðum
gripið til ýmissa úrræða til að
vekja athygli á hvalveiðum okk-
ar. í London settu þeir upp aug-
lýsingu á áberandi stað með
óhróðri gegn okkur sem fiskselj-
endum. I Lúxemborg hafa þeir
hengt upp veggspjöld gegn Flug-
leiðum og blásið upp hval á þaki
flugstöðvarinnar. I Þýskalandi
reyndu þeir að hindra að Ögri
gæti lagst að bryggju. í Banda-
rílqunum ruddust þeir um borð
í Jökulfell. I Finnlandi hlekkjuðu
þeir sig við gáma með hvalkjöti.
Þá hafa þeir heijað á fyrirtæki
sem kaupa íslenskan fisk og
dæmi eru um, að þeim hafí tek-
ist að fá þau til að hætta viðskipt-
um við íslendinga. Þessar að-
gerðir eru staðreynd, hvort sem
okkur líkar þær betur eða verr.
Þær gætu fyrr en varir haft önn-
ur og meiri áhrif heldur en
vangaveltur innan bandaríska
stjómkerfísins um það, hvort
kæra eigi hvalveiðar í vísinda-
skyni til Bandaríkjaforseta.
Hvalamálið er þannig vaxið, að
meira þarf til en samkomulag
við Bandarílgastjóm til að það
leysist, þótt alls ekki skuli gert
lítið úr því. Margar þjóðir sem
við eigum almennt vinsamleg
samskipti við styðja okkur alls
ekki í þessu máli og má þá af
mörgum nefna Finna og Þjóð-
veija, sem sýnt hafa það í verki,
og jafnt Ástrala sem Svía.
19. OLYMPÍULEIKARNIR voru
settir við hátíðlega athöfn í Bad
Ischl í Austurríki föstudaginn 24.
júní. 135 ungmenni hlustuðu á
þjóðlega tónlist og fjallað var i
hátíðarræðu um jöfra Austurrík-
is í eðlisfræði, þá Kepler, Doppl-
er, Mach, Bolzmann og Schrödin-
ger. Olympíuleikamir eru nú
fjölmennari en nokkru sinni fyrr.
Samtals keppa nú 27 þjóðir á
leikunum og þijár þjóðir senda
áheymarfulltrúa til að kynnast að-
stæðum og taka síðan þátt á næsta
ári. Þessar þjóðir eru íranar, Spán-
veijar og Danir, en þeir eru eina
Norðulandaþjóðin sem enn hefur
ekki tekið þátt í þessum leikum.
Það vakti athygli þegar tilkynnt var
að Frakkar hefðu hafnað boðinu á
þeim forsendum að franska væri
ekki opinbert mál í keppninni. En
þá stöðu hafa aðeins enska og rúss-
neska á leikunum. Það vekur einnig
athygli hve margar stúlkur taka
þátt í keppninni. Þær eru sjö talsins
og eru Islendingar þar í fararbroddi
ásamt Kuvætmönnum með tvo
kvenliðsmenn hvor þjóð. En Bretar,
Belgar og Tékkar eiga eina stúlku
í hveiju liði.
Aðbúnaður keppenda er góður.
„Við höfðum ekki búist við svona
lúxus," sögðu íslensku keppendum-
ir þegar þeir sáu íbúðina á skóla-
heimavistinni sem þeim var ætluð.
íslendingarnir
standa i ströngn
Að lokinni hátíðlegri opnun að
kvöldi síðastliðins föstudags, kom
alþjóðaráðið saman, en það er skip-
að tveimur fararstjórum frá hverrri
þjóð. Tilgangurinn var að ganga frá
verkefnunum sem keppendumir
áttu að Ieysa daginn eftir, í fræði-
lega hluta keppninnar. Austurríska
undirbúningsnefndin" hafði valið
dæmi þar sem mikil áhersla var
lögð á nútíma eðlisfræði. Ekki vom
þó allir sammála um ágæti þessara
dæma og urðu óvenjulega miklar
og harðar umræður meðal farar-
stjóranna.
Eitt dæmanna fjallaði um orku-
jafnvægi í eingildri jón sem endur-
heimtir rafeind og óvissulögmál
Heiselbergs gegndi lykilhlutverki.
Þetta jaðraði við skammtafræði og
tilheyrði að flestra dómi ekki venju-
legu menntaskólanámsefni. Endan-
legur dæmatexti var ekki tilbúinn
fyrr en komið var fram á miðja
nótt og var þá tekið til við þýðingar
fram undir morgun. Hin dæmin tvö
fjölluðu annars vegar um snúning
á jójó-rúllu og hins vegar um Doppl-
ers-hrif, þar sem jónir örvast í leis-
er-ljósi og örvunarbylgjulengdin
breytist með hraða í geislanum.
„Þetta var ekki eins slæmt og við
áttum von á,“ voru íslensku kepp-
endumir sammála um þegar þau
komu nokkuð ánægð út úr prófinu
ELDUR kom upp í íbúðarhúsi við
Kársnesbraut í Kópavogi að-
faranótt þriðjudagsins. Engin
slys urðu á mönnum en talsverð-
ar skemmdir urðu af völdum
reyks og hita.
Húsið er forskalað timburhús og
kom eldurinn upp í stofu á efri hæð
og sögðust þau hafa unnið talsvert
í tveimur verkefnunum þó fimmtu-
bekkingamir, Ásta Kristjana og
Agni, hefðu ekki séð neitt um svona
fyrirbæri fyrr en í þjálfunartíman-
um. „En við snertum ekki á þriðja
dæminu," sögðu þau.
Þegar þetta er skrifað sitja þau
með sveittan skalla yfir tveimur
verklegum þrautum sem fararstjór-
amir áttu aðra vökunótt yfir. Þessi
verkefni fíalla annars vegar um
mælingar á skautuðu ljósi og skoð-
un á tvíbroti ljóss í efni. Hins vegar
fengu þau verkefni þar sem mæla
átti gamaldags útvarpslampa í rafr-
ás og fínna losunarorku rafeinda í
lampaskautinu. Fararstjórarnir
voru almennt sammála um að þessi
verkefni væru vel úr garði gerð og
verður forvitnilegt að sjá hvemig
íslensku keppendunum tekst að
komast fram úr þeim. Þau hafa
hins vegar varla séð neitt þessu líkt
áður en eitthvað var þó fjallað um
þetta í þjálfunartímanum fyrir ferð-
ina.
hússins. Talið er fullvíst að kviknað
hafi í út frá vindlingaglóð í sófa
og logaði glatt þegar slökkvilið kom
á vettvang. Mikill reykur var í íbúð-
inni og þurfti hluti íbúanna að forða
sér út af svölum hússins. Greiðlega
gekk að ráða niðurlögum eldsins.
Ahrifamenn í atvinnulífi:
Kynntu sér þróun
EB til eins markaðar
HÓPUR manna úr íslensku at-
vinnulífi var i Brussel í síðustu
viku til að kynna sér umræður
innan Evrópubandalagsins (EB)
og viðhorf fulltrúa ýmissa ríkja
utan þess. Er það mat þeirra,
sem þátt tóku í ferðinni, að ís-
lendingar verði að fylgjast náið
með öllu því sem gerist innan
bandalagsins á næstu misserum
og árum og miðar að ná því
yfirlýsta markmiði, að banda-
lagssvæðið verði orðið að einum
markaði 320 milljón manna á
árinu 1992. Þá kom fram, að
Norðmenn og Austurríkismenn
vinna nú markvisst að þvi að
búa í haginn fyrir inngöngu í
bandalagið og brottför úr
EFTA, þar sem þjóðirnar eru
nú ásamt íslendingum, Svíum,
Finnum og Svisslendingum.
Ekki er búist við stækkun EB
fyrr en eftir 1992.
För íslendinganna til Brussel að
þessu sinni má að verulegu leyti
rekja til heimsóknar Cockfíelds
lávarðar hingað til lands á síðasta
ári. Hann á sæti í framkvæmda-
stjóm EB og fer með innri mark-
aðsmál og var hér á vegum lands-
nefndar Alþjóðaverslunarráðsins
og flutti erindi um þróun innri
markaðarins. í erindum þeim sem
flutt vom í höfuðstöðvum EB í
Brussel kom skýrt fram, að ekki
yrði til baka snúið á þeirri leið,
sem mörkuð var á árunum 1983
til 1984 um innri markaðinn. Það
voru evrópsk stórfyrirtæki og at-
vinnurekendur, sem þá tóku hönd-
um saman og þrýstu á um það,
að stefnt yrði að einu markaðs-
svæði í Evrópu, að öðrum kosti
gætu Evrópubúar ekki staðist
samkeppni við Bandaríkjamenn og
Japani.
Islendingar hafa jafnan mót-
mælt fiskveiðistefnu Evrópu-
bandalagsins, bæði þeim þætti
hennar sem gerir ráð fyrir því, að
fískimið séu sameiginleg eign
bandalagsþjóða og einnig hinu að
það kunni að leiða til markaðs-
hindrana fyrir sjávarafurðir, ef ríki
sem ráða yfír fiskimiðum heimili
ekki skipum frá EB-ríkjum ein-
hveijar veiðar í lögsögu sinni.
Voru þessi sjónarmið bandalagsins
áréttuð af talsmönnum EB en jafn-
framt látinn í ljós vilji til að ræða
allar hliðar þessara mála við ís-
lendinga. í máli Norðmanna kom
fram, að fískveiðisamskipti þeirra
við EB séu eins og best verði á
kosið og meðal forvígismanna í
norskum sjávarútvegi gerist æ
fleiri talsmenn aðildar að banda-
laginu öfugt við það sem var í
þjóðaratkvæðagreiðslunni 1972,
þegar aðild Noregs var hafnað.
Er það ekki síst vegna eldisfísks-
ins sem Norðmenn vilja öruggan
aðgang að mörkuðum EB en einn-
ig vegna annarra sjávarafurða auk
þess sem þeir hafa þegar samið
við bandalagið um gagnkvæm
fiskveiðiréttindi.
Til þess að EB verði eitt mark-
aðssvæði er talið nauðsynlegt að
framkvæma 300 fyrirmæli um
samræmingu og stöðlun á næstu
árum. Þessi fyrirmæli eiga að hafa
laga- og reglugerðargildi í banda-
lagsríkjunum og verða þeir, sem
stunda viðskipti við bandalagið i
flestum tilvikum einnig að laga sig
að þeim. Eru uppi hugmyndir um
það meðal forystumanna í íslensku
atvinnulífí að þeir taki með einum
eða öðrum hætti höndum saman
í því skyni, að fylgst verði með
því eins náið og kostur er í hveiju
þessi einstöku fyrirmæli verða
fólgin og hvað ríki utan EB þurfi
að gera til að þau hindri ekki eðli-
leg viðskipti.
Eldur í íbúðarhúsi:
Vindlingaglóð í
sófa upptök eldsins