Morgunblaðið - 15.09.1988, Blaðsíða 48

48
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 15. SEPTEMBER 1988
Sjuk börn þurfa
eiraiig að leika sér
Rætt við Ivonny Lindquist
IVONNY LINDQUIST er heið-
ursdoktor í læknisfræði frá Há-
skólanum í Umeá í Norður-
Svíþjóð og heiðursfélagi margra
alþjóðlegra félaga, sem láta sig
varða sjúk börn. Hún er talin
brautryðjandi á sviði leikmeð-
ferðar sjúkra bama og kenning-
ar hennar og leiðbeiningar hafa
verið leiðandi í því starfi, að sögn
Öldu Halldórsdóttur, bamahjúk-
runarfræðings. Ivonny Lindquist
er nú stödd hér á landi í tengslum
við norræna ráðstefnu, sem ber
yfirskriftina „Siðfræði og
sjúkraþjónusta bama“. Ráðstefn-
an er haldin á vegum áhugafé-
lags um þarfir sjúkra barna,
„Nordisk förening för syke baras
behov“ (NOBAB), sem Lindquist
átti stóran þátt í að stofna. Að
sögn Öldu verður Ivonny Lind-
quist gerð að heiðursfélaga ís-
landsdeildar félagsins, Um-
hyggju, á ráðstefnunni. Ivonny
Lindquist var tekin tali og var
fyrst beðin um að segja frá kynn-
um sínum af leikmeðferð sjúkra
baraa.
Fyrstu kynnin af
leikmeðferð
, „Ég er lærður forskólakennari
og fluttist árið 1956 til Umeá í
Norður-Svíþjóð. Það var lítil bama-
deild á sjúkrahúsinu þar. Yfirlæknir
deildarinnar vildi fá forskólakenn-
ara til þess að koma og lesa fyrir
bömin á deildinni og bað mig um
að taka það að mér. Ég gerði það
og tók með mér bækur bamanna
minna og einhver leikföng.
Fyrsta bamið sem ég hitti var 5
ára gamall drengur sem þjáðist af
krabbameini. Hann hafði verið eitt
og hálft ár á sjúkrahúsinu og hafði
sjaldan fengið heimsóknir, þar sem
foreldrar hans bjuggu langt í burtu.
Þessi drengur var mjög þijóskur í
fyrstu heimsókn minni til hans.
Þegar ég spurði hann hvort ég
ætti að lesa fyrir hann var svarið
mjög ákveðið nei. Og sama svar
fékk ég þegar ég spurði hvort hann
vildi lita. Eg vissi ekki hvemig ég
ætti að bregðast við, en datt í hug
að ná í snjó fyrir utan stofuna. Ég
náði í handfylli og lét hann hafa
sem hafði jákvæð áhrif. Þá sá ég
að þessar venjulegu aðferðir dygðu
ekki til þess að lífga upp á líf sjúkra
bama. Eg tók því á það ráð að leyfa
honum að ráða ferðinni. Láta hann
spyija mig en ekki öfugt. Hann
spurði mig mjög ákveðinna spum-
inga um mig og líf mitt - Áttu
mann? Kanntu að keyra?- og svo
framvegis."
Þarf að vinna út frá
f orsendum barnsins
„Mér skildist á þessu að það þarf
að vinna með sérhvert bam út frá
eigin forsendum. Stundum þurfa
þau að komast í snertingu við nátt-
úruna án þess að geta farið út. Þá
þarf einfaldlega að flytja náttúruna
inn til þeirra, svo dæmi sé tekið.
Á sjúkrahúsinu var farið með
bömin eins og lítið fullorðið fólk,
enda hafði starfsfólkið enga sér-
þekkingu á þörfum bama sem eiga
við veikindi að stríða. Ég barðist
fyrir því að fá eigið athvarf til þess
að vinna með bömin og fékk það.
Þar gátu þau komið og leikið sér,
án þess að þurfa að halda aftur af
sér. Engir fullorðnir til að tmfla
og ákveðið svæði með leikföngum,
þar sem þau gátu fengið útrás fyr-
ir leikjaþörf sína. Bömin hafa líka
gagn og gaman af því að skipta
um_ umhverfi.
Ég var hvött til þess að skrifa
bók um reynslu mína af þessu starfí
MorKunblaðið/Einar Falur
Ivonny Lindquist til vinstri ásamt Öldu Halldórsdóttur, barnahjúk-
runarfræðingi.
! ^ -
Einn þáttur leikmeðferðarinnar
leika sér með læknisáhöld.
með sjúkum bömum í Umeá og það
varð úr. Hún kom út 1971 og fékk
mikla umfjöllun í blöðum og tímarit-
um, útvarpi og sjónvarpi. Ég varð
afar undrandi að svo margt fólk
hefði áhuga á þessum málum. Nú
hefur bókin verið þýdd á sjö tungu-
mál og er víða notuð sem leiðbein-
ingarit um leikmeðferð."
Þverfaglegt starf
Hugmyndina að stofnun NOBAB
sagðist Lindquist hafa fengið í
Bandaríkjunum. Snemma á 8. ára-
tugnum hefðu verið stofnuð samtök
með svipuð markmið fyrir ensku-
mælandi lönd, „Association for the
Care of Children Health" (ACCH).
„Ég kynntist þessum samtökum og
það hafði mikil áhrif á mig hvemig
þau voru uppbyggð. Þetta voru
þverfagleg samtök auk þess sem
foreldrar tóku þátt í starfí þeirra.
UmQöllun á vettvangi þeirra var
þverfagleg, þar sem læknar, hjúk-
mnarfólk, næringarfræðingar, for-
eldrar og aðrir, sem komu nálægt
umönnum sjúkra bama, útskýrðu
fyrir hinum sinn þátt í meðferð-
inni. Þetta gerir meðferðina mark-
vissari og betur er svarað þörfum
sjúkra bama. Mér fannst að Norð-
urlöndin þyrftu að koma sér upp
sams konar samtökum. Á bamaári
Sameinuðu þjóðanna 1979 fékk ég
styrk til þess að efna til ráðstefnu
felst í þvi að leyfa böraum að
Norræn ráðstefna um
þarfir sjúkra barna
„SIÐFRÆÐI og sjúkraþjónusta
baraa" er yfirskrift norrænnar
ráðstefnu, sem stendur yfir á
Hótel Loftleiðum dagana 15-17
september. Það er áhugafélag
um þarfir sjúkra barna, „Nordisk
förening för syke baras behov“
(NOBAB), sem stendur að ráð-
stefnunni. íslandsdeild félagsins
ber heitið Umhyggja og hefur
starfað frá árinu 1979. Að sögn
Öldu Halldórsdóttur, barna-
hjúkrunarfræðings, er markmið
Umhyggju að vinna að bættum
aðbúnaði og aðstæðum sjúkra
barna innan sjúkrahúsa sem ut-
an. Félagsmenn eru bæði for-
eldrar og fagfólk og eru þeir um
150 talsins.
í frétt frá Umhyggju segir: „Þau
meginviðfangsefni sem rædd verða
á ráðstefnunni fjalla um siðfræðileg
vandamál tengd nútíma sjúkra-
tækni og sjúkrameðferð, og hvemig
skapaður verði siðfræðilegur
grundvöllur í sjúkraþjónustu bama.
Rætt verður um sjálfsskynjun og
sjálfshugmyndir bama, unglinga og
foreldra tengdar veikindum og
sjúkrameðferð. Ennfremur verður
fjallað um siðfræði og stjómun
sjúkraþjónustu, siðfræðileg hugtök
í sjúkraþjónustu bama og hvar erf-
iðustu siðfræðilegu ákvarðanimar
eru teknar."
Ráðstefnan er öllum opin og fer
skráning fram á Hótel Loftleiðum
í dag fímmtudaginn 15. september
milli kl. 18 og 19.30 og á föstudags-
morgun kl. 8 áður en fyrirlestrar
heíjast.
Vemdari ráðstefnunnar er Vigdís
Finnbogadóttir, forseti íslands.
um þessi mál. Við fengum fólk frá
ACCH til þess að koma og fræða
okkur um starfsemi samtakanna.
Raunverulega tók NOBAB svo til
starfa árið eftir. Nú em samtökin
eins konar regnhlífarsamtök yfír
starfsemina í hveiju Norðurland-
anna fyrir sig.“
Öll börn vilja leika sér
Ivonny Lindquist var spurð að
því hvort NOBAB og önnur hliðstæð
samtök hefðu haft mikil áhrif. Hún
sagði svo vera. Skilningur á þörfum
sjúkra bama hefði aukist mikið og
aðstaða til leikmeðferðar batnað.
„Deyjandi böm vom áður með-
höndluð eins og fullorðnir á dánar-
beði. Það var haldið að þau vildu
vera í friði. En bamið vill ekki vera
eitt, jafnvel þótt því líði mjög illa.
Það vill vera með öðmm fram á
síðustu stund. Böm sem þjást af
krabbameini halda yfírleitt meðvit-
und uns yfír lýkur og því er nauð-
synlegt að einhver sé hjá þeim. Og
öll böm vilja leika sér þótt þau séu
veik. Skilningur á þessum þörfum
bamanna hefur aukist og er víða
orðinn þáttur í meðferðinni. Það er
þó enn útbreitt viðhorf að þar sem
böm komi inn á spítala til þess að
fá læknishjálp þá eigi læknismeð-
ferðin sjálf að hafa allan forgang
og ekki hugað að þörfúm bamsins
að öðm leyti."
30 ára hefð á íslandi
Hún var að lokum spurð að því
hvemig leikþörf sjúkra bama væri
sinnt hér á landi að hennar áliti.
„Sigríður Bjömsdóttir á Bamadeild
Landakotsspitala hefur barist á
þessum vettvangi næstum jafn
lengi og ég. Henni og öðmm sem
að þessum málum starfa hefur orð-
ið veralega ágengt.Á minni stöðum
er þó oft erfíðara að fá viðurkenn-
ingu á starfí sínu, en Sigríður er
þekkt á alþjóðavettvangi. Það _er
30 ára hefð fyrir leikmeðferð á ís-
landi en hér vantar fyrst og fremst
aðstöðu og markvissa stefnu. Ef
þessir þættir væm fyrir hendi
mundi starfið vaxa og dafna. Ef
séraðstaða er fyrir hendi inni á
sjúkrahúsunum fyrir leikmeðferð
verður starfíð miklu markvissara.
Það hef ég séð á sjúkrahúsum um
allan heim,“ sagði Ivonny Lindquist
að lokum.
raðauglýsingar — raðauglýsingar — raðauglýsingar
| þjónusta | | atvinnuhúsnæði | Skrifstofuhúsnæði
Timburhús! Smíðum timburhús á byggingastað. Yfir 10 ára reynsla. Upplýsingar í síma 42814 eftir kl. 18.00. Timburhús hf., c/o Þorsteinn Vilhjálmsson húsasmíðam. Til leigu ca 100 fm skrifstofuhúsnæði á 3. hæð. Laust nú þegar. Til leigu
Okkur vantar ca 70-150 fm húsnæði nú þeg- r ar til leigu undir hluta af starfsemi okkar. 1 Má vera iðnaðarhúsnæði. 1 Upplýsingar í símum 29230 eða 20255. f VALD. POULSENf