Morgunblaðið - 13.07.1988, Page 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 13. JÚLÍ 1988
Nú liggur fyrir að jafna
orkukostnaðinn til fulls
eftir Halldór Blöndal
Það voru mikil og góð tíðindi
þegar það spurðist, að samkomu-
lag hefði tekist við erlend stórfyrir-
tæki um að gera hagkvæmnisat-
hugun á rekstri nýs álvers við
Straumsvík. Við höfum lagt of
mikið úármagn í virkjunarrann-
sóknir og framkvæmdir sem ekki
skilar sér til baka nema hér rísi
nýr orkufrekur iðnaður. Og eins
og orkuverð og erlend skuldastaða
okkar er nú, er ekki annað verj-
andi en að taka hagkvæmasta
kostinn sem er stækkun álversins
við Straumsvík eða bygging nýs á
þeim sama stað.
Það er eftirtektarvert að sömu
úrtöluraddimar eru famar að heyr-
ast nú og þegar samið var um ál-
verið fyrir nær aldaríjórðungi.
Talað er um, að svo mikið fjár-
magn og mannafla þurfi til að ráð-
ast í hvort tveggja í senn virkjunar-
framkvæmdir og byggingu nýs ál-
vers að efnahagskerfíð fari úr
böndunum og þar fram eftir götun-
um. Er um þessa umræðu eins og
aðrar upp á síðkastið að sérfræð-
ingamir em jafnmargir og þeir
sem spurðir eru en blaðamenn
náskir á að tína þá úr sem fljótir
era að átta sig á neikvæðu hliðinni.
Sannleikurinn er auðvitað sá,
að gjaldeyrisöflun okkar Islend-
inga er of einhæf og ekki nægileg
til þess að við getum haldið uppi
þeim lífskjöram sem við sættum
okkur við. Við búum við viðskipta-
halla sem auðvitað er hægt að
draga úr með því að við eyðum
minna, sem seint ætlar að nást
samstaða um. En það er líka önn-
ur leið til, sem sé að afla meiri
gjaldeyristekna og það geram við
um leið og samið hefur verið um
nýtt álver við Straumsvík.
Nýja álverinu fylgja margvísleg
umsvif sem skapa tekjur í kringum
sig. Hugsunin er sú að orkusölu-
samningurinn nái til þess kostnað-
ar, sem orkuöflunin hefur í för
með sér. En það er aðeins lítill
hluti af öllum þeim gjaldeyristekj-
um, sem við fáum af byggingu og
rekstri álversins. Ég sá það í Dag-
blaðinu-Vísi sl. laugardag að bæj-
arstjórann í Hafnarfírði er þegar
farið að klæja.
Þegar álverið við Straumsvík
var byggt vora allir sammála um
að landsbyggðin ætti að njóta þess
að sínum hluta með því að skatt-
tekjumar vora látnar renna í At-
vinnujöfnunarsjóð, sem þá var
stofnaður. Sú sama hugsun á við
núna og þvl fremur sem við sjáum
nú ýmis merki þess að straumurinn
frá landsbyggðinni til höfuðborg-
arsvæðisins sé að þyngjast.
Það er auðvitað álitamál hvemig
best verður að því unnið að treysta
stöðu landsbyggðarinnar. Með At-
vinnujöfnunarsjóði var einhliða
áhersla lögð á atvinnuppbygging-
una eins og eðlilegt var á þeim
tíma. Síðan hefur Grettistaki verið
lyft í samgöngumálum og hefur
þó hlutur hafnanna legið eftir.
Þegar á heildina er litið blasir sú
staðreynd við, að ýmsir rekstrarlið-
ir heimila og fyrirtækja úti á lands-
byggðinni vega þyngra en í höfuð-
Halldór Blöndal
„Ég tel því óhjákvæmi-
legt að sú ákvörðun
verði tekin samtímis því
sem samið verður um
nýtt álver við
Straumsvík að orku-
verð á landinu verði
jafnað til fulls um leið
og unnið er að því að
draga úr aðstöðumun-
inum að öðru leyti.“
borginni og munar þar e.t.v. mest
um orkuverðið. Ég tel því óhjá-
kvæmilegt að sú ákvörðun verði
tekin samtímis því sem samið verð-
ur um nýtt álver við Straumsvík
að orkuverð á landinu verði jafnað
til fulls um leið og unnið er að því
að draga úr aðstöðumuninum að
öðra leyti. Þau rök halda ekki til
eilífðamóns að landsins gæðum
eigi að vera misskipt og út í hött
að segja t.d. að íbúar þeirra sveit-
arfélaga, sem best liggja við heit-
um lindum, hafi lagt meira á sig
en aðrir til að fá hitaveitu. Hið
sama á auðvitað við um raforku-
verðið. Við verðum að horfast í
augu við að dreifíkerfi raforkunnar
er óhemju dýrt og undir því verðum
við öll að standa ef við viljum að
landið sé byggt.
Of mikið hefur borið á því und-
anfarið að einstakir menn reyni
að stækka sig með því að etja sam-
an íbúum landsbyggðar og höfuð-
borgar á víxl. Þá vill gleymast að
hagsmunimir era þeir sömu. Höf-
uðborgin ein og út af fyrir sig fær
ekki staðist fremur en landsbyggð-
in án sinnar höfuðborgar. En ef
metast á um hvaðeina og hver vill
neyta þess sem á nefínu stendur
fær það fljótt skjótan og illan endi
og verður engum til farsældar.
Höfundur er alþingismaður Sjálf-
stæðisflokks fyrir Norðurlands-
kjördæmi eystra.
Útfiutningur á ferskum fiski;
Reglumar óljósar og sett-
ar til bjargar skussunum
fsafirði.
Mikil umræða hefur veríð
vestra um nýsettar reglur ut-
anríkisráðuneytisins um út-
flutning á ferskum fiski í gám-
um í júlí, ágúst og september.
Mönnum finnst yfirieitt að sér
þrengt og lítill gaumur geflnn
þeirri vinnu sem lögð hefur ver-
ið í markaðssetningu síðustu
misserin. Viðmælendur Morgun-
blaðsins töldu flestir að reglurn-
ar væru allt of þröngar og helst
settar til að bjarga skussunum,
sem í blindni mokuðu út fiski í
gámum án nokkurrar þekkingar
á lögmálum markaðsins. Enginn
þeirra sem talað var við taldi
sig hafa orðið fyrir alvarlegum
skakkaföllum af þessum út-
flutningi. Þá kom í ijós að flest-
ir fylgjast daglega með mark-
aðshorfum og samsetningu afla
úr skipi og flytja síðan fiskteg-
undir á milli vinnslustiga sam-
kvæmt nýjustu upplýsingum.
Hér fara á eftir viðtöl við þijá
Vestfirðinga sem allir hafa
mikia reynslu af samhæfingu
veiða og vinnslu.
Fjölmiðla- og
tölvuleikur
— segir Ásgeir
Guðbjartsson
skipstjóri
„Ég vil nú helst ekkert við fjöl
miðla tala,“ sagði Ásgeir Guð-
bjartsson, skipstjóri á skuttogaran-
um Guðbjörgu frá ísafirði, þegar
Morgunblaðið náði taii af honum
skömmu áður en hann hélt til
veiða. Ásgeirereinn kunnasti afla-
skipstjóri landsins og annar aða-
leigandi Hrannar hf. sem gerir út
Guðbjörgina, en félagið er auk
þess einn af stærstu eigendum ís-
húsfélags ísfírðinga.
„Þessi umræða er orðin einhvers
konar Qölmiðla- og tölvuleikur, þar
sem einhveijir skrifstofumenn í
Reykjavík rýna í tölvur og þykjast
sjá hvemig aflabrögð á ísland-
smiðum verða um næstu framtíð.
Fjölmiðlamir blása svo vitleysuna
upp og útkoman er einn allsheijar
vanskapnaður sem enginn botnar
segja útgerðar menn á Vestfjörðum
Ásgeir Guðbjartsson, skip-
stjórí, á ísafirði.
Halldór Jónsson, skrifstofu-
stjórí hjá Frosta hf., Súðavík.
Morgunblaðið/Úlfar Agústsson
Einar K. Guðfinnsson, útgerð-
arstjórí, Bolungarvik.
í,“ sagði hann. „Við íslendingar
höfum verið að flytja út undanfar-
in ár, allt frá örfáum tonnum upp
í tvö þúsund og sex hunduð tonn
af ferskum físki á viku. Og nú
eiga menn bara að gera áætlanir
11 vikur fram í tímann um út-
flutning á 600 tonnum af þorski
og ýsu reglulega I hverri viku.
Við höfum flutt út um helming
aflans úr hverri veiðiferð undan-
farin ár og þótt við höfum fengið
lélega sölu á einum og einum gámi
þá hefur heildarsöluverð einstakra
sjóferða aldrei orðið lægra en feng-
ist hefði fyrir aflann innanlands.
Við komum með Guðbjörgina
úr lengingu frá Þýskalandi 20.
maí í vor. Síðan höfum við veitt
þrettán hundruð lestir, mest megn-
is grálúðu, sem við höfum verið
að flytja út í gámum og fengið
gott verð fyrir. I júní í fyrra feng-
um við um sex hundruð tonn, svo
til eingöngu þorsk. Hvemig á að
fella þennan kvóta þeirra að siíkum
sveiflum?
Við höfum stefnt að hámarks-
nýtingu aflans og beitt saman
frystihúsi okkar og útflutningi.
Okkur hefur gengið það vel að ég
held að engir, síst af öllu einhveij-
ir flibbamenn í Reykjavík, kunni
þetta betur en við.
Auðvitað þarf einhveija skyn-
samlega stjómun, en svona rugl
er tóm della. Við fylgjumst vel
með markaðshorfum og ef útlitið
er slæmt þá drögum við að sjálf-
sögðu úr gámasölunni, til að
tryggja eigin hag.“
Meira vildi Ásgeir ekki um mál-
ið segja, enda hafði hann frétt að
þorskurinn sem þeir hafa verið að
bíða eftir að gengi á Vestfjarða-
miðin síðan í júní væri farinn að
mokveiðast norður á Halanum.
— segir Halldór Jónsson
skrifstofustjóri
Halldór Jónsson er skrifstofu-
stjóri hjá Frosta hf. og Álftfírðingi
hf. í Súðavík, en þau fyrirtæki
reka stórt fiskiðjuver og gera út
tvo skuttogara auk minni báta.
Hann sagðist ekki skilja hvaðan
óskimar um þessi ríkisafskipti af
veiðum og vinnslu hefðu komið.
„Hefur áætlanabúskapur gengið
svo vel hjá öðrum þjóðum," spurði
hann, „að ástæða sé til að taka
hann upp á ísiandi við fiskveiðar?
Eru einhver skynsamleg rök fyrir
því að 600 tonna útflutningur á
þorski og ýsu á viku í 11 vikur sé
í einhveiju samræmi við þá flóknu
og viðkvæmu markaði, sem við
erum að bijóta okkur leið á?“
Halldór sagði það skoðun sína
að buddan væri alltaf besti leið-
sögumaðurinn. „Ef þeir sem budd-
una eiga eru ekki færir um að
gæta hennar, því skyldu þá ein-
hveijir skrifstofumenn í ráðuneyt-
um í Reykjavík vita betur? Okkur
er ætlað að sækja um útflutnings-
leyfí fyrir hveija viku frá 10. júlí
til 30. september nú þegar. Menn
sem setja slíkar reglur hljóta að
vera ótrúlega fávísir um sjávarút-
veg. Þó menn vilji ef til vill minnka
sóknina eitthvað bestu mánuði árs-
ins er engin vissa fyrir að það sem
á vantaði fengist á haustvertíð-
inni. Þannig var það í fyrra. Eftir
sumarið voru margir útgerðar-
menn orðnir uggandi um að þurfa
að láta skip sín liggja einhveijar
vikur vegna kvótaleysis. En vegna
gæfta og fiskleysis á haustvertí-
ðinni vantaði um 35 þúsund tonn
á að menn fylltu kvóta sína. Hver
borgar okkur skaðann ef við fáum
ekki að nota sumrin?
Við erum að læra ný vinnubrögð
í útflutningsverslun. Höft era ekki
Buddan besti
leiðsögu-
maðurinn
réttu aðferðimar til að við náum
settum markmiðum. Við erum nú-
orðið í daglegum telexsamböndum
við alla helstu ferskfískmarkaðina
og eram að byggja upp þekkingar-
og reynslubrann. Við þekkjum nú
orðið miklu betur markaðslögmálin
sem þarna ráða. Því minnkar sífellt
hættan á að við sendum físk á
lélegan markað," sagði Halldór.
Halldór Jónsson sagði að lokum,
að það mætti kannski auðveldlega
gera markaðsáætlanir til langs
tíma fyrir gosdrykki og tómata,
en slíkt ætti alls ekki við um físk.
Skömmtunin
veikir ekki
stöðu okkar
— segir Einar K.
Guðfinnsson
útgerðarstjóri
Einar K. Guðfínnsson, útgerð
arstjóri hjá Einari Guðfínnssyni
hf. í Bolungarvík, sagði að ekki
væri mögulegt að halda áfram með
sama hætti og verið hefur við út-
flutning á ferskum fiski. Fisk-
markaðir á meginlandinu og í Bret-
landi væru í mjög örri þróun. Því
væri eðlilegt að stjómvöld hefðu
þama hönd í bagga. Mikilvægast
væri þó við setningu reglna um
þessi mál að nýta þá miklu reynslu
sem margir útflytjendur byggju
nú þegar yfír. Hann sagði að reglu-
gerðin væri fuli óljós og því ylti
þama allt á framkvæmdinni. Mikil-
vægt væri að leyfa sveigjanleika
þannig að útgerðir gætu flutt
kvóta milli skipa svo hámarks arð-
semi næðist við veiðamar og út-
flutninginn. Hann sagðist þó óttast
að skömmtun á ákveðnum fískteg-
undum á ákveðna markaði gæti
valdið auknu framboði á öðram
tegundum og þannig sprengt
markaðinn á sama hátt og gerst
hefur. Slíkt hefði til dæmis gerst
með karfann á meginlandinu í vet-
ur. Hann sagði að mikilvægt væri
að taka á ferskfískútflutningnum
í heild sinni.
Einar taldi að skömmtunin
veikti ekki stöðu okkar á fískmörk-
uðunum. Þeir einu sem þar ættu
um sárt að binda væru fiskverk-
endumir á Humber-svæðinu, sem
nú færðust ört í aukana, vegna
ódýrs hráefnis frá íslandi. Hann
sagði að mjög erfítt væri að skipu-
leggja útflutninginn eftir svona
stífum reglum. Oft væri það ekki
fyrr en á mánudagsmorgnum sem
ákvörðun væri tekin umn hvaða
fískur færi í gámaskipið þann dag-
inn, eftir að hafa yfírfarið telex-
skeyti af helstu mörkuðunum þá
um morguninn. En þrátt fyrir það
taldi hann ákvörðun utanríkisráðu-
neytisins skynsamlega. _ Úifar